Redactioneel
Albert Jolink
Hoofdredacteur ESB
a.jolink@sdu.nl
Bankroet
D
e buurman verplicht zijn tienerkinderen
naar het achtuur journaal te kijken. Op
school gaan de werkstukken over geld,
banken of crises, en soms over alle drie.
En op verjaardagsfeestjes kun je nu ongegeneerd
over economie praten. De huidige economische
malaise lijkt geschiedenis te schrijven.
En dat terwijl 2007 zo’n goed jaar was. De economische groei zette aan tot een nieuw elan, tot dat de
banken roet in het eten gooiden. De spaartegoeden
werden op IJsland bevroren en de aandelen deelden
zich tot er niets meer van over was. De banken, ooit
het toonbeeld van saaiheid en degelijkheid, blijken
toch niet ongevoelig voor de zeven hoofdzonden:
hebzucht, luiheid, lust, ijdelheid, afgunst, vraatzucht
en wraak. Ivan Boesky, de veroordeelde beurshandelaar in de jaren tachtig, zei het al: “greed is rightâ€.
De nationalisaties van de grote banken in de wereld
maken voor de deelnemers aan de gesprekken in de
kantines en sportscholen ook gelijk duidelijk waar
de schuldigen zitten. Als je niets fout doet word je
ook niet onder curatele gesteld. Bij de bushaltes en
op kantoor telt men de zegeningen van het bevrijde
spaargeld, en vreest men nog voor huis of  ensioen.
p
Een enkeling weet uit verhalen de parallellen te
trekken met de enige echte Grote Crisis, waar de 20e
eeuw voorgoed is gelittekend.
De kranten en televisie weten nauwelijks hoe zij
tegemoet kunnen komen aan de honger naar crisisnieuws, en voor collega-economen is het spitsuur
om aan alle verzoeken te voldoen. De omvallende
bedrijven echoën door tot in de woonkamer en het
niveau van de economiekennis is in de afgelopen
twee maanden meer gestegen dan in de afgelopen
twintig jaar van economie-onderwijsvernieuwing.
Toch blijft het opvallend stil onder degenen die
kunnen benadrukken dat de huidige crisis er een is
uit een serie van vele. Dat slechts acht jaar geleden
de beurzen ook een smak hebben gemaakt, dat eind
jaren negentig Azië nog in een financiële crisis ver
keerde, en dat eind jaren tachtig ook al  arallellen
p
werden getrokken met de krach van 1929. Ook
zouden zij kunnen aangeven dat crises in de monetaire sector een gevolg kunnen zijn, en gevolgen
kunnen hebben, voor de reële sector en dat hier
volop aanwijzingen voor zijn geweest.
Het zal toch niemand zijn ontgaan dat de dollar nog
niet zo lang geleden een zwakke tegenpool van de
euro was, en dat menigeen zijn inkopen deed in de
Verenigde Staten? Het zal toch ook niemand zijn
ontgaan dat de Amerikaanse FED willens en wetens
de rentestanden naar beneden heeft gebracht, om
de recessie in de Verenigde Staten af te wenden en
daarmee en recessie over zich heeft afgeroepen.
Het zal toch niemand zijn ontgaan dat de credit
crunch in de Verenigde Staten in 2007 in verband
stond met slechte hypotheken en een verstoorde
woning markt? Voor diegenen die zich Keynes nog
kunnen herinneren, of anders toch wel het IS-LMmodel, moet het toch gesneden koek zijn om in
te zien dat een lage rentestand niet alleen slechte
investeringsprojecten mogelijk maakt maar dat daardoor ook de monetaire sector geraakt wordt; dat een
recessie in de reële sector, met werkeloosheid en
productieverval, gevolgen heeft voor de huizenmarkt
en de betaalbaarheid van leningen; dat multipliers
en acceleratoren schommelingen veroorzaken die
soms pieken en soms dalen opleveren.
In de huidige discussie over de financiële crisis
wordt het beeld opgeroepen dat banken hebben
zitten knoeien, het toezicht onvoldoende was, of
erger nog, het wereldomvattende financiële systeem
ontketend is en het einde van het kapitalisme
heeft aangekondigd. In de huidige discussie wordt
het tijd om weer wat meer perspectief en kleuring
aan te brengen, zowel in de tijdslengte als in de
sectorbreedte. Wellicht is het noodzakelijk om de
financiële crisis niet alleen te zien als oorzaak maar
ook als gevolg van veranderingen in de reële sector.
En daarmee ook weer als oorzaak voor toekomstige
veranderingen.
Als dit de economische kennis nog verder verspreid
dan heeft de economische crisis toch nog een voordeel gehad. Want, om met Keynes te spreken, “We
are merely reminding ourselves that human decisions
affecting the future, whether personal or political or
economic, cannot depend on strict mathematical
expectation, since the basis for making such calculaÂ
tions does not exist; and that it is our innate urge
to activity which makes the wheels go round, our
rational selves choosing between the alternatives as
best we are able, calculating where we can, but often
falling back for our motive on whim or sentiment or
chance.â€
ESB
93(4546) 31 oktober 2008
643