landen2.nalyse
koploper
ijns-Amerika
kondigde niet
de buitenlandse schuldverplichtingen te voldoen,
ging er een schok door de financiële
wereld. Sindsdien is er veel veranderd.
Met succes zijn economische hervormingen doorgevoerd en is het handelsverkeer
geliberaliseerd. In januari van dit jaar
werd het NAFTA-akkoord getekend en
in april werd Mexico lid van de OESO.
De economische hervorming begint
vruchten af te werpen.
Van importsubstitutie
naar vrijhandel
Na een periode van gestage groei
gebaseerd op importsubstitutie, vertraagde de groei aan het begin van de
jaren zeventig. Protectionisme had geleid
tot het in stand houden van verouderde
produktiestructuren en de concurrentiekracht sterk verminderd. Om de tegelijkertijd toenemende politieke onvrede
tegen te gaan, werd teruggegrepen op een
sterk expansief overheidsbeleid. Met de
vondst van grote olievelden in het midden van de jaren zeventig zag de toekomst er weer rooskleurig uit en bij een
lage internationale rente stroomden de
buitenlandse leningen binnen. Toen echter begin jaren tachtig de olieprijs begon
te dalen en de internationale rente fors
opliep, steeg de rekening van de buitenlandse en binnenlandse schuld snel, culminerend in de schuldencrisis van 1982.
De economische groei zakte hierdoor
volledig in terwijl tegelijkertijd de inflatie
sterk toenam. Het overheidstekort
bedroeg in 1982 15% van het bbp en het
gemiddelde voor de eerste zeven jaar van
het decennium kwam uit op ongeveer
10%. Onder de regering van president
De la Madrid (1982-1988) werden maatregelen geïntroduceerd om de economie
te hervormen en de concurrentiepositie
te verbeteren. In 1986 trad Mexico toe
tot de GATT, waarmee een definitief
einde kwam aan het beleid van importsubstitutie dat het land sinds de jaren
veertig had beheerst. De importtarieven
werden fors verlaagd, evenals andere handelsbarrières. Schaduwzijde was dat het
land in een diepe recessie terechtkwam
die haar sociale sporen tot op heden
heeft achtergelaten. De levensstandaard
11
van een groot deel van de bevolking verslechterde aanzienlijk. Zo daalde de reële
koopkracht van de lonen in de periode
tussen 1982 en 1988 met circa 50%, terwijl het inkomen per hoofd in dollars
met 11% afnam; tevens een indicatie
voor een scherp toegenomen inkomensongelijkheid.
valutafront zijn de buitenlandse en binnenlandse directe investeringen sterk
gegroeid. De grootschalige investeringen
in met name de infrastructuur en de
industriële basis zorgden ervoor dat de
verwerkende industrie, transport, communicatie en energievoorziening behoren
tot de snelst groeiende sectoren van de
economie. Het aandeel van de verwerkende industrie in de totale export nam
hierdoor toe van 23% in 1985 tot 66%
in 1993 (zie tabel 1). Het belang van de
oliesector nam daarentegen sterk af, maar
Sociaal Pact
Het pact dat eind 1987 werd gesloten
tussen werkgevers, werknemers en de
overheid, kan beschouwd worden als een
van de speerpunten van de Mexicaanse hervormingen. President
Salinas, die in 1988 het roer overnam, slaagde erin om de onzekerheid over het wisselkoers beleid
sterk terug te dringen. Onder zijn
Verwerkende
regering werd afgestapt van een
S6
60
23
industrie
vast wisselkoerssysteem en overge31
709
-43
36
Olie
gaan op een systeem van kleine
dagelijkse aanpassingen. Vanaf
Landbouw9
1991 zweeft de munt binnen een
8
8
7
produkten
marge die jaarlijks met 4% devaluToerisme als %
eert ten opzichte van een dollar17
21
22
van de totale export 13
koers van 3,05 peso. Het pact
voorzag bovendien in loon- en
prijsafspraken die de inflatiespiraal
wisten te doorbreken.
blijft met een aandeel van 25% in 1993
nog altijd aanzienlijk.
