Column: Economie als menswetenschap

Column ESB

Economie als menswetenschap

D

tenschap. Ons begrip neemt toe, maar
eze maand viert SEO Ecode wereld wordt minstens zo snel
nomisch Onderzoek zijn
complexer. Op micro-economisch
65-jarig bestaan met een
terrein gebeurt er des te meer. Friedsymposium getiteld ‘Luistert de poliman had niet voorzien dat experimentiek eigenlijk wel naar economen?’
teel onderzoek hier zo’n grote vlucht
Een interessante vraag. Waarom zou
zou nemen en zo succesvol zou zijn.
ze? Wat hebben economen te verBovendien verschoof, onder invloed
tellen? Weten zij hoe de economie
van Gary Becker, de aandacht van de
werkt, of hoe de overheid die bij moet
economie naar de mens. Coase had
sturen?
gelijk: de economie is te complex en
SEO floreert als nooit tevoren. Ik
dynamisch. De mens is minder verweet niet of politici luisteren, maar
anderlijk en daarom eenvoudiger te
vast staat dat de hen ondersteunende
doorgronden. De moderne microambtenaren, en het bedrijfsleven, het
econoom probeert door beter begrip
SEO vaak om advies vragen. Klaarblijeric van damme
van de mens ook de economie beter te
kelijk doet SEO iets goed. Een quick
Hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg
doorgronden.
scan laat zien dat SEO veelal kostenEen voorbeeld kan het succes van die
batenanalyses doet. Het is paradoxaal
indirecte aanpak illustreren. Een van
dat daar zoveel vraag naar is, want een
de grootste inefficiënties in de econodergelijke analyse veronderstelt calculerende burgers die alles (eendimensionaal) op geld kunnen mie is de onderbenutting van vrouwen. Sinds jaar en dag zijn er
waarderen, en is dus niet waarde-neutraal. Een KBA vervangt grote sekseverschillen betreffende beloning en inzet, maar tot
de politieke discussie over waarden door een technocratische voor kort hadden we geen goede verklaring. Jeroen Pauws opmerking (in het AD op 22 augustus) dat hij pas meer vrouwen
over parameters. Is dat wat de politiek wil?
Een KBA veronderstelt dat alleen externe prikkels (verande- in zijn programma ging uitnodigen “als ze langzamerhand iets
ringen in kosten of baten) het individuele gedrag en de daar- in onze samenleving gaan betekenenâ€, lokte verontwaardigde
uit resulterende sociale uitkomst kunnen beïnvloeden. Veel reacties uit, maar hij heeft wel gelijk. Maar waarom?
wetenschappers vinden dat te beperkt. Zij wijzen erop dat Vrouwen zijn gemiddeld net zo capabel als mannen. Ze zijn
mensen vaak niet weten wat ze willen, dat preferenties te beïn- wat meer risico-avers, soms wat eerlijker, soms wat gemener,
vloeden zijn en een goed verhaal daarom wellicht effectiever is en in bepaalde situaties wat socialer. Het belangrijke verschil
dan een straf of beloning. De econoom maakt de staatsman en met mannen is echter hun houding ten opzichte van concurrentie. Vrouwen houden niet van concurrentie en ze presteren
dominee niet overbodig.
Een KBA is onderdeel van de welvaartseconomie, een gebied ook slechter in competitieve situaties (Niederle en Vesterlund,
dat sinds de jaren vijftig stilstand kent. Sen (1987) ziet het enge 2011). Maar onze samenleving is op concurrentie gebaseerd.
mensbeeld van economen als oorzaak voor de verpaupering Wil je bij Pauw aan tafel komen, dan moet je interessanter zijn
van het gebied. Mensen worden niet gedreven door wat ze wil- dan de anderen.
len hebben, maar door wat ze willen zijn. Zij laten zich mede Het gevolg: vrouwen doen zichzelf tekort, ze halen niet de
leiden door ethische overwegingen, zodat economie en ethiek top en de maatschappij benut hun schaarse middelen niet
elkaar wederzijds beïnvloeden, en welvaartseconomie en posi- optimaal. Kennis is de eerste stap tot verbetering. Een belangtieve economie niet gescheiden kunnen worden. Sinds kort is rijk mechanisme is gebrek aan zelfvertrouwen, maar dat kan
getraind worden. Bovendien kan positieve discriminatie een
er weer academisch enthousiasme voor deze interactie.
Ook binnen de verklarende economie worden grote stappen steuntje in de rug geven. Zweden laat zien hoe het kan.
gezet. Milton Friedman zeurde 25 jaar geleden nog dat welis- Hebben economen iets zinvols te vertellen? Ja, maar voorlopig
waar de taal (wiskunde) en de methode (econometrie) veran- meer over sociale aspecten dan over zuiver economische.
derden, maar dat inhoudelijk de economie weinig vooruitgang
boekte: “The major issues occupying the attention of the economists (…) are very much the same as those that Adam Smith literatuur
dealt with more than two centuries ago. Moreover, there has not Friedman, M. (1991) Old wine in new bottles. Economic Journal, 101(404),
been a major sea change in our understanding of those issues.†33–40.
(Friedman, 1991). Maar hij zag het verkeerd.
Niederle, M. en L. Vesterlund (2011) Gender and competition. Annual ReJuist is dat we op macro-economisch gebied niet veel veran- view of Economics, 3(1), 601–630.
dering zien. Er is sprake van een rat race tussen praktijk en we- Sen, A. (1987) On ethics and economics. Oxford: Blackwell.

Jaargang 99 (4693) 11 september 2014

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

557