Boeken

ESB Boeken

Boeken

P

ging en decentraal functionerende vesrecies vijftig jaar geleden fuseertigingen verdwijnen uit de organisatie.
den de destijds vier grootste
De nieuwe opzet legt de verantwoordeNederlandse commerciële banlijkheden scherper dan voorheen vast.
ken tot ABN (Twentsche Bank en NeOok de naamgeving wordt daarmee in
derlandsche Handel-Maatschappij) en
overeenstemming gebracht – van dan
AMRO Bank (Amsterdamsche Bank
af is het de Twentsche Bank, met een
en Rotterdamsche Bank). Deze fusies
netwerk van bijkantoren. Die worden
hebben het bankenlandschap van ons
bestuurd vanuit het hoofdkantoor in
land ingrijpend veranderd. Dit boek
Amsterdam op basis van duidelijke ingaat over de kleinste en op een na oudstructies en gezagsverhoudingen.
ste fusiepartner: De Twentsche Bank.
Belangwekkend is ook de verschuiving
Om te beginnen in het kort de gedie de samenstelling van de bankbalans
schiedenis van De Twentsche Bank,
Auteur  Douwe van der Werf
in de loop van de tijd laat zien. Lange
zoals die uitgebreider en nauwgezet
Titel  Van Twentse Bank naar algemene bank:
tijd lag het zwaartepunt van de bank­
is opgetekend in dit boek. De Twentgeschiedenis van de Twentsche Bank 1840–1964
activiteit bij de wisselhandel die de
sche Bank begon in 1840 in Enschede
Uitgever  Boom
grootste winstbron van de bank vormals een commanditaire vennootschap
de. Rond 1900 neemt de kredietverlemet de fabrikantenzoon en notaris
martin fase
ning deze rol over; de Twentsche Bank
Benjamin Willem Blijdenstein jr. als
Emeritus hoogleraar aan de Universiteit
heeft dan het snelst groeiende kredietoprichter. Familieleden en vermogende
van Amsterdam en voormalig onderdirecteur
bedrijf binnen het Nederlandse bankzakenrelaties uit de textielsector gevan De Nederlandsche Bank
wezen. Het is echter niet alleen rozenbruikten de firma voor de afwikkeling
geur en maneschijn. In de bankencrises
van hun betalingen. Zij waren vaak de
stille vennoten en verschaffers van vermogen toen de firma zich van de jaren twintig lijdt de bank aanzienlijke verliezen op haar
ook op het terrein van de kredietverlening begaf. Aanvanke- uitstaande kredieten en valutaposities, maar haar reserves zijn
lijk was het voornaamste doel financiering van de textielexport toereikend om deze tegenslagen op te vangen. Vergeleken met
uit Twente. Wisselhandel en kredietverlening voor de uitvoer haar concurrenten komt ze deze periode relatief goed door. In
naar met name Nederlands-Indië waren de belangrijkste acti- de oorlogsjaren zakt de kredietverlening opnieuw drastisch,
viteiten. Met het oog daarop werd er in 1858 een vestiging in maar belegging in hoog rentend schatkistpapier biedt uitkomst.
Londen geopend. Dit was wenselijk vanwege de expansie van Opvallend is dat bij haar voornaamste concurrenten de terugde textielindustrie vanaf het midden van de negentiende eeuw. val in de kredietverlening aanzienlijk geringer is. Na de oorlog
Tegelijkertijd werd in Amsterdam de Twentsche Bankvereeni- krijgt de bank te maken met het rechtsherstel. Ze ontvangt een
ging B.W. Blijdenstein & Co. gesticht. Dit vergemakkelijkte berisping, maar strafmaatregelen worden niet opgelegd. Wel
het aantrekken van middelen en de toegang tot de aanwezige leidt de zuivering tot het ontslag van een aantal medewerkers.
handelsexpertise. Nevendoel was om rechtstreeks toegang tot In de jaren na de oorlog neemt het aantal producten van de
de beurs te verkrijgen. Daardoor kon het emissie- en effecten- bank toe. De persoonlijke leningen en het middellange krebedrijf worden toegevoegd aan haar commerciële activiteiten, diet zijn de meest vernieuwende onderdelen van het aanbod.
wat provisie-inkomsten opleverde. Belangrijker nog was de op- De winstgevendheid van de bank blijft echter achter terwijl
richting in 1871 van de Credietvereeniging. Deze was een soort haar solvabiliteit tegen de grenzen aanloopt. Dit zijn motieven
bank binnen de bank voor de beoordeling van kredietvragers. om naar samenwerking met andere banken te zoeken, een weg
Dit onderving doeltreffend de informatieasymmetrie, die een overigens vol strategische en persoonlijke voetangels. In 1964
van de hoofdproblemen is bij kredietverlening. Rond 1880 is de wordt besloten tot een fusie met de Nederlandsche HandelTwentsche Bankvereeniging de grootste bank van Nederland. Maatschappij die strikt genomen neerkomt op een overname
Afgemeten aan de kredietverlening liet zij toen de Amsterdam- van de Twentsche Bank. Daarmee ontstaat de ABN.
sche Bank van 1871 en de in 1863 gestichte Rotterdamsche Dit boek biedt een gedetailleerde beschrijving van de levensweg
van de eerste moderne handelsbank van Nederland. Als histoBank ver achter zich.
Boeiend is het verslag van de worsteling van de betrokken Blij- risch relaas is deze beschrijving voorbeeldig en verschaft boeidensteins en verwante families met de rechtsvorm van de bank ende feitelijke informatie die heel uitgebreid is. Het is spijtig dat
met het oog op risicospreiding en solvabiliteit. Deels betrof dit de auteur niet is toegekomen aan een economische analyse van
een belangenstrijd over zeggenschap en gezonde bedrijfsvoe- zijn materiaal. Die zou de feiten wellicht in een wat bredere en
ring, maar ook moderniteit en behoudzucht speelden een rol. algemeen theoretische samenhang hebben geplaatst. Tegelijk
Pas in 1916 wordt als rechtsvorm gekozen voor de naamloze moet worden vastgesteld dat het boek het historisch beeld van
vennootschap. Daarmee ontstaat een meer eigentijdse onderne- ons bankwezen completeert voor belangstellenden in bankenmingsvorm. De hybride organisatievorm met een kredietvereni- geschiedenis.
540

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

Jaargang 99 (4692) 28 augustus 2014