■ Bastiaan Overvest (CPB)
De digitalisering van de maatschappij is overal zichtbaar, ook in de statistieken voor Research & Development. De grootste bedrijven van nu, gemeten naar marktwaarde, zijn vooral ‘tech-reuzen’ zoals Apple, Alphabet en Microsoft (figuur). De figuur geeft de omvang van de R&D-investeringen van de grootste bedrijven in 2011 en in 2017 afgezet tegen hun marktwaarde. Deze nieuwe reuzen gaven in 2017 samen 71,3 miljard dollar uit aan R&D, wat neerkomt op 10,6 procent van hun jaarlijkse omzet. De figuur toont dat deze bedrijven in absolute bedragen ook het meest besteden aan R&D. Zes jaar eerder was dit beeld totaal anders. In 2011 waren oliemaatschappijen als Exxon, PetroChina en Shell de grootste bedrijven ter wereld, gemeten naar beurswaarde. Samen investeerden de tien grootste bedrijven toen 21,6 miljard dollar in onderzoek en ontwikkeling. Dat was slechts 1,3 procent van hun gezamenlijke omzet. Ter vergelijking: de totale R&D-uitgaven in Nederland waren vorig jaar 14,7 miljard euro (omgerekend 16,5 miljard dollar) en ongeveer twee procent van het bruto binnenlands product.
Wat verder opvalt is dat de nieuwe R&D-kampioenen platformbedrijven zijn. Deze bieden diensten en producten die makkelijk schaalbaar zijn, aangezien de marginale kosten van software en additionele gebruikers verwaarloosbaar zijn. Omdat de producten grotendeels of geheel digitaal zijn, kunnen ze ook snel aangepast worden aan de wensen van de gebruikers. De informatie die techbedrijven over hun gebruikers verzamelen, helpt ook bij het ontwikkelen van nieuwe innovaties: datagedreven R&D. Dit stimuleert een hoge innovatiedynamiek. Een andere verklaring voor de hogere R&D-intensiteit van techbedrijven is dat ze in een vroegere fase van hun levenscyclus zitten dan oliebedrijven. De potentiële opbrengsten van R&D-investeringen zijn hoger als er nog veel onbenutte combinaties van ideeën en technologieën in het verschiet liggen.
