Een alternatief voor terugdringing
van arbeidsongeschiktheid
Een verlenging van de ziektewetperiode met tweejaar creeert een grotere financiele prikkel om bet verzuim tegen tegaan en maakt bevriezing
van de WAO-uitkeringen overbodig.
In dit artikel wordt ingegaan op een
andere wijze van bekostiging van
een deel van de WAO, namelijk door
een gedeeltelijke differentiatie van
de WAO-premie naar bedrijf. We denken dit te realiseren door een verlenging van de ziektewetperiode met
twee jaar. Hierdoor zou een vergelijkbare besparing kunnen worden
bereikt als met het wetsvoorstel
Terugdringing beroep op de arbeidsongeschiktheidsregelingen (TBA),
zonder echter de WAO-uitkeringen te
verlagen. Bovendien worden in ons
voorstel enkele nadelen van de
bonus/malusregeling ondervangen.
Huidige regelingen
De premielasten van de ziektewet
zijn volledig naar bedrijfstak gedifferentieerd. De werkgevers bekostigen
het grootste deel van de kosten. Per
1 januari 1993 is de ziektewetpremie
bovendien gedifferentieerd per bedrijf. Dit is een eerste stap om bedrijven aan te spreken op het eigen ziekteverzuim. Een volgende stap is momenteel geregeld in het wetsvoorstel
Terugdringing Ziekteverzuim (TZ).
De TZ-plannen houden onder andere in dat de eerste zes weken van ieder aangevangen ziektegeval voor rekening komen van de werkgever.
Voor werkgevers met minder dan 15
werknemers ligt dit eigen risico op
drie weken. Na invoering van deze
zogenaamde 3/6 weken-maatregel
zal meer dan de helft van de ziektewetlasten aan het omslagstelsel worden onttrokken. Met andere woorden, de financiele prikkel voor de
werkgever wordt aanmerkelijk vergroot.
Bij de WAO is de financiele prikkel
in de premieheffing afwezig. Het landelijke omslagstelsel voor de WAO
prikkelt niet om binnen de eigen mogelijkheden van het bedrijf of de bedrijfstak initiatieven te ontplooien
om arbeidsongeschiktheid te voorkomen of te bestrijden. Het arbeidsongeschiktheidsrisico verschilt sterk per
bedrijfstak en ook tussen bedrijven
uit dezelfde bedrijfstak kunnen de
verschillen aanzienlijk zijn. Door de
kosten van de WAO meer daar te leggen waar ze gemaakt worden, neemt
het belang voor de werkgever toe
om zich in te spannen het ziekteverzuim en de instroom in de WAO te
verminderen. Een aanzet daartoe is
wel gegeven met een bonus/malussysteem dat een boete oplegt als
een werknemer arbeidsongeschikt
wordt. Zoals we later zullen uiteenzetten heeft dit instrument echter
bezwaren.
Gevolgen
Ons voorstel behelst een gedeeltelijke differentiatie van de WAO-premie
naar bedrijfstak respectievelijk naar
bedrijven door het huidige ziektewet-
Door verlenging van de ziektewetperiode zal een arbeidsongeschikte
werknemer drie jaar lang het ziekteverzuim van het bedrijf en daarmee
de te betalen ziektewetpremie beinvloeden. Voor werkgevers wordt het
jaar te verlengen met twee jaar. Deze
op deze wijze aantrekkelijker inspan-
AAW/WAO-premie in 1992 geraamd.
oplossing maakt gebruik van de ei-
ningen te leveren op het gebied van
genschap dat de ziektewet reeds per
preventie en rei’ntegratie en zal het
bedrijfstak wordt bekostigd. De be-
dus minder een kwestie zijn van een
drijfstakgewijze ziektewetpremie zal
eenmalige afkoopsom.
door de verlenging van de ziektewetperiode stijgen. Per bedrijfstak zal de
stijging verschillend zijn aangezien
het WAO-risico per bedrijfstak in de
eerste twee jaar niet gelijk is. De gedifferentieerde ziektewetpremie zal
maatregelen te treffen ter voorkoming en ter beperking van arbeidsongeschiktheid. Als gevolg van de over-
Vooral voor de kleine werkgevers
geldt dat een enkele arbeidsongeschikte relatief zwaar op de lasten
kan drukken. Bij verlenging van de
ziektewetperiode vindt volgens ons
voorstel lastenspreiding tussen bedrijven plaats, omdat de premie gekoppeld kan worden aan risicoklassen
van het premiedifferentiatiesysteem.
