boeken
De huidige economische crisis
in hun ogen eerlijk is. Volgens de auteurs geeft deze
is voor veel economen reden
notie een verklaring voor structurele werkloosheid: het
om terug te grijpen naar de
loon dat werkgevers kunnen bieden aan de minst proverhandelingen van John
ductieve werknemers wordt niet als eerlijk gezien en
Maynard Keynes. Hij mag
zodoende worden deze mensen niet in dienst genomen.
dan zelf hebben opgemerkt
Een derde dierlijk instinct is dat mensen geneigd zijn
dat we allen op lange termijn
naar immoreel gedrag. Dat zou vaak een belangrijke
dood zijn, zijn theorie lijkt
oorzaak van economische crises zijn: wanneer mensen
aan een nieuw leven te zijn
ontdekken dat sommige producten minder waard
begonnen. Dat blijkt ook uit
blijken te zijn dan door de aanbieders is geclaimd, denk
het onderhoudende en toeaan Enron-aandelen of rommelhypotheken, valt het
gankelijk geschreven boek van
vertrouwen weg. Akerlof en Shiller stellen dat het kapide Nobelprijswinnaar Akerlof
talisme niet verkoopt wat mensen echt willen hebben,
en de topeconoom Shiller.
maar slechts verkoopt wat mensen denken te willen.
George Akerlof en Robert
Het boek is grotendeels voor
Mensen lijden ook aan geldillusie. Het gevolg is dat
Shiller, Animal spirits –
het uitbreken van de crisis
zelfs bij een deflatoire omgeving een daling van lonen
geschreven, maar in hoofdstuk How human psychology
onmogelijk is en er geen spoedig herstel van het evendrives the economy and
zeven pakken de auteurs de
wicht op de arbeidsmarkt optreedt. Ten slotte wijzen
why it matters for global ca- Akerlof en Schiller op het belang van verhalen. Mensen
crisis mee in hun betoog. Dat
pitalism, Princeton, 2009. interpreteren de wereld om zich heen vaak niet op basis
betoog is dat economen de
crisis, en wat eraan te doen,
van economische cijfers maar op basis van verhalen.
beter zouden begrijpen als ze meer aandacht
Wanneer mensen tijdens de internetluchtbel enkel gekeken hadden
zouden besteden aan verschillende vormen
naar de winstgevendheid was de stijging van de aandelenmarkt waarvan animal spirits. Het was Keynes die deze
schijnlijk een stuk beperkter geweest. Maar in plaats daarvan lieten zij
term gebruikte om aan te geven dat menselijk
zich inspireren door visionaire verhalen over de nieuwe economie en
gedrag niet altijd gebaseerd is op een kille
leden ze vaak grote verliezen.
berekening van verwachte kosten en baten,
Op meeslepende wijze betogen Akerlof en Schiller aan de hand van veel
maar vaak gedreven wordt door irrationele,
voorbeelden dat de homo economicus uit de economische standaardpsychologische factoren.
theorie op zijn minst onvolledig is om een goede verklaring te geven
Akerlof en Shiller beschrijven vijf dierlijke
voor diverse economische verschijnselen waaronder de huidige crisis.
drijfveren: vertrouwen, eerlijkheid, immoreel
De auteurs maken echter niet inzichtelijk of de vijf genoemde dierlijke
gedrag, geldillusie en verhalen. In de notie
motieven de belangrijkste omissies betreffen. Hier hadden zij ruimer
van vertrouwen is nog het meeste terug te
kunnen putten uit gedragseconomisch onderzoek van bijvoorbeeld
zien van de oorspronkelijke animal spirits in
Kahneman en Tversky. Bovendien wordt niet duidelijk hoe de gedragsde verhandeling van Keynes: een niet door
veronderstelling van de standaardtheorie zou kunnen worden aangepast
feiten onderbouwd vertrouwen dat nodig is
om haar verklaringskracht te vergroten. De belangrijkste aanbeveling
om de economie gaande te houden. Geheel in
uit het boek is dat de overheid, zoals Akerlof en Shiller het formuleren,
de Keynesiaanse traditie spreken de auteurs
als goede ouders een veilig thuis moet bieden om te voorkomen dat
van een vertrouwensmultiplicator; de mate
hun kinderen zich te zeer overgeven aan hun bijna dierlijke driften.
van vertrouwen heeft effect op consumptie,
De auteurs maken deze stelling niet concreet, pleiten wel voor actief
investeringen en kredietverlening die vervolstimuleringsbeleid en betere regulering. Deze conclusie wordt te snel
gens weer het vertrouwen beïnvloeden. Een
getrokken. Het menselijk falen versterkt het marktfalen, maar het is ook
economie kan hierdoor getroffen worden door
belangrijk te kijken naar de implicaties van een mogelijk overheidsfalen,
een zichzelf versterkend effect dat groter is
want dat is ook mensenwerk. Deze punten van kritiek nemen niet weg
dan je zou verwachten als je alleen naar harde
dat het boek welkom is in deze tijd van zelfreflectie onder economen.
economische variabelen kijkt.
Jan Derk Brilman en Ernst van Koesveld
Daarnaast blijken mensen niet altijd te kiezen
Beleidsmedewerker en plaatsvervangend directeur bij het Ministerie van
voor de hoogste particuliere opbrengsten,
Financiën
maar laten ze zich eveneens leiden door wat
62
ESB
94(4563S) 26 juni 2009
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.