boeken
De invloed die het bedrijf Monsanto,
fabrikanten het nog voor het zeggen
dat groot is in transgene zaden en
hadden. Dergelijke eisen zijn met
bestrijdingsmiddelen, uitoefent op de
name nadelig voor de veelal kleidiscussie of een etiket moet vermelnere boeren in ontwikkelingslanden
den dat een voedingsproduct genedie niet de middelen hebben om
tisch gemodificeerde organismen
hieraan te voldoen.
bevat; de lobby van graanverwerBedrijven kunnen op dit vlak ook
kende bedrijven in Amerika voor het
verder gaan dan de overheid.
behoud van voedselhulp in natura;
Allereerst zijn overheden gebonde gevolgen van de eisen die bedrijden aan internationale afspraken,
ven stellen aan agrarische producten
op basis waarvan bij import van
voor boeren in ontwikkelingslanden.
landbouwproducten enkel eisen op
Het zijn een paar van de voorbeelden
grond van zorg voor de gezondheid
die aan de orde komen in het boek
van mens, plant en dier gesteld
Clapp, J. en D. Fuchs
Corporate power in global agrifood
kunnen worden. Eisen aan het
governance. Op basis van een onder- (2009) Corporate power
productieproces zijn op basis van
scheid in diverse vormen van macht in global agrifood goverdiezelfde internationale spelregels
nance. Cambridge, Mass.: niet mogelijk, omdat deze kunnen
die bedrijven kunnen uitoefenen,
The MIT Press.
behandelt het boek verschillende
neigen naar handelsverstoring.
casussen.
Voor het bedrijfsleven geldt die
De toenemende macht van bedrijven
b
 eperking niet, men kan de gekste
in de agrarische keten tussen producent en consueisen stellen aan de producten die men inkoopt, al
ment is een gevolg van de enorme schaalvergroting
geldt natuurlijk dat de markt hier grenzen trekt. Een
die de laatste decennia heeft plaatsgevonden, zowel
tweede reden is dat overheden ook niet altijd tot
in de toeleverende, verwerkende als distributieschaovereenstemming kunnen komen. Het boek bevat een
kels. In Nederland verwerkt bijvoorbeeld zuivelonprachtige, maar ook ontluisterende beschrijving van
derneming FrieslandCampina zo’n 75 procent van
de discussie in het kader van de Codex Alimentarius,
de Nederlandse melkproductie en Albert Heijn en
over de etikettering van producten die genetisch
Schuitema (C-1000) hebben samen bijna de helft
gemodificeerde organismen bevatten. Al in 1991
van de markt in handen. Voor andere landen in de
is in dit forum de discussie over de wenselijkheid
westerse wereld is het beeld veelal vergelijkbaar. Dit
hiervan gestart, maar de zeer verschillende inzichheeft uiteraard gevolgen voor de verhoudingen in de
ten tussen onder andere de Verenigde Staten en de
voedselketen.
EU blokkeren vooralsnog een besluit. Ondertussen
Zo hebben de voedselschandalen eind jaren negenhebben diverse supermarkt etens in de EU eind
k
tig, zoals BSE, ertoe geleid dat fabrikanten en vooral
jaren negentig al besloten geen producten met
ook supermarkten striktere eisen aan agrarische
g
 enetisch gemodificeerde organismen op de schapp
 roducten zijn gaan stellen dan wettelijk voorgeschre- pen te zetten.
ven; deze eisen zijn in eerste instantie ingegeven
Het boek eindigt, onder meer, met de vraag of het
door de wens om het consumentenvertrouwen in
wenselijk is dat bedrijven zo veel invloed hebben, en
voedsel te herstellen en te handhaven. Het gaat dan
hoe deze macht beteugeld kan worden. Want hoewel
om eisen aan zowel het product als het productieÂ
macht van bedrijven niet altijd slecht hoeft uit te
proces. Zo kan men sturen op het productieproces.
pakken, geldt eveneens dat bedrijfsdoelen niet altijd
Met de groeiende concentratie in de detailhandel,
samen vallen met publieke doelen. Met de verwachte
volgens het boek zullen er in 2020 nog maar zes
verdere schaalvergroting in de agrarische ketens
wereldwijd opererende supermarktconcerns zijn,
worden deze vragen alleen maar relevanter.
zullen het steeds meer de grote supermarkten zijn
die bepalen wat in welke vorm in de schappen komt.
Petra Berkhout
Dit is wel eens anders geweest, toen de concentratie
Onderzoeker bij het LEI
in de detailhandel nog niet zo groot was en de grote
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
Het is
het artikel voor eigen
te publiceren in wat voor medium dan ook. van dewel toegestaan omauteur aan te wenden. gebruik
ESB 94(4570S) 16 oktober 2009
en voor publicatie op een intranet
werkgever van de
41