Is Ons Dorp het armzalige sufferdje van het Monopolyspel of een vroege poging om te laten zien dat mensen hun eigen werkelijkheid kunnen creëren? In Monopoly valt er met Ons Dorp weinig eer te behalen. Alsof de makers ons hebben willen vertellen: regel je zaken zelf in je eigen dorp en je wordt arm. In de echte wereld is er nu een experiment waar bewoners het werkelijk voor het zeggen hebben. En dan heb ik het niet over de Amish in Amerika, maar over Nieuw-Dordrecht, een deelgemeente van Emmen.
Autonomie
De autonomie die de bewoners van Nieuw-Dordrecht krijgen is voor Nederlandse maatstaven ongekend. De dorpscoöperatie maakt afspraken op basis van zakelijke criteria met de gemeente en krijgt een bijbehorend budget. Taken op het gebied van woningbeheer, activering, welzijn en landschapsbeheer worden door burgers zelf uitgevoerd. De Universiteit van Wageningen is aangekoppeld om het experiment wetenschappelijk te ondersteunen.
De R zit in de maand
Dit experiment staat niet op zichzelf. De R van Regelarm zit in de maand. Het ministerie van VWS runt een experiment met zogeheten ‘regelarme instellingen’, Platform 31 heeft een project ‘Ruim op die Regels’, telecombedrijven die braaf zijn mogen op ‘regulation holiday’ en er zijn zelfs lieden die de rondpompmachines zo zat zijn dat ze voor experimenten met een basisinkomen pleiten.
Valkuilen
Ervaringen met sociale experimenten leren dat succes niet gegarandeerd is. Regelarme experimenten van VWS laten zien dat er via de achterdeur toch regeltjes en uitzonderingen worden toegevoegd en dat partijen die aan het experiment meedoen soms tegengewerkt worden. Een regelarm experiment moet van tevoren met alle partijen doorgesproken worden opdat men bereid is de consequenties te accepteren.
Verschillen
Een andere valkuil is typisch Nederlands. We decentraliseren taken naar de gemeente, maar wee als er verschillen ontstaan. Bijstandsgerechtigden beter geholpen in Maastricht dan in Groningen? Schande! Kamervragen zijn onvermijdelijk en een complex herverdelingsmechanisme sluist voordelen die een slim opererende gemeente verkrijgt terug naar de rest.
Wetenschap
Een laatste les is dat een experiment wel inhoudelijk goed opgezet moet worden. Door een goede nulmeting en een controlegroep kan bepaald worden of er in alle redelijkheid een causaal verband bestaat tussen het experiment en de beoogde effecten. Maar door variatie aan te brengen in populaties ontstaan juist verschillen, hetgeen sommigen dan weer onrechtvaardig vinden.
Opvoeden
Experimenteren is eigenlijk net als het opvoeden van een puberzoon. Gun hem indien mogelijk meer verantwoordelijkheden, geef hem de ruimte, toets of het werkt en laat hem de consequenties van succes en falen ervaren. Bij Monopoly heeft zoonlief voor Ons Dorp alvast de spelregels aangepast.
Auteur
Categorieën