Promotiebespreking: Petra De Jong

Between welfare and farewell: the role of welfare system in intra-European migration decisions

Zowel in de wetenschappelijke literatuur als in het publieke debat in de samenleving en de politiek bestaat de verwachting dat meer individuen zullen migreren naar landen die bekend staan als een genereuze verzorgingsstaat. Na de uitbreidingen van de EU in 2004 en 2007 groeide dan ook de zorg dat Europese verzorgingsstaten onder druk komen te staan door toegenomen intra-Europese migratie. De centrale vraag in mijn proefschrift is daarom:

Hoe en in welke mate worden intra-Europese migratiebeslissingen beïnvloed door de verzorgingsstaat in zowel herkomst- als bestemmingslanden?

In het proefschrift combineer ik analytische benaderingen om verschillende elementen van deze relatie te belichten. Ik gebruik zowel macro-level data om algemene patronen vast te stellen als kwalitatieve interviews en een vignetstudie om de onderliggende mechanismen te begrijpen. De vier empirische studies laten zien dat de invloed van verzorgingsstaten op migratiebeslissingen veel complexer is dan een algemeen magneet-effect, en samenhangt met de manier waarop de verzorgingsstaat een rol speelt in de levens van individuen.

Sociale rechten van EU-migranten worden, net zoals die van niet-migranten, doorgaans opgebouwd over de tijd en zijn daarmee afhankelijk van verblijfsduur en/of betaalde sociale bijdragen. Veel EU-migranten migreren in levensfases waarin zij weinig gebruik maken van de verzorgingsstaat, en vertrekken weer voordat ze volledige rechten op sociale voorzieningen in het bestemmingsland hebben opgebouwd. Hoewel ik in mijn proefschrift weinig bewijs vond dat verzorgingsstaat-arrangementen zelf een belangrijke motivatie vormen voor migratie, kunnen verzorgingsstaten intra-Europese migratie wel mogelijk maken door bescherming te bieden tegen de onzekerheid en risico’s inherent aan migratiebeslissingen. Ook jonge, hoogopgeleide individuen bleken minder bereid om te migreren bij de afwezigheid van het vangnet dat de verzorgingsstaat biedt. Maatregelen die toegang tot de sociale zekerheid voor EU-migranten beperken, lijken daarom in strijd met de doelstellingen van de Europese Commissie tot meer mobiliteit en het aantrekken van hoogopgeleide migranten in de vergrijzende Europese samenleving. Tot slot wijst mijn onderzoek uit dat verzorgingsstaat-arrangementen migratiebeslissingen voornamelijk beïnvloeden door de manier waarop ze worden ervaren in het land van verblijf. Waar eerder onderzoek zich vooral richtte op een aantrekkende werking van de verzorgingsstaat in het bestemmingsland, onderstreept mijn proefschrift daarmee het belang van sociale voorzieningen in het land van herkomst in relatie tot migratie. Belangrijker dan de grootte van immigratiestromen is dus om te kijken naar wie migreert, en hoe de verzorgingsstaten in herkomst en bestemming de levens van deze mensen beïnvloeden.