Er zij licht in 2015

Kerstverhaal ESB

Kerstverhaal

Er zij licht in 2015
2015 belooft een jaar te worden waarin sommigen het licht
zien, anderen het licht zijn, en weer anderen te licht worden
bevonden. Het wordt een turbulent jaar, maar het begint rustig.

Philip Hans
Franses
Hoogleraar aan de
Erasmus Universiteit
Rotterdam

D

e laatste dagen van 2014 gonzen in 2015
nog na. In zijn oudejaarsconference hield
Youp ons weer een spiegel voor, en zijn
verhalen over zijn tweede scheiding waren ronduit meesterlijk. Sinterklaas had
enorm uitgepakt en ook de Kerstman blies flink in de portemonnee. Met een optimistisch gevoel gaan de Nederlandse
consumenten het nieuwe jaar in, en voordat we het goed en
wel door hebben, valt de winter hard in. De eerste dagen van
januari is het gemeen koud – min vijf graden overdag, en in de
nacht wel min vijftien. Het zal de economie alleen maar ten
goede komen, zo weet het kabinet, maar daar is Nederland op
dat moment helemaal niet mee bezig. De eerste weken staan
namelijk vol in het teken van de nieuwe regels bij de internationale schaatswedstrijden. Wonnen de Nederlandse sporters
vorig jaar rond deze tijd nog vele medailles, dit jaar is het helemaal niks. De nieuwe regels betreffen onder andere de richting waarin geschaatst wordt – voorheen was dat nog tegen de
klok in, maar vanaf begin 2015 mag het ook met de klok mee.
Ja, inderdaad: mag, want elke schaatser mag zelf kiezen. De
cameraploegen hebben nog wat moeite om te volgen waar iedereen is, maar de kruisingen leveren spectaculaire botsingen
op, en heel Nederland kijkt ademloos toe. De ranglijsten worden nu ineens aangevoerd door volkomen onbekende maar
o zo handige schaatsers, en ook sporters uit Afrikaanse landen hebben nu een kans. Deze verandering van regels bij het
schaatsen – en deze toename van deelnemende landen, kijkers

en sponsorgelden – is natuurlijk een inspiratiebron voor andere sporten. Volleyballen met twee ballen is veel spannender,
darten op tien meter afstand eveneens, en dan voetballen, niet
met een elftal maar met een zestal – er komt echt geen einde
aan de creativiteit. In de aanloop naar de Olympische Spelen
in Brazilië zullen meerdere nieuwe sporten zich aanmelden,
dus het belooft een waar spektakel te worden!
Half februari kondigt het CBS een ‘gezonde’ groei aan.
2014 is met één procent groei van het bbp afgesloten, en
zoals de woordvoerder van het CBS zegt: “We moeten leren
tevreden te zijn met alle kleine beetjes.†Klaas Knot van DNB
herhaalt zijn statement van half november 2014: “Ik heb er
geen sterk gevoel bij, maar mijn ratio zegt dat het redelijk
goed gaat met de Nederlandse economie.†En zo is het ook,
en zo voelt het dus. Om de bezuinigingen het hoofd te bieden
geeft het CBS steeds vaker meldingen dat er om en nabij zo
veel export is, dat er best wel veel kinderen worden geboren
bij jonge gezinnen, en dat de bijdrage van windmolens aan de
Nederlandse energiesector aan de krappe kant is. PostNL zet
deze tendens door en brengt postzegels uit – niet meer met
het getal 1, maar met de aanduiding ‘brief ’, en aan de achterkant ‘hier plakken’. Het blijkt nog o zo vaak fout te gaan, maar
het management hoopt dat het nu echt gedaan is met al die
postzegelloze brieven.
De winter van 2015 houdt maar liefst tot half maart aan,
maar ook nu gaat de Elfstedentocht niet door. De economie
groeit als een razende, maar na twee maanden schaatsen is
menigeen de winter wel weer beu. Er ontstaat een behoefte
aan wat meer warmte en die komt rond die tijd van de Noordpool. Op 16 maart 1815 nam Willem Frederik van OranjeNassau de titel aan van Koning der Nederlanden, en het is dus
dit jaar precies 200 jaar geleden dat Nederland een koning
kreeg. Het vorstelijk echtpaar vertrekt voor een reis naar de
Noordpool via Spitsbergen, en wil ons graag toespreken in
een live-uitzending. Op deze gedenkwaardige dag – 20 maart
2015 – spreekt Willem-Alexander ons toe vanuit zijn hut op
het schip, en terwijl hij de camera in kijkt wordt het achter

