■ Ward Rougoor en Valentijn van Spijker (SEO)
Vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw privatiseert en verzelfstandigt de overheid er lustig op los. Het in 2012 aan dit onderwerp gewijde parlementair onderzoek inventariseerde 208 verzelfstandigingen en 63 privatiseringen tussen 1989 en 2010. In de figuur is dit proces in beeld gebracht door een telling van met dit onderwerp samenhangende termen in de miljoenennota’s. De golf aan privatiseringen, deregulering en verzelfstandiging in de jaren tachtig en negentig keert namelijk ook terug in het toenemend gebruik van deze termen in de miljoenennota’s.
Allereerst valt op dat een golf van het gebruik van het woord privatisering (1985–1990) wordt opgevolgd door een golf van het gebruik van de term verzelfstandiging (1990–1995). Het woord privatisering, of afgeleiden daarvan, staat in de miljoenennota van 1986 gemiddeld eens per drie pagina’s vermeld. In 1992 staat verzelfstandiging gemiddeld eens per vijf pagina’s vermeld. Midden jaren tachtig werd onder begeleiding van de Interdepartementale Begeleidingscommissie Privatisering (IBP) veelal het besluit genomen om overheidsorganisaties op termijn te privatiseren. Daarna volgt begin jaren negentig een periode van verzelfstandiging alvorens de eventuele privatisering werd voltooid. Zo werd de PTT, nadat in 1986 was besloten tot privatisering in 1989, verzelfstandigd als KPN met de staat als enige aandeelhouder. In 1994 ging KPN naar de beurs en werd zo volledig geprivatiseerd. In de jaren negentig werd er daarnaast een dereguleringsoperatie gestart met de werkgroepen Marktwerking, Deregulering en Wetgevingskwaliteit.
Na de privatiserings- en verzelfstandigingsgolven volgt een derde golf vanaf 1995: de toezichtsgolf. De overheid trekt zich terug door te verzelfstandigen en privatiseren maar blijft tegelijkertijd publieke belangen (re)reguleren en houdt de vinger aan de pols vanuit haar rol als toezichthouder. Naast het toegenomen belang van toezicht in een meer marktgeoriënteerde samenleving is ook de nasleep van de bankencrisis in 2009 duidelijk zichtbaar. Het toezicht op de financiële sector werd tussen 2009 en 2014 uitvoerig besproken in de miljoenennota’s.
Auteurs
Categorieën