De schijngevechten in het Catshuis hebben geleid tot een actie van het NRC om ‘ons’ economen eens aan de tand te voelen over wenselijke en onwenselijke vormen van bezuinigingen. Sorry, alleen voor abonnees. Oude media, zullen we maar zeggen. Deze journalistieke queeste liet de lezer vooral in verwarring achter (nou in ieder geval deze lezer). Vandaar een poging tot verheldering.

Misverstand 1: Give me a one handed economist

Al sinds Churchill met zijn “als je 2 economen in een kamer stopt, krijg je 2 meningen, tenzij één van hen John Maynard Keynes is, in welk geval je 3 meningen krijgt” en Truman heerst een hardnekkig misverstand dat economen het altijd met elkaar oneens zijn. Frappant is evenwel dat over de discussie hervormen vs bezuinigen de economen het op hoofdlijnen vooral heel erg met elkaar eens zijn. Een boodschap die aan journalisten niet is besteed, wat journalisten houden niet van consensus en positief nieuws. Het gaat goed met het land. Gaap gaap. Economen zijn het eens. Gaap gaap. Dan maar gaap gaap, want de meeste economen zijn het erover eens dat hervormen superieur is aan bezuinigen. De reden is simpel. Hervormen (bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt, woningmarkt, pensioenen) levert het land iets op, zeker op middellange termijn (banencreatie, doorstroom woningmarkt, opvang vergrijzingproblematiek). Bezuinigen (als in: kaasschaaf) pakt vooral iets af, levert doorgaans iets op korte termijn op voor de schatkist, maar leidt tot verschraling van de samenleving. Zie ook Hoogduin’s blog. Het is niet voor niets dat de Europese Commissie overschrijdingen op de 3% norm accepteert als een land een geloofwaardige hervormingsagenda heeft. Het NRC vond het evenwel belangrijker te benadrukken dat de rondgang onder economen ‘heel verschillende analyses opleverde’ .

Misverstand 2 : Hervormen is levertraan

Was de rondgang nog een inhoudelijk acceptabel verhaal, ronduit bizar was de follow-up die redacteur Menno Tamminga aan het stuk gaf. Sorry, alleen voor abonnees. Te oude media, zullen we maar zeggen. Tamminga betoogt eerst dat hervormingen gelijk staan aan het consumeren van levertraan: het is vies maar je wordt er wel beter van. Om deze foutieve stelling te illustreren voert Tamminga misleidende voorbeelden op zoals hogere eigen bijdragen in de zorg (geen hervorming maar een bezuiniging) of de hypotheekrenteaftrek (geen hervorming in isolatie zoals recent nog maar eens bepleit door topeconomen waaronder vier van mijn medebloggers). De enige drie personen voor wie hervormingen levertraan zijn, heten Rutte, Verhagen en Wilders. Immers hebben zij zich met hun hervormingsarme regeer- en gedoogakkoord in een moeilijke positie gemanoeuvreerd. Nu – in weerwil van die akkoorden – een goede hervormingsagenda uitvoeren zou getuigen van politieke moed. Immers verdienen politici die zich aanpassen aan nieuwe realiteiten en daarmee terugkomen op eerdere keuzes een pluim. Maar in het huidige politieke klimaat schijnt dat nog steeds een doodzonde te zijn en zal het eerder gepercipieerd worden als het drinken van politieke levertraan.

Misverstand 3: Economen consumeren geen levertraan ?!?

Was het vorige misverstand nog terug te voeren op een verkeerd idee van het begrip ‘ hervormen’ , Tamminga gaat pas echt over de schreef door te beweren dat economen alleen voor hervormingen pleiten omdat ze zelf geen levertraan hoeven te drinken. Daarmee zet de NRC journalist economen weg als een Roos Vonk, die er als vegetariër plezier in schept vleeseters als hufters af te spiegelen en dit als wetenschap te verkopen. Het is onzindelijk om wetenschap te bedrijven vanuit het motief er privé beter van te worden. Weliswaar hebben economen het een beetje aan zichzelf te danken dat ze het object van spot worden (bijvoorbeeld door krasse uitspraken te doen in inherent onzekere tijden), maar dit is te gek. Er lopen in Nederland wel een paar economen rond die hun wetenschappelijke oordeel laten verkleuren door politieke voorkeuren maar dat zijn de grote uitzonderingen. Het aangevoerde voorbeeld van hypotheekrenteaftrek bewijst trouwens al het omgekeerde omdat de meeste economen een huis zullen bezitten.

Misverstand 4: bezuinigingen op cultuur, integratie, ontwikkelingsamenwerking en defensie zijn economisch ‘gratis’

Het laatste misverstand is er een die – ben ik bang – vooral in het Catshuis heerst. Als we dan geen levertraan willen consumeren, laten we dan maar op dingen bezuinigen die economisch toch niks kosten als ontwikkelingssamenwerking of cultuur. Hoezo niks kosten? Ja, in de modellen van het CPB zal men weinig aantreffen over die sectoren. Dat komt omdat het CPB doorgaans economische effecten die erg onzeker zijn op nul zet. Invloed van cultuur op economie? Moeilijk, moeilijk. Maar er is wel de nodige literatuur die wijst op kruisbestuivingen tussen cultuur en economie. Die literatuur is weliswaar controversieel , net als de literatuur over de economische effecten van ontwikkelingssamenwerking, defensie of integratie. Maar misschien is het dan beter in plaats van de handen in onschuld te wassen daar eens wat extra aandacht aan te schenken en de economische effecten in ieder geval niet op nul te zetten. Want anders dreigt een verschraling van de samenleving en een onbekend mogelijk negatief effect op de economie. Dan toch maar liever levertraan.