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
Jaargang 99 (4699 & 4700) 18 december 2014
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

783

ESB Kerstverhaal

hem helemaal donker. Een totale zonsverduistering vindt
plaats, en niemand van de crew had er zelfs maar aan gedacht.
In Hilversum ontstaat er grote paniek en gedurende vier minuten houdt heel Nederland de adem in. Dan ineens, met een
prachtig noorderlicht op de achtergrond, verschijnt koningin
Máxima bij de microfoon, terwijl de koning nergens te bekennen is. Die onwerkelijke lichtkrans om haar heen heeft een
overdonderend effect – en heel Nederland voelt meteen wat
dit betekent: het is dit jaar de laatste Koningsdag geweest!
Vanaf volgend jaar vieren we weer ouderwets Koninginnedag,
dit keer op 17 mei, de verjaardag van Máxima. Komt allemaal
ook beter uit qua vakanties en het weer, en ook prinses Beatrix
laat weten dat de vrouwen van Oranje, vergeleken bij de mannen, “altijd heel wat beter hun mannetje stondenâ€.

Heel Nederland voelt meteen wat
dit betekent: het is dit jaar de laatste
Koningsdag geweest
Rond april beginnen verschillende grote landen zorgelijke geluiden te maken over hun nationale economieën. Wist
Nederland zijn bbp in 2014 al te verhogen door ook expliciet
de illegale sector mee te nemen (prostitutie en drugshandel),
nu verlagen landen als China en Rusland juist hun cijfers door
deze bedrijfstakken voortaan eruit te laten. Nou, dat heeft zijn
effect wel. De economische groei van China wordt met terugwerkende kracht vanaf 1991 gereduceerd tot een gemiddelde
van rond de vier procent. En wat Rusland betreft is het eerst
even zoeken naar een medewerker die de stand van zaken
durft mee te delen, maar na grondig doorvragen blijkt vervolgens dat het Russische statistische bureau een postbus op
de Malediven is, en dat zich daarachter een belbedrijf schuilhoudt. Eigenlijk blijkt nu dat de hele wereld al jaren verstoken
is geweest van degelijke cijfers, en in de Tweede Kamer grijpt
Geert Wilders dit meteen aan om te pleiten voor een “statistiekloze samenlevingâ€. “Hoe was het ook alweer: statistiek dat
is leugens of zoiets – dus kunnen we toch gewoon zonder?
Wat maakt het uit hoe groot ons bbp is,†stelt Wilders, “en
overigens, als je er wat bijdoet, zo leert de les van Brussel uit
2014, dan krijg je meteen een rekening!â€
Zo gaat er dan ook een delegatie van het Ministerie van
Financiën, het CPB en het CBS naar China en Taiwan, om
te leren hoe men dat daar toch doet: data verzamelen, data
analyseren, en adviezen geven aan beslissers – en dat allemaal
door een handvol mensen. De PVV denkt het licht te zien en
heeft al uitgerekend dat dit de Nederlandse staat een besparing van maar liefst drie miljard op jaarbasis oplevert, en dat is
op zijn minst toch “interessant om uit te zoekenâ€.
Gelukkig voor velen valt de lente in 2015 vroeg. De
strenge winter heeft iedereen op de proef gesteld, maar rond
half mei is het al 25 graden. “Koninginnedag in mei duidelijk
ideaalâ€, kopt de Telegraaf.
En dan maken we ons op voor het Eurovisie Songfestival.
Na een tweetal succesvolle jaren gaat alle hoop uit naar Trijntje Oosterhuis, met een lied van Anouk. Wat zou het leuk zijn
als Nederland nou eens wint, stel je voor: in 2016 het festival
784

