De kop van Kok
In weerwil van wat we deze zomer al mochten beleven ben ik wat overrompeld door deze miljoenennota. Het kabinet is plotseling aan het regeren geslagen. Dat hadden we in geen jaren beleefd, als het
om moeilijke keuzes ging. De sociale partners krijgen de rekening gepresenteerd voor hun verwaarlozing van het ziekteverzuim en hun wanbeheer van
de WAO. De readies laten zich raden. De Gotspe
van het Jaar wordt ons aangeboden door de werkgevers. Nadat zij een paar honderdduizend gouden
handdrukken hebben afgewenteld op de gemeenschap vragen ze nu hardop waarom zij betrokken
raken bij iets wat toch tussen vakbeweging en kabinet speelt. Maar ook de werknemers kunnen er wat
van, als het er om gaat hun medeplichtigheid aan
het oneigenlijke gebruik van de WAO aan het oog te
onttrekken. Zij eisen op hoge toon dat het kabinet
zijn plannen terugneemt voordat zij gaan nadenken
over wat ze hebben aangericht.
Wanbeheer van de WAO, dat is een harde kwalificatie. Oordeelt u zelf: onder het beheer van de door
sociale partners bestuurde bedrijfsverenigingen is
de jaarlijkse instroom van arbeidsongeschikten tussen 1986 en nu gestegen van 87.000 naar 120.000
afkeuringen. Ja, maar tachtig procent van deze mensen heeft echt iets min of meer ernstigs, zo wist een
deskundige vorige week in het NOS-journaal te melden. Dat zal best, maar daar gaat het niet om. Waar
het om gaat is of al deze mensen afgekeurd moeten
worden, of dat ze nog een ‘restwaarde’ hebben (wat
een woord), waarmee zij in deeltijd of in een andere functie verder zouden kunnen. Daar weten we
het antwoord op: volgens de GMD (de keuringsinstantie) hebben 190.000 WAO-gerechtigden zo’n
restwaarde. Waarom is daar in de genoemde periode, waarin er meer dan een half miljoen arbeidsplaatsen bij kwamen, zo weinig mee gedaan? Daar
gaat het om. Pas de laatste maanden, onder druk
van de publieke schande die terecht over partners
en keuringsgeneeskunde wordt uitgesproken, begint de uitstroom uit de WAO een beetje op gang te
komen.
Zeker, ook de overheid treft blaam. Zij heeft te lang
gedoogd dat de wet contra legem werd uitgevoerd,
zo heeft staatssecretaris Ter Veld op 18 april jl. met
bewonderenswaardige openhartigheid in de Tweede Kamer gezegd. Maar dat is nu dus anders geworden, nu de PvdA regeert. En dat niet alleen. Minister
Dales wil ambtenaren gaan behandelen als normale
werknemers en een einde maken aan hun geprivilegieerde wachtgeldregeling; dat zal me nog wat geven. En Ritzen denkt dat studenten normale mensen
zijn, die moeten werken – studeren althans – om
hun inkomen te houden; waar haalt zo’n man het
vandaan. Een ding heeft deze Prinsjesdag duidelijk
gemaakt: de PvdA van Kok wil optreden tegen het
geinstitutionaliseerde eigenbelang in de verzorgingsstaat, en dat was de hoogste tijd.
In haar huidige vorm zorgt de verzorgingsstaat eigenlijk alleen nog voor ontevredenheid. Zij emancipeert niet meer, zij daagt niet uit tot participate en
ESB 18-9-1991
prestatie, tot erkenning van het individu in de samenleving. Door
rechten boven plichten te stellen,
en zorg boven erkenning, is het
sociale bestel verzuurd en verschraald tot een arena van belangenbehartigers waarin het recht
van de sterkst-geinstitutionaliseerde geldt. Dat heeft niets meer met
sociaal-democratie te maken.
Sociaal-democratie is een geloof in
de mogelijkheid om emancipatie
en solidariteit te combineren, een
mogelijkheid die door belangengroepen kapot gemaakt dreigt te
worden. Woltgens heeft dat gezien;
met zijn pleidooi voor het primaat
van de politick geeft hij de vorm
aan. Kok ook; in zijn open brief aan de leden van
de PvdA benadrukt hij de inhoud: “een zodanig
collectief beslag op de nationale middelen dat essen
tiele voorzieningen gewaarborgd zijn en de mensen
de ruimte houden voor initiatief en zelfwerkzaamheid. Keuzen voor werk boven inkomen, voor
emancipatie boven afhankelijkheid. Keuzen voor
milieu boven consumptie. Keuzen in solidariteit”. In
zijn miljoenennota blijkt die weg al te zijn ingezet.
In weerwil van de mindere groei gaat de beuk in de
overdrachtsuitgaven. In weerwil van die mindere
groei en de hoge preferente renteclaim van de
staatsschuld daalt het financieringstekort volgens
het afgesproken tijdpad en blijft de lastendruk binnen de uitgezette lijnen. Want de dramatische terugval in de groei van de werkgelegenheid moet gekeerd worden, nu, meteen. En orndat we ook nog
een toekomst willen hebben, worden de investeringen in het structuurschema verkeer en vervoer en
de milieu-inspanningen naar voren gehaald. Dat is
lef. Dat is beleid. Als dat lukt komen we over het
dode punt.
De opgave voor 1992 is een van de moeilijkste van
na de oorlog, financieel en politick. Het zal nog wel
even duren voordat doordringt wat Duisenberg bedoelde toen hij Kok met Lieftinck vergeleek; nog
wel even, ook, voordat het vertrouwen in de nieuwe sociaal-democratische koers wordt bevestigd
doordat de Volkskrant zijn laatste paar geitewollen
sokken weggooit en de hoofdartikelen in NRC Handelsblad weer wat minder op die van De Telegraaf
gaan lijken.
NRC Handelsblad schreef laatst (in het verstandige
deel van de krant) dat politiek Den Haag met meer
belangstelling uitzag naar 28 September dan naar
Prinsjesdag. En terecht. Als op het PvdA-congres
Koks hoofd wordt geeist is Nederland zijn kop
kwijt.
DJ. Wolfson
927