promotie
In het moderne bedrijfsleven wordt
echter dat werknemers toch de
werknemers meer zeggenschap geextra uren maken. Overwerk is
geven over hun werk met als doel
dan het gevolg van de tirannie
de tevredenheid van werknemers
van de kleine beslissingen: elke
en hun commitment aan de organidag neem je de beslissing nog
satie te vergroten. Uit steeds meer
even iets af te maken na werk(case)studies blijkt echter dat deze
tijd, maar al die kleine beslissinmanier van organiseren overwerk in
gen bij elkaar opgeteld leveren
de hand werkt en dat werknemers
een resultaat op, waarvoor je eivaak meer uren maken dan ze
genlijk helemaal niet had willen
zouden willen.
kiezen. Hetzelfde principe gaat
In het proefschrift Time-greedy
op voor mensen die in deeltijd
employment relationship: Four
werken. In moderne organisaties
studies on the time claims of
blijkt zo’n deeltijdfunctie in veel
post-Fordist work staat de ingevallen slechts een illusie.
vloed van deze moderne manier
Werknemers die er bewust
van organiseren op overwerk en
voor gekozen hebben minder te
de discrepantie tussen feitelijke
werken, maken uiteindelijk toch
en gewenste arbeidsduur cende extra uren, alleen krijgen ze
traal. Aan het onderzoek werkten Patricia van Echtelt (2007)
er dan niet voor betaald.
dertig Nederlandse organisaties
Time-greedy employment
Ook voor vrouwen geldt dat zij
mee en zijn er 1114 werknerelationship: Four studies on the
meer overwerken in banen met
mers (en hun partners) voor
time claims of post-Fordist work. een flexibele werkindeling en
geïnterviewd.
Rijksuniversiteit Groningen.
een grote eigen verantwoordeBinnen veel bedrijven heerst
lijkheid. Zij moeten net zo goed
tegenwoordig een soort ondernemerscultuur. Taken
aan alle eisen van targets en deadlines voldoen.
worden uitgevoerd binnen projectteams, er wordt
Overwerken is echter lastiger voor vrouwen, simpelveel gewerkt met deadlines en de werknemers
weg omdat ze er vaak de tijd niet voor hebben. Zorghebben een grote verantwoordelijkheid. Wat telt is
en huishoudelijke taken komen namelijk nog altijd
het resultaat en daarop word je als werknemer ook
vooral voor rekening van de vrouw. Er wordt vaak
afgerekend. Dankzij de grote verantwoordelijkheid
gesproken over een glazen plafond, maar nu blijkt
en vaak uitgebreide leermogelijkheden in het bedrijf
er dus ook een glazen muur te zijn waar vrouwen
zouden werknemers meer plezier in hun werk hebtegenop lopen. De tijdseisen van het werk houdt veel
ben en daardoor gemotiveerd zijn om net dat beetje
vrouwen buiten deze banen. In plaats van een extra
extra te doen. Uit het onderzoek blijkt dat onder
mogelijkheid is flexibiliteit een eis geworden. Als je
deze werkomstandigheden werknemers meer overniet altijd beschikbaar bent, kom je simpelweg niet
werk verrichten. Het is echter niet zo dat het werkmeer in aanmerking voor het werk.
plezier in deze organisaties is verhoogd en dit is dus
Het onderzoek sluit aan bij de discussie over de toezeker niet de reden om lange werkdagen te maken.
nemende tijdsdruk in de hedendaagse samenleving.
De resultaten in dit onderzoek bevestigen de beWerktijdregelingen zijn tot nog toe vooral gericht op
vindingen van eerder onderzoek dat overwerk het
de lengte van de werkweek en officieel (betaalde)
welzijn van werknemers schaadt. Bij een nadere
overuren. De resultaten uit dit onderzoek laten zien
analyse blijkt wel dat een groot deel van de negadat het te betwijfelen is of deze initiatieven veel
tieve gevolgen verklaard kan worden door stressvolle
effect hebben voor een grote groep werknemers.
werkomstandigheden. Niet alleen de extra uren
Waarschijnlijk is het zo dat een groeiend aantal
vergen te veel van de werknemer, maar vooral ook
werknemers zich bevindt in een situatie van deadde intensiteit van het werk dat tot overwerk heeft
lines en verplichtingen buiten het werk, ondanks
geleid. Daarnaast blijkt dat werkplezier het negatieve nieuwe wet- en regelgeving die hen alle mogelijkheeffect van overwerk op het welzijn van werknemers
den biedt de werktijden aan te passen aan hun wenniet doet verminderen. Ook voor werknemers die veel sen. Nieuwe trends in de manier van organiseren zal
plezier hebben in hun werk kan overwerk dus schahet aantal onbetaalde overuren vermoedelijk alleen
delijk zijn.
maar laten toenemen. Vanuit dit perspectief is het
Relatief veel werknemers in moderne organisaniet verwonderlijk dat ondanks de verbeterde kwalities werken meer dan ze eigenlijk willen. De Wet
teit van werk, toegenomen autonomie en uitdagende
Aanpassing Arbeidsduur geeft werknemers het recht
taken, meer en meer werknemers de druk voelen van
minder te gaan werken. Uit het onderzoek blijkt dat
hun veeleisende baan.
weinig werkgevers vermindering van de arbeidsduur
verbieden. De manier waarop het werk is georganiseerd (direct contact met de opdrachtgever, deadPatricia van Echtelt
lines en targets, eigen verantwoordelijkheid) maakt
Onderzoeker bij Research voor Beleid
318
ESB 18
mei 2007