.
Redactioneel ESB
Stemmingswisseling
H
wanneer het economische potentieel
et was een kort en snedig
van Nederland of zijn eigen permazinnetje, dat het CBS vorige
nente inkomen lijkt te veranderen. Een
week naar buiten bracht.
positieve gedachte over afgelopen of
Ogenschijnlijk had het weinig om het
komend jaar vergroot onze consumptie
lijf: het onderliggende cijfer was eind
niet of nauwelijks.
december al naar buiten gebracht en
Een gedragseconomische zienswijze onhet bericht maakte slechts officieel wat
derkent dat vertrouwen verder gaat dan
de consument al langer wist: “De stemrationaliteit. We handelen instinctief,
ming van consumenten is verbeterd.â€
of zoals Akerlof en Shiller het zeggen in
Het zinnetje had niet misstaan in de
hun boek Animal spirits: “Then, when
oudejaarsconference van Theo Maasthe confidence disappears, the tide goes
sen. “We moeten de deken van negatiout. The nakedness of our decisions stands
viteit wegtrekken, laten we wél die auto
revealed.†Confidence is hier trust, een gekopenâ€, zo citeerde hij onze premier.
voel van vertrouwen. We kijken beperkt
Niet zonder ondertoon, zoveel was duivooruit en ons consumptiegedrag readelijk, maar wat zou het schelen voor de
Gelijn Werner
geert sterk op wat wij menen dat waar is
premier, die misschien de kurk van een
Eindredacteur ESB
over het afgelopen en komende jaar.
extra fles of twee schoot, toen hem de
g.werner@sdu.nl
Langzaam leren we meer over de rol die
CBS-cijfers ter ore kwamen.
deze zienswijzen spelen rond de consuMij leek het vorige week in elk geval
mentenindex van het CBS. Onderzoek
een belangrijk bericht. Jaar in jaar uit
wijzen we elkaar op het belang van consumentenvertrouwen, dat van Leenheer en Pieters uit 2010 (in ESB) kijkt rechtstreeks
voorloopt op consumptie, en mogelijk op economisch herstel. naar stemmingen van consumenten. Emoties zoals woede, blijMisschien dat we er dan dit jaar voorzichtig bovenop komen, of heid en angst blijken een sterk effect te hebben op aankoopplanmisschien zelfs wel minder voorzichtig, omdat we minder voor- nen en gedrag. Dat effect komt niet volledig tot uitdrukking bij
zichtig worden en het dan snel kan gaan. Verhalen van Bijbelse de indirecte vertrouwensmeting van het CBS, wat aantoont dat
wetten over dat magere jaren altijd in zevenen komen, zullen de het gemeten consumentenvertrouwen belangrijke emoties van
ronde doen, en verhalen over een kabinet dat klaarblijkelijk de mensen mist ten koste van een goede voorspelling van consumpjuiste koers voer. En dat omdat het consumentenvertrouwen is tie. Nieuw onderzoek geeft meer zicht op de krachten achter het
gestegen van –18 in november naar –16 in december. Voor wat gemeten consumentenvertrouwen zelf. Neisingh en Stokman
het waard: mogen we binnenkort inderdaad consumptiegroei (DNB) onderscheiden determinanten naar algemeen economische (werkloosheid, huizenprijzen) en psychologische (trust,
verwachten?
Eerst: hoe wordt het consumentenvertrouwen gemeten en wat animal spirits). Met 1978–2013 als meetperiode blijkt elk van
drukt het uit? De index van het consumentenvertrouwen geeft beide soorten de helft van de fluctuaties in consumentenvertrouaan in hoeverre huishoudens vinden dat het economisch gezien wen te bepalen. Consumptie blijkt ook beter mét dan zónder
beter of slechter gaat. Het consumentenvertrouwen wordt be- consumentenvertrouwen als verklarende variabele voorspeld te
paald op basis van de mening van huishoudens over het algeme- worden. Vooral tijdens de huidige crisis speelt psychologie een
ne economisch klimaat en over de eigen financiële situatie, in de grote rol, via het wantrouwen in banken en Europa.
afgelopen en de komende twaalf maanden. Maandelijks worden Wanneer de vertrouwensindex en de consumptie beide worden
hierover vijf vragen gesteld aan ongeveer duizend huishoudens. gedreven door zowel ratio als emotie, elk met afzonderlijke inZij kunnen vinden dat het beter gaat (de ‘optimisten’), dat het vloeden, dan is het volgens mij tijd voor een vertrouwensindex
slechter gaat (de ‘pessimisten’) of dat de situatie gelijk blijft. De die ratio en emotie beter splitst. Misschien dat de discussie geindicatoren worden berekend door het percentage optimisten voerd kan worden waarom we vertrouwen niet direct én indirect
te verminderen met het percentage pessimisten. Een consumen- kunnen meten, en voor de korte en de lange termijn, eventueel
tenvertrouwen van –16 wil zeggen dat er zestien procentpunt voorzien van enquêtevragen over motivatie of stemming.
Intussen heeft de berichtgeving over de verbeterde ‘stemming’
meer pessimisten dan optimisten zijn.
Maar om te zien wat vertrouwen met ons doet, moet bekend vast geen kwaad gedaan voor onze stemming. Deze week is het
zijn waar het vandaan komt. Typisch economisch is de ziens- ‘consumentenvertrouwen’ weer verder toegenomen. Binnenwijze die uitgaat van een rationele consument die een nauwkeu- kort zal de consumptie naar een plus neigen. En die bewegingen
rige inschatting maakt van de kans op bepaalde economische staan niet los van elkaar. Aanpassing van de consumentenindex
uitkomsten. Vertrouwen is hiervan een afspiegeling. De con- kan bij nader inzien beter nog even wachten – het zou ons consument kijkt vooruit en verandert zijn consumptiepatroon pas sumenten maar ontstemmen.
Jaargang 99 (4677) 24 januari 2014
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
33