Het Financieele Dagblad opent vanochtend op de voorpagina met het bericht dat Italië op ramkoers ligt met de Europese Commissie over de begroting. De duiding daarbij in het FD is economische onzin: “Afspraken over gezonde overheidsfinanciën zijn er niet voor niets in de eurozone. Zij moeten de koers van de euro stabiel houden.” Het artikel ziet begrotingsregels als een stok om ongehoorzame landen mee te slaan, maar gaat voorbij aan de economische reden waarom begrotingsregels eigenlijk nodig zijn.
Motivatie begrotingsregels
Bij invoering van de euro zijn begrotingsregels ingevoerd om twee redenen. Ten eerste, te voorkomen dat landen druk op de ECB uitoefenen om de inflatie te laten oplopen en zo schulden weg te infleren. Ten tweede, voorkomen dat de rente gaat oplopen door te hoge staatsschulden waardoor de investeringen afnemen.
De vrees voor hogere inflatie en rentes is echter ongegrond gebleken. De ECB is een conservatieve centrale bank. De ECB vecht al jaren tegen te lage inflatie. De rente in het eurogebied is nog nooit zo laag geweest. Terwijl de staatsschulden fors zijn opgelopen door de crisis.
Nadelen begrotingsregels
Naast betwijfelbare voordelen, hebben de begrotingsregels ook nadelen. De Eurozone is tijdens de Grote Recessie onnodig in een dubbeldiprecessie beland, omdat de begrotingsregels landen dwongen te bezuinigen. Dat kan bij de volgende recessie weer gebeuren.
Bovendien kan de staatsschuld zo goed als helemaal verdwijnen als alle eurolanden zich volledig aan alle begrotingsregels zouden gaan houden. Daar zit geen enkele diepere macro-economische gedachte achter. Een moderne economie kan echter niet goed functioneren als er onvoldoende risicoloze beleggingen zijn, bijvoorbeeld voor pensioenfondsen, banken en verzekeringsmaatschappijen.
Sterker, als de private sector wil sparen voor de vergrijzing is het misschien onvermijdelijk dat de publieke sector daarin moet voorzien. In een relatief gesloten economie als de eurozone zijn de bezittingen van de private sector namelijk de verplichtingen van de publieke sector. Misschien laten het vergrijsde Japan en Italië wel zien wat Europa de komende jaren te wachten staat.
Omhelzing
De enige goede reden om begrotingsregels te willen hebben, is dat de dodelijke omhelzing tussen banken en overheden in de Eurozone niet is doorbroken. Banken hebben veelal grote hoeveelheden obligaties van de eigen overheid. Als overheden in de problemen komen, en obligatiekoersen dalen (rentes lopen op), dan komen banken direct ook in de problemen. En overheden zijn nog altijd hoofdverantwoordelijk voor het redden van systeembanken. Als banken wankelen, dan moeten overheden weer banken redden, en dan komen zij zelf ook in de problemen.
Er is geen werkend schuldherstructureringsmechanisme voor failliete landen. En de bankenunie is niet af: de kosten van eventuele bankreddingen worden niet gedeeld tussen Eurolanden en er is geen Europees depositogarantiestelsel.
Maak bankenunie af
Beter is daarom om de bankenunie af te maken en een schuldherstructureringsmechanisme in te voeren. Dan kunnen de begrotingsregels worden afgeschaft. Overheden kunnen dan immers failliet gaan zonder grote schokgolven in het financiële stelsel te veroorzaken. En Brussel kan ophouden zich te bemoeien met de begroting van soevereine staten.
Dit lijkt mij kansrijker om de wind uit de zeilen van de populisten in Italië te halen dan ze het vel over de oren te trekken met een buitensporige tekortprocedure.
Auteur
Categorieën