Een ander nadeel van het bonus/
Voor de berekening van de gevolgen
voor de bedrijfsverenigingen die het
GAK administreert, is onder meer gebruik gemaakt van het microsimulatiemodel Mimosa . Met behulp van
dit model is het mogelijk voor alle arbeidsongeschikten een uitsplitsing
van uitkeringen ten laste van Aaf
(Algemeen arbeidsongeschiktheidsfonds) resp. het Aof (Arbeidsongeschiktheidsfonds) te maken.
De WAO- en AAW-lasten in de eerste twee jaar van de AAW/WAO-periode worden bij de ziektewet meege-
heveling van AAW/WAO-lasten naar
malussysteem is dat de malus voor
teld, waardoor de ziektewetlasten
de ziektewet zullen de WAO- en
bedrijfstakken met een hoog arbeids-
AAW-premie omlaag kunnen.
ongeschiktheidsrisico lager ligt dan
de malus voor bedrijfstakken met
een laag risico. In ons voorstel worden de kosten, voor de eerste twee
jaar van de WAO, daar gelegd waar
ze ook daadwerkelijk thuishoren, na-
stijgen en de AAW/WAO-lasten dalen. Dit resulteert in een hogere ziektewetpremie, welke voor rekening
komt van de werkgever.
Daarnaast daalt de ziektewetpremie als gevolg van de invoering van
de 3/6 weken-maatregel met gemid-
melijk in de bedrijfstak (i.e. het bedrijf) waar de arbeidsongeschiktheid
deld 60%. Per saldo zal de daling van
de ziektewetpremie als gevolg van
de 3/6 weken-maatregel groter zijn
dan de stijging als gevolg van de verlenging van de ziektewetperiode met
twee jaar.
Het is van belang te weten in wel-
fect. Van diverse zijden wordt be-
zich voordoet.
Vervolgens heeft het TBA-voorstel
een nadeel dat in ons voorstel niet
van toepassing is. Het in TBA voorgestelde uitkeringsregime voor nieuwe
WAO-gevallen doet sterk de behoefte ontstaan tot het afsluiten van aan-
toogd dat na invoering van de 3/6
vullende verzekeringen. Indien die
vinden van de maatregelen. Zonder
weken-maatregel het niet meer de
verzekeringen per bedrijfstak afgeslo-
moeite waard is om op de resterende
ten gaan worden, treedt er hooguit
ziektewetpremie premiedifferentiatie
Naast de bovengenoemde gunstige
effecten heeft ons voorstel enkele an-
een verschuiving op van sociale verzekering naar particuliere verzekering zonder een substantiate vermindering van het beroep op de WAO.
De intentie van de wetgever wordt
daardoor ontkracht.
Gezien de weerstand tegen de bonus/malusregeling is het niet ondenkbaar dat werkgevers allerlei constructies zullen bedenken om deze maatregel te ontlopen. Ons voorstel heeft
als belangrijk voordeel dat het een-
nadere maatregelen zullen werknemers profiteren van deze operatic
door de premieverlaging bij de WAO
en zullen werkgevers geconfronteerd
worden met hogere lasten. Door mid-
dere voordelen ten opzichte van de
voudig is in te voeren en dat het niet
net boven het niveau van het mini-
door de politiek (voor)genomen
nodig is om te controleren op eventuele fraude.
Tot slot is het psychologisch van
evident belang dat men na een jaar
ziektewet niet in de WAO belandt
met de daaraan verbonden stigmatisering. De kans op rei’ntegratie is
groter wanneer de arbeidsongeschik-
mumloon die momenteel geen of
weinig WAO-premie betalen en
straks meer ziektewetpremie dienen
af te dragen.
Alternatief voorstel
een financiele prikkel vormen om
Door invoering van premiedifferen-
tiatie binnen de bedrijfstak vindt de
financiele prikkel niet alleen op het
niveau van de bedrijfstak maar ook
op het niveau van de bedrijven zelf
plaats. Bedrijven binnen de bedrijfstak kunnen ten opzichte van elkaar
een concurrentievoordeel behalen
door ervoor te zorgen dat zij in de
kortingsklasse van het premiedifferentiatiesysteem belanden. De door
ons voorgestelde maatregel heeft bo-
vendien nog een gunstig nevenef-
toe te passen omdat de premieverschillen uiterst klein zullen zijn. Bij
uitbreiding van de ziektewetperiode
met twee jaar wordt de premie waarover wordt gedifferentieerd aanmerkelijk groter en worden derhalve ook
de premieverschillen groter.
