mening
De economische groei
komt niet uit Den Haag
J
e kunt dezer dagen de televisie niet aanzetten of je ziet minister-president Balkenende of een van zijn ministers uitleggen dat de aantrekkende economische groei in Nederland
een prestatie van jewelste is van de huidige coalitie. Ook
aan de kreet “pas na het zuur komt het – welverdiende – zoetâ€
is nauwelijks te ontkomen. Voor wie het geloven wil is er een
wonder van stuurmanskunst aan te pas gekomen om Nederland
weer op het goede spoor te brengen. Gelukkig hadden we de grote
roerganger Balkenende om deze klus te klaren!
Helaas, schijn bedriegt. De ‘maakbaarheid’ van de macro-economische groei lijkt door de politiek in het algemeen en het kabinet
Balkenende in het bijzonder zwaar overschat te worden. In de
praktijk blijkt de economische groei in Nederland opmerkelijk resistent tegen allerlei verstandige en minder verstandige beleidsmaatregelen die in Den Haag de afgelopen decennia bedacht zijn. Al
sinds het midden van de jaren zeventig ligt de structurele groei van
het BBP tegen de 2,5 procent per jaar (zie figuur 1). De fluctuaties rond dat langjarige gemiddelde worden voor het overgrote deel
veroorzaakt door de ups en downs van de wereldeconomie. Als
kleine en extreem open economie deint Nederland vrijwel perfect
mee op de conjuncturele golven van de wereldeconomie. Hoewel
dat op zich geen nieuws is, wordt daar in de politieke waan van de
naderende verkiezingsdag toch iets te simpel aan voorbij gegaan.
Om te illustreren hoe sterk en stabiel dat verband is, presenteren
we hier de resultaten van een simpele regressievergelijking die
geïnspireerd is op een studie van Korteweg uit 1982. We gebruiken jaardata van 1954 tot 2001 om de groei van het reële BBP in
Nederland (groei) te regresseren op de lopende en één jaar vertraagde groei van de wereldhandel (wereldhandel).
Uit de regressievergelijking blijkt dat bijna tweederde van de variatie in de Nederlandse economische groei rechtstreeks te verklaren
is door fluctuaties van de wereldhandel. Een stijging van die wereldhandel met een procent leidt gemiddeld in hetzelfde jaar nog
tot een stijging van de Nederlandse groei met ongeveer een half
procent en een jaar later met nog eens 0,2 procent. Allerlei andere
factoren, waaronder bijvoorbeeld het kabinetsbeleid, zorgen voor
de resterende variatie in de economische groei. In figuur 1 valt
te zien hoe goed de feitelijke groei te verklaren valt uit de wereldhandel. De gestippelde lijn geeft voor de periode 1955-2001 de
geschatte groei op basis van bovenstaande vergelijking weer. Voor
de periode na 2001 zijn het voorspellingen, gebaseerd op dezelfde
vergelijking en op de gerealiseerde groei van de wereldhandel.
Twee conclusies liggen voor de hand. Allereerst komt de term ‘na
het zuur komt het zoet’ in een ander licht te staan en begint het
te lijken op de volkswijsheid ‘na regen komt zonneschijn’. Met het
figuur 1
Economische groei in Nederland
12
10
8
6
4
2
0
-2
55
60
65
70
75
80
85
90
95
00
05
realisatie economische groei
schatting/voorspelling economische groei
aantrekken van de wereldhandel na de wereldwijde recessie die
in 2000 begon, zou ook de Nederlandse economie weer zijn gaan
groeien, onafhankelijk van elk kabinetsbeleid. Dat het kabinet
hiermee nu goede sier kan maken is meer geluk dan wijsheid.
Ten tweede valt in figuur 1 op dat nog nooit eerder sinds 1954,
de feitelijke economische groei in Nederland zo langdurig en zo
sterk is achtergebleven bij wat op basis van de wereldhandelsgroei
normaal zou zijn als na 2000. Het cumulatieve inkomensverlies
ten opzichte van de ‘normale’ groei in de periode 2001-2005 was
bijna zeven procent. Deze analyse kan geen definitief uitsluitsel
geven over de oorzaken van dit feit. Maar het is niet moeilijk een
case te maken dat het door het kabinet Balkende stug volgehouden procyclische bezuinigingsbeleid in combinatie met het negatief beïnvloeden van consumenten- en producentenvertrouwen
door het voortdurend herhalen van onheilsprofetieën hierbij een
behoorlijke rol heeft gespeeld.
Clemens Kool
Hoogleraar financiering en financiële markten aan de Utrecht School of
tabel 1
groeit
Economics van de Universiteit Utrecht. Met dank aan Alexander van der
De relatie tussen wereldhandelsgroei en economische
groei in Nederland
constante term wereldhandelt
-0.87 (0.63)
0.49 (0.06)
wereldhandelt-1
0.21 (0.07)
Adj R2/DW
0.61/2.00
Noot: tussen haakjes staan de standaardfouten van de coëfficiënten vermeld
Vooren voor het verzamelen en bewerken van de data.
Literatuur
Korteweg, P. (1982) Herstel van Economische Groei, Rotterdamse Monetaire
Studies, 1(1).
ESB
17 november 2006
601