in Dronten – nee, groot denken: in Volendam, wat een vergezichten! Als Trijntje opkomt, zien we al aan haar gezicht dat
er iets mis is. Er ging al een gerucht in de pers, maar het schijnt
echt dat Anouk het lied heeft verrijkt met een vloekwoord
dat ritmisch precies op z’n plek valt. De censor hanteert de
gebruikelijke piep, maar doordat het slim gekozen is, ondersteunt dit het nummer perfect. Welaan, u begrijpt: het nummer wordt een hit, Nederland wint het songfestival en veertig
jaar na Teach-In valt ons land weer echt in de prijzen. Dj’s met
zwiepende armgebaren spelen dit lied wereldwijd op dance
events, en Nederland staat weer goed op de kaart. Volendam
maakt zich op voor de organisatie in 2016.
In onderwijsland waait er ondertussen een nieuwe wind.
Na tientallen jaren van proberen om universiteiten met elkaar
te fuseren is de nieuwste trend niet de horizontale fusie maar
de verticale! Inspiratie opgedaan bij grote Nederlandse multinationals heeft geleerd dat het goed is om de “hele verticale
bedrijfskolom te beheersenâ€. De UvA ziet het licht als eerste
en lijft alle middelbare scholen binnen de grachtengordel
in, en zelfs wordt er een bod gedaan op enkele basisscholen.
“Studeren, daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen†is
het motto, en zo kunnen Amsterdamse kindertjes als op hun
zesde beginnen aan een studie bij de UvA. Iedereen lijkt blij
met dit initiatief. Het lerarentekort op basisscholen wordt
opgeheven doordat jonge promovendi in de groepen 3 en 4 de
tafels van 1 tot en met 10 met de kinderen doornemen, en ook
zijn zij bereid om allerlei hand-en-spandiensten uit te voeren.
Een hele reeks van managementlagen wordt weggesneden,
materiaal kan doelmatig worden ingekocht en medewerkers
en hun kinderen zitten bij dezelfde werkgever, wat allerhande
schaalvoordelen in zorg en toezicht geeft. De als altijd voortreffelijk werkende ICT-systemen en beveiligingscamera’s
zorgen voor een zeer soepel functionerend geheel.

En zo kunnen Amsterdamse kindertjes
als op hun zesde beginnen aan een
studie bij de UvA
Intussen heeft Camiel Eurlings een nieuwe uitdaging.
Nu KLM een “maatje te groot bleek†(zo geeft hij toe bij ‘Tan
in de avond’) heeft hij besloten om zelf een vliegmaatschappij te beginnen. Vanaf Maastricht Aachen Airport wordt er
dagelijks heen en weer gevlogen naar Boedapest. Ondertussen, in een wens naar meer ‘valorisatie’, kondigt Nyenrode
Business Universiteit aan naar de beurs te gaan – maar het
echte nieuws in onderwijsland is toch de verdere doorvoering
van de kleinschaligheid in het onderwijs. Tentamens bij de
Universiteit van Tilburg kunnen voortaan bij de professor
thuis worden afgelegd. Een belangrijke reden is het nieuwe
financieringsmodel dat volledig afstapt van onderzoek en alleen nog maar onderwijs van belang acht. “Leuk voor je dat
je tweemaal per jaar in de Journal of Finance staat, maar gaan
jouw studenten daar ook beter les door krijgen?â€, dat zijn de
gevleugelde woorden van de nieuwe decaan – en dat is voorpaginanieuws. Waren jaren van veelschrijverij of het najagen

