De oproep tot een referendum over de overdracht van bevoegdheden van het EU burgerforum is door het politiek establishment afgewezen. Het debat over democratisering moet evenwel doorgaan.
Polarisatie
Het nadeel van de huidige discussie is dat hij te gepolariseerd is. Het EU-burgerforum (een gezelschap van vijftien mannen) ziet zichzelf graag als nobele hoeders van de democratie, maar de toon is te opruiend en de richting te eendimensionaal. Door een onuitvoerbaar referendum voor te stellen, dreigt een zichzelf versterkend proces. Men roept om meer democratie, stelt iets onmogelijks voor, krijgt nul op het rekest en klaagt vervolgens niet serieus genomen te worden.
Nut en noodzaak
De politiek zou burgers tekortdoen door nu over te gaan tot de orde van de dag. Het ongenoegen gaat niet weg door het referendum af te wijzen. Feit is dat regeringsleiders en de Europese Commissie er onvoldoende in zijn geslaagd de burgers uit te leggen wat het nut en de noodzaak van Europa zijn en hoe democratische principes geborgd kunnen worden. Dat het ongenoegen deels op percepties is gebaseerd, is niet van belang omdat percepties ook een deel van politiek zijn.
De European Council on Foreign Relations heeft de stijgende euroscepsis gemeten. In 2007 was het Verenigd Koninkrijk het enige land waar bijna de helft van de burgers geen vertrouwen had in de EU. In 2012 lag het percentage in Italië, Frankrijk, Duitsland én Spanje hoger dan in het Verenigd Koninkrijk in 2007.
Nauwelijks compensatie
Omdat Europa geen echte politieke partijen heeft, geen regering en geen gemeenschappelijk publiek domein voor debat, kan de EU nauwelijks politieke compensatie bieden voor deze percepties. Een lastige situatie omdat de meeste nationale politici het gemakkelijker vinden mee te gaan in de kritiek dan zelf oplossingen voor te stellen.
Democratie
Een verbetering van percepties ontstaat niet door ‘Europa beter uit te leggen aan die domme burgers’. Een inhoudelijke versterking van democratie is nodig en kan op andere manieren gerealiseerd worden dan door een referendum. Minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken heeft al een paar bruikbare voorzetten gedaan met zijn voorstel de eurocommissaris op te laten trommelen in het nationale parlement en de plicht te introduceren voor de Europese Commissie om een voorstel terug te nemen als een derde van de nationale parlementen ertegen is, maar dat is nog lang niet genoeg.
De effectiviteit van het Europees Parlement kan ook verbeterd worden, onder meer door het idiote aantal (754!) parlementariërs te verlagen of het parlement de bevoegdheid te geven Commissarisen naar huis te sturen. Op termijn zouden er echte Europese verkiezingen met Europese politieke partijen kunnen komen, al is dat op de korte termijn onrealistisch.
In aanloop naar de Europese verkiezingen van mei verdienen EU-kritische burgers serieus genomen te worden. De politiek moet dan wel uit een ander vaatje tappen dan alleen het uitspuwen van de ranzige referendumhap van de ‘burger kings’.
Deze column (in iets kortere vorm) verscheen op 27-1 in het Financieele Dagblad
Auteur
Categorieën