Voordelen
maatregelen.
In het bonus/malussysteem wordt
een werkgever slechts eenmalig gestraft voor het laten belanden van
een van zijn werknerriers.in de WAO.
In ons voorstel wordt de werkgever
op een meer structurele wijze geconfronteerd met de gevolgen van het
door hem gevoerde verzuimbeleid.
ESB 13-1-1993
Met behulp van uitkerings- en loongegevens over 1991 en 1992 zijn de
gevolgen van verlenging van de ziektewetperiode voor de ziektewet- en
ke mate de werkgevers en werknemers voor- dan wel nadelen onder-
del van een verschuiving van een
deel van de premielasten van werkgever naar werknemer kan het nadeel voor de werkgevers gedeeltelijk
worden weggenomen. Bij een dergelijke verschuiving dient wel te gelden
dat de werknemers er niet in koop-
kracht op achteruit mogen gaan. Dit
geldt vooral voor werknemers op of
1. Dit is een op de afdeling statistiek en
te nog geen WAO-etiket opgeplakt
onderzoek ontwikkeld MIcroMOdel voor
Simulatie van Arbeidsongeschiktheidsre-
heeft gekregen.
gelingen.
Tabel 1. Ziektewetlasten voor en na verlenging van de ziektewetperiode met
twee jaar per bedrijfsvereniging, excltisief gedragseffecten (in procenten)”
Tot.
Bouw
Metaal
Huidige premie
6,70
waarvan werkg-deel 5,70
14,60
13,60
1.00
-8,90
+5,40
11,10
8,90
5,10
4,10
1,00
-3,50
+1,70
2,20
17,80
2,20
werkn-deel
3/6 weken eig.ris.
1»00:
-4,10
Vertengdezw
+2,30
Nieuwe premie
4,90
waarvah werkg-deel 2,70
werkn-deel
Zw-lastea weritg1′
2,20
480
Horeca Gezondheid Banken
7,60
6,60
1,00
-4,10
+3,30
6,80
4,60
3,30
1,10
2,20
8,70
4,60
8,00
7,00
1,00
-3,60
+1,60
6,00
3,80
2,2O
7,40
4,10
3,10
1,00
-2,40
+1,60
3,30
1,10
centpunt omlaag kan, scheelt dit
structureel/ 1,6 miljard aan uitkerin-
gen. Het totale effect op de premie
inclusief gedragseffecten is in label 2
opgenomen. De besparingen voor
de werkgever zullen echter nog hoger uitvallen omdal er ook indirecle
koslen aan het verzuim verbonden
zijn, zoals koslen van vervanging,
inwerken of produktieverlies.
2,20
3,50
a. Bij de bedrijfsverenigtngen bouw en gezondheid is het aandeel van 3/6 weken geschat. werkg – werkgever, werkn – werknemer.
b. Combinatie werkgeversdeel en lasten als gevolg van 3/6 weken-maatregel.
Conclusie
Door verlenging van de ziektewetperiode worden de financiele lasten
van arbeidsongeschiktheid dichter
gelegd bij de plaats waar deze zich
Om een indruk te geven van de
gaande van een ziektewetpremie die
voordoel. Hierdoor zal een verschui-
effecten op bedrijfstakniveau zijn in
via premiedifferentiatie afhankelijk is
van het eigen verzuim, is de besparing die een werkgever door verlaging van het ziekteverzuim kan reali-
ving van AAW/WAO-lasten naar zieklewellaslen onistaan. De financiele
label 1 de huidige en gewijzigde ziektewetpremie voor enkele grote be-
drijfsverenigingen gepresenteerd. De
seren groter naarmate de
ziektewetperiode langer duurt. Het
zal daarom eerder zinvol zijn om te
investeren in betere arbeidsomstandigheden en andere verzuimbeperkende maatregelen te nemen.
De kwantificering van de gedragseffecten van verlenging van de ziektewetperiode is echter niet eenvou-
gepresenteerde ziektewetpremie
heeft betrekking op de zogenaamde
wettelijke uitkeringsvoorwaarden
welke voorzien in twee wachtdagen
en een uitkering tot 70% van het
loon van een werknemer.