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
Jaargang 99 (4699 & 4700) 18 december 2014
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

Kerstverhaal ESB

van onleesbare publicaties in Econometrica het enige dat
telde, in 2015 staat ineens de student weer centraal. Dat,
gekoppeld aan de wens van kleinschaligheid, maakt dat studenten massaal naar de huizen van de professoren trekken
om daar persoonlijk onderwijs en de bijbehorende tentamens
te ondergaan. Sommige professoren hebben bij de deur een
fooienpot, andere vragen openlijk om een “bijdrage aan onze
nieuwe keukenâ€. Het is een groot succes, dat wel. Studenten
slagen massaal voor tentamens, rendementcijfers knallen naar
de honderd procent, professoren weten hun inkomen aardig
aan te vullen – en iedereen blij.

Weet je, Eva, ik stop ermee
Maar dan, zo rond het eind van juni 2015, gebeurt het
ongelofelijke. In een laatste poging een goed tijdstip voor
haar programma te vinden, brengt Eva Jinek tussen 12 en 1 ’s
nachts het programma ‘Kaarsjes uitblazen met Jinek’. En nu is
ze erin geslaagd niemand minder dan MP Mark Rutte te strikken voor een interview. Het Kamerreces is al begonnen, maar
Rutte is nog achtergebleven – en niet zonder reden, zoals
gauw zal blijken. Terwijl Eva een glaasje witte wijn inschenkt
en Mark zijn das losknoopt, vraagt ze de MP: “Wat zijn uw
plannen voor na de zomer?†Rutte knippert met zijn ogen in
het felle licht, rukt links en rechts aan zijn das (een goedkope
KLM-das, ooit van Camiel gekregen), rukt nog eens, en zegt:
“Weet je, Eva, ik stop ermee.†De slimme Jinek denkt nog even
dat het over KLM gaat – maar nee, Rutte vervolgt: “Ik stop
met deze baan, ik ben het helemaal zat.†Opgeschrikt door
bliepjes op de smartphones (nieuwe app: wanneer nieuws
belangrijk wordt geacht gaat er een belletje) wordt half Nederland wakker, schakelt de tv in – en ogenblikkelijk kijken
zo’n 6,5 miljoen mensen naar de stamelende woorden van
Mark Rutte: “Ik ben er klaar mee, ik heb het gehad, ik ga weer
geschiedenis studeren, ik ga een proefschrift schrijven, ik ga
professor worden – net als alle andere ministers-presidenten.â€
Eva Jinek is te verbouwereerd, maar heel Nederland heeft allang via Twitter en andere bijna uitgestorven sociale media
gereageerd: “Rutte stapt op!â€
Nou ja, dat betekent dus nieuwe verkiezingen, en wel
half oktober 2015.
De prachtige zomer van 2015 gaat aan iedereen voorbij.
Iedereen heeft immers ergens in het buitenland geboekt, en
de Duitsers genieten volop van de watermotor van Kijkduin.
Na de zomer maakt Nederland zich op voor de verkiezingen
op woensdag 14 oktober. Binnen de PvdA zijn er nog wat
schermutselingen, want Spekman heeft gezegd: “Nivelleren
betekent ook dat voorkeurstemmen gelijk worden verdeeld.â€
En zo zijn daar dan de verkiezingen. De verschillende partijen
hebben flink in marketing en communicatie geïnvesteerd.
Achteraf blijkt dan dat ze, zonder het te weten, allemaal hetzelfde bureau in de arm hebben genomen. Dit bureau, Licht
op Kiezers, heeft zich op geheel originele en eigentijdse wijze
laten inspireren door de eerdere uitspraken van Wilders
over “minder en meerâ€. Zo is de verkiezingsslogan van de SP
“Minder meerâ€, die van de PvdA “Samen evenveelâ€, die van de
VVD “Minder minderenâ€, die van het CDA “Meer minderâ€,