Privatiseringen
De handelsliberalisatie, te zamen met
Een ander speerpunt van de hervorminde investeringstoename en de overwaargen was het privatiseringsproces. Het
dering van de munt zorgden er wel voor
aantal staatsbedrijven is teruggebracht
dat het tekort op de lopende rekening
van iets meer dan 1100 in 1982 tot rond
sinds 1989 dramatisch toenam (zie
de 100 op dit moment. De oliemaatfiguur 2). Het toegenomen vertrouwen
schappij PEMEX blijft echter voorlopig
in het economisch beleid zorgde ervoor
volledig in handen van de staat. De pridat dit echter zonder veel moeite gefivatiseringen en een stringent begrotingsnancierd kon worden. Bovendien heeft
beleid zorgden ervoor dat de overheidsMexico dank zij het Brady-akkoord weer
begroting sinds 1992 een overschot
toegang tot de internationale kapitaalvertoont (zie figuur 1). De inflatie nam
markt.
afvan meer dan 100% in 1987 tot minder dan 10% op dit moment.
Huidige situatie
Brady-akkoord
De ondertekening in 1989 van het
Brady-akkoord voor vermindering van de
buitenlandse commerciële bankschuld
met 35% gaf een verdere impuls aan het
succesvolle economische hervormingsprogramma. Door de drastische vermindering van de commerciële buitenlandse
schuld en de stabiliteit op het loon- en
Na een aantal jaren van hoge economische groei zette in 1993 een vertraging
in. Dit hing ten dele samen met de internationale recessie, maar de binnenlandse
situatie speelde ook een belangrijke rol.
Ten einde de inflatie verder te beteugelen
en de toevloed van het benodigde buitenlandse kapitaal voor de financiering
van het enorme tekort op de lopende
25
9
23
rekening veilig te stellen, werd een strak
monetair beleid gevolgd. Kostenbeperkende maatregelen met als doel vergroting van de concurrentiekracht van zowel
de particuliere sector als de overheidssector resulteerden in een afname van de
werkgelegenheid en een daling van consumptieve uitgaven. Daar kwam nog bij
dat door de onzekere uitkomst van de
NAFTA-onderhandelingen
investeringsbeslissingen werden uitgesteld. In het
derde en vierde kwartaal van 1993
kromp de economie zelfs met 0,8% resp.
0,1%. Doordat het krappe monetaire en
begrotingsbeleid werd voortgezet, kon
het tekort op de lopende rekening worden teruggebracht van 7,4% in 1992 tot
6,4% in 1993.
Toegenomen politieke imtabiliteit
De ondertekening van het NAFTAakkoord eind vorig jaar tussen Mexico,
Canada en de Verenigde Staten liet 1994
veelbelovend beginnen. Aan de opwinding in internationale beleggerskringen
over de mogelijkheden die NAFTA leek
te bieden voor uitbreiding van de handel
met de grootste economie in de wereld,
aan de goede kans op toekenning van een
‘investment grade’ status aan de buitenlandse schuld door credit rating agencies
en aan de politieke en economische stabiliteit kwam begin dit jaar evenwel een
abrupt einde. De gewapende opstand
van Indiaanse boeren die in januari uitbrak in de arme zuidelijke deelstaat
Chiapas, markeerde het einde van een
periode van politieke stabiliteit. Door de
moordaanslag in maart op Luis Donaldo
Colosio, de kandidaat van de regerende
Partido Revolucionario Institucional
(PRI) voor de presidentsverkiezingen van
augustus jJ., nam de politieke instabiliteit
verder toe. Deze gebeurtenissen en de
daaruit voortvloeiende druk op de munt
lieten duidelijk zien hoe afhankelijk
Mexico is van vluchtige kapitaalstromen om de enorme tekorten op de
lopende rekening te dekken. Politieke