Uit de berekeningen blijkt dat bedrijfstakken met een laag WAO-risico
in de toekomst minder premie kwijt
zijn dan zij thans verschuldigd zijn.
prikkel die hierdoor ontslaal zal leiden lol een direciere beirokkenheid
van bedrijfslak en bedrijf bij hel probleem van arbeidsongeschiktheid.
De gedragsreactie die hiervan het gevolg is zal naar verwachting leiden
tot een verzuimdaling met structureel
een procentpunt, hetgeen een besparing betekent van ongeveer/ 1,6 miljard. Deze besparing is even groot
als de prijsmaatregel uit het wetsvoor-
dig omdat zowel in nationaal als in
stel TEA . De door ons voorgestelde
De WAO-premie zal als gevolg van
internationaal verband zich geen ver-
maatregel zou dus even veel kunnen
de verlengde ziektewetperiode dalen
gelijkbare maatregelen of experimen-
opleveren als het korten van de uitke-
met ongeveer 2,5% naar 10%. Vanwege de franchise zal de effectieve daling uitkomen op 1,2%. Ook de AAWpremie zal lager uitkomen, en wel
op 1,85% (in plaats van 2,75%).
ten hebben voorgedaan. Wel zijn re-
ringen van arbeidsongeschikten.
sultaten bekend van door het GAK
Daarnaast worden door ons voorstel
uitgevoerde branchegerichte projecten, waarbij bedrijven een premiere-
een aantal nadelen van het bonus/
malussysteem en het voorstel TEA
ductie krijgen als ze erin slagen hun
verzuim terug te dringen. Dergelijke
ondervangen. Bovendien is de uitvoering eenvoudiger en de fraudegevoeligheid minder.
projecten hebben tot doel te onderzoeken of een verzuimdaling bij bedrijven te realiseren valt door combinatie van begeleiding en beloning.
Gedragseffecten
Naast de verschuivingen tussen
AAW/WAO- en ziektewetpremies is
te verwachten dat bij verlenging van
de ziektewetperiode een besparing
van bovenstaande projecten hebben
door gedragseffecten optreedt. Uit-
we een schatting gemaakt waaruit
Mede aan de hand van evaluaties
Tabel 2. Ziehtewet- en AAW/WAO-lasten voor en na
verlenging van de ziektewetperiode met twee Jaar,
inclusief gedragseffecten
(in procenten)
Werkg.
Huidige premiedruk
ZW + WAO+AAW
8,45
3/6 weken eigen risico
-4,10
Verlengde zw op ZW-prefliie +2,30
Idem WAG-premle
Idem overhevelingstoeslag
•Q,90
Verschuiving werkg naar wn
Nieuwe premiedruk
GedragseffectTZ
Gedragseriectvert. zw
3/6 weken eigen risico
Totale lastendruk
-1,20
4,55
-1,00
-1,00
+4,10
6,65
Werkn.
6,60
-1,20
+1,20
6,60
6,60
Tot.
15,05
-4,10
+2,30
-1,20
-0,90
0,00′
11,15
-1,00
-1,00
+4,10
13,25
bleek dat het verzuim
met ongeveer een procentpunt teruggedrongen kan worden door
verlenging van de ziektewetperiode2. Een der-
gelijk effect lijkt ons
niet onrealistisch aangezien het kabinet ver-
wacht dat door invoering van TZ het verzuim
structureel (in drie jaar)
met een procentpunt
3
kan dalen .
Wanneer door de verzuimdaling de nieuwe
premie ook met 1 pro-
A.L. Lie A Njoek, E.M. Berendsen,
G.RJ. Kalb, P. Rljnsburger en
W.S. Zwlnkels
De auteurs zijn werkzaam bij de afdeling
statistiek en onderzoek van het Gemeenschappelijk Administratiekantoor (GAK)
Amsterdam. Zij danken Hans Doodeman
voor zijn nuttige commentaar. Het artikel
is op persoonlijke titel geschreven.
2. Zie M.A.A. van Eck, Preventie van Ziekteverzuim in de Metaalnijverheid, in: P.J.
van Wijngaarden, F.G. van den Heuvel en
J.C. Vrooman (red.), Preventie in de socialezekerheid, VUGA, Den Haag, 1992.
3. Zie Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid, Memorie van Toelicbting Wet Terugdringing Ziekteverzuim,
2 november 1992, biz. 69.
4. Zie Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid, Memorie van Toelichting Wet Terugdringing Beroep op de
A rbeidsongeschiktheidsregelingen, 21
februari 1992, biz. 72.