terwijl GroenLinks het heeft over “Minder meerderenâ€, de
Partij van de Dieren rept over “Meer merelsâ€, de PVV natuurlijk zegt “Waarom jij meer dan ik?†En de ChristenUnie heeft
als slogan “Vandaag minder, morgen meerâ€, terwijl de SGP
stelt “Het kan niet nóg meer zijnâ€.
Nou ja, het duizelt de kiezer – begrijpelijk. Daar komt
nog bij dat de politieke partijen in hun spots allemaal partijleiders laten zien met hun kinderen, familieleden en buurtgenoten. Wilders loopt langs het strand met zijn Hongaarse
vrouw, wijst naar een villa in de verte en zegt: “Waarom hij
meer dan ik?â€, met daarna stemmige cellomuziek. De Partij
van de Dieren staat bij de ingang van een bos, en stelt met
een weids gebaar: “En zo moet er meer zijnâ€. Gaandeweg de
campagnes verhardt de toon en roept men “tot hier en niet
verderâ€, “terug naar toenâ€, en “mijn eigen kind zou dit nooit
doenâ€, en dan is het moment daar: de verkiezingen!
De hele avond zit Nederland aan de televisie gekluisterd,
en wat geen enkele peiler had voorzien: het CDA wint met
een ruime meerderheid. Ongelofelijk, hier moeten we een
paar dagen van bijkomen… En zo gaat Nederland de winter in
met de verlichte gedachte dat er eindelijk werk van gemaakt
gaat worden.
Met de winter in aantocht zijn er nog wel een aantal zaken die Nederland bezig gaan houden. Er is een nieuw financieel product, aangeboden door een nieuwe bank, GNI, met
als lokkertje de Schuldenschrapper. GNI neemt uw schulden
over, maar daarvoor in ruil moet u wel uw kamers verhuren
aan toeristen en uw auto aan congresbezoekers. Sommigen
spreken er schande van, maar het is een groot succes.
De economische groei is simpelweg 0. Afgerond dan,
zegt het CBS, dus ergens tussen de min 0,5 en plus 0,5. “Maar
wat doet dat ertoe, houd het maar op 0â€, zo zegt de woordvoerder.
Nu de economie wat minder in de belangstelling staat,
trekt een slimme producer in Hilversum op een andere manier de aandacht, en zo is er dan een nieuw televisieformat dat
heet: Daar zit je naast! Een rijtje economen wordt gevraagd
een ontwikkeling in te schatten die er al geweest is. De eerste
deelnemers zijn allemaal bekende economen, en de winnaar
dus ook – maar het blijkt erg leuk om economen onderuit te
zien gaan terwijl ze blijven glimlachen. Ideale deelnemers, de
een nog onhandiger dan de ander. Het publiek scandeert de
programmanaam, en dan vliegt een stoel met econoom en al
de lucht in, en valt na een achterwaartse salto in het water.
Maar goed, allemaal gezonde afleiding, terwijl Nederland
wacht op een nieuw kabinet. Het is Sybrand Buma die aan zet
is. Terwijl winterse neerslag Nederland bedekt, files elke dag
honderden kilometers lang zijn, Sinterklaas al lang en breed
chagrijnig met zijn kaaspieten in Spanje zit en een H5N8virus Brabant in zijn greep houdt, pakt Buma de telefoon. Hij
kijkt naar zijn vrouw, die de nieuwe Honig ­ ibimbap-variatie
b
in de oven duwt, hij kijkt naar de open haard die alweer lijkt
te doven, en naar de hond die buiten tevergeefs een bot probeert op te graven – en terwijl buiten de eerste vuurpijlen de
lucht in gaan, belt hij een bekend nummer, en twee tellen later
hoort hij “Hallo, met Jan Peter, met wie spreek ik?â€

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
Jaargang 99 (4699 & 4700) 18 december 2014
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

785