Belastingtektoniek

Promotiebespreking: Laurens Wijtvliet

De belastingmix is in beweging: het aandeel indirecte belastingen neemt toe en dat van directe belastingen daalt. Met deze verschuiving van directe naar indirecte belastingen (hierna: de lastenschuif) wordt voornamelijk economische groei nagestreefd. Dat is een doel van materiële aard, maar tegelijkertijd is een kentering in het economisch beleidsdenken waarneembaar. Daarbij komt de nadrukte liggen op een meeromvattend, multidimensionaal welzijnsbegrip. Behalve een materiële dimensie (materiële levensstandaarden), kent dit brede welzijnsbegrip juist ook diverse immateriële dimensies. Voorbeelden daarvan zijn onderwijs,gezondheid, politieke representatie, sociale contacten, milieu en veiligheid. Binnen dit welzijnsbegrip past ook aandacht voor de verdeling van materiële welvaart en voor economische ongelijkheid.

Dit proefschrift plaatst voornoemd streven naar economische groei tegenover een meeromvattend streven naar welzijn. Het beschouwt de lastenschuif in het licht van het multidimensionale welzijnsbegrip en onderzoekt hoe de lastenschuifwelzijn zou kunnen beïnvloeden. Daarbij bestaat bijzondere aandacht voor de gevolgen van de lastenschuif voor de vermogensverdeling in Nederland. Aan de hand van een eenvoudig model wordt daartoe inzichtelijk gemaakt dat die verdeling schever wordt, ten gunste van de hoogste decielen van het inkomensgebouw. Op die manier draagt de lastenschuif dus bij aan toenemende economische ongelijkheid.

Daarnaast bestaat speciale aandacht voor de gevolgen van toenemende economische ongelijkheid voor welzijn. Toenemende ongelijkheid wordt in de sociaalwetenschappelijke literatuur in verband gebracht met allerhande maatschappelijke, economische en democratische tekortkomingen. Voorbeelden daarvan zijn criminaliteit, gebrekkig onderwijs, kansenongelijkheid en verminderde economische groei. Een uitgebreide besprekingen analyse van deze literatuur toont aan dat die tekortkomingen welzijnsverminderend kunnen werken. Het proefschrift laat aldus zien dat de lastenschuif over de band van toenemende economische ongelijkheid welzijn negatief zou kunnen beïnvloeden.

Op zichzelf beschouwd, blijkt de invloed van de lastenschuif op de vermogensverdeling beperkt. Schijn kan echter bedriegen. Vele kleine maatregelen kunnen gezamenlijk een aanzienlijk effect sorteren. Een van de aanbevelingen van dit onderzoek luidt daarom dat belastingmaatregelen het beste kunnen worden beschouwd tegen de achtergrond van een breder scala van op economische groei gerichte beleidsmaatregelen. Zo kan een integraal beeld ontstaan van de manier waarop overheidsbeleid de verdeling van materiële welvaart beïnvloedt.