onzekerheid kan dan al gauw leiden tot
zichzelf versterkende paniekreacties en
een omkeer van de kapitaalbeweging. De
•
•
•
tijd een snelle groei te zien geven. In het
eerste kwartaal van 1994 nam de uitvoer
naar de Verenigde Staten reeds toe met
22,0%, terwijl de invoer uit de Verenigde
Staten met 15,7% steeg. Hierdoor is het
handelstekort met de Verenigde Staten
gehalveerd tot $ 560 miljoen. De invoer
uit en uitvoer naar de Verenigde Staten
vertegenwoordigt ruim 70% van de buitenlandse handel van Mexico. Bij de huidige gunstige economische vooruitzichten voor de Verenigde Staten en Europa
ligt een verdere groei van de uitvoer in de
lijn der verwachtingen. Het tekort op de
lopende rekening zal evenwel vooralsnog
aanzienlijk blijven. Het tekort op de
lopende rekening en het nog altijd aanzienlijke aandeel van de oliesector in de
economie maakt dat Mexico, ondanks
sterk verbeterde vooruitzichten, nog
altijd gevoelig blijft voor externe schokken. De nieuwe regering zal daarbij prioriteit moeten geven aan het verhogen van
de welvaart van die delen van de bevolking die tot op heden de vruchten van de
hervormingen nog nauwelijks hebben
kunnen smaken. Hogere economische
groei en betere vooruitzichten voor de
olieprijs moeten dit mogelijk maken zonder dat de overheidsfinanciën uit de
hand lopen.
regering heeft echter krachtdadig gereageerd op de toegenomen onzekerheid
door de rente te verhogen en de peso te
steunen. Hierdoor, alsmede door de officiële onafhankelijkheid van de centrale
bank sinds april jJ., kon het vertrouwen
snel worden hersteld. Aan de sterke
waardevermindering van de peso in de
eerste maanden van dit jaar kwam eind
april een einde (zie figuur 3).
De onlangs gekozen president Ernesto
Zedillo van de PRI zal naar verwachting
het economische beleid van zijn voorganger voortzetten, wellicht met meer
nadruk op sociaal beleid. De consensus
bij zowel regering als oppositie ter linkerzijde (de PRD), en ter rechterzijde (de
PAN) over het te voeren beleid is daarbij
overigens groot.
Gunstige vooruitzichten
Na een jaar van trage groei zijn de
vooruitzichten voor de komende periode
dan ook bemoedigend. Het strakke
monetaire beleid waaraan de regering
vasthoudt om de inflatie onder controle
te krijgen en de stabiliteit van de peso te
ondersteunen zal op korte termijn nog
een remmende factor vormen. Naar verwachting zal het bbp dit jaar met 2%
toenemen (1993: 0,4%) maar tot het
einde van deze eeuw met gemiddeld 4 Ã
5%. De inflatie, die sinds mei 1993
steeds beneden de 10% is gebleven en in
juni 1994 zelfs was gedaald tot 6,9% (zie
figuur 4), zal onder invloed van het licht
laten vieren van de fiscale teugels in een
verkiezingsjaar en de aantrekkende groei
nog slechts een beperkte daling te zien
geven.
Marijke Zewuster
De auteur is werkzaam bij het
economisch bureau van ABN AMRO
te Amsterdam.
Tekort lopende rekening blijft hoog
De uitvoer en investeringen blijven de
komende jaren de drijvende krachten
achter de economische groei. Maar nu de
koopkracht van de bevolking geleidelijk
weer toeneemt wordt de particuliere consumptie belangrijker. Daarnaast zal
Mexico weten te profiteren van de voordelen die NAFTA biedt en zal ook de
handel met Latijns-Amerika via talloze
bilaterale handelsafspraken de komende
Peso in USO
Betalingsbalans, % bbp
20
Inflatie (% j-Ooi)
3.4
15
1
o
10
-1
…
..
ESB
..
.a
16
88
31 – 8 – 1994
90
‘J2
t4
..
3.0
86
88
90
91
94
… l.~
i .ei
i ~ i ;;
E
.2.
j
11