De cirkel van goede intenties: de economie van het publieke belang

boeken
Dit boek richt zich op de aloude
schap van het slothoofdstuk de
vraag: wat is het publieke belezer rauw op zijn dak. De ecolang? Het antwoord is meestal:
nomie van het publieke belang
datgene waar de overheid
mondt uit in een belijdenis
zich mee bemoeit, zodat we
voor de kracht van het transgevangen zitten in een cirkel van
actiemechanisme. Daar is alles
goede intenties die tot een wasvoor te zeggen want ook Wolflijst aan publieke belangen leidt
son presenteerde vorig jaar de
waarvoor overheidsinterventie
transactie als kerninstrument
noodzakelijk wordt geacht.
voor bestuurlijke vernieuwing.
Teulings, Bovenberg en Van
Maar de opvattingen van TBVD
Dalen (TBVD) willen met dit
en Wolfson over het nut van
boek de cirkelredenering bij de
het transactiemechanisme bij
definitie van het publieke belang
het borgen van publiek belang
voorkomen door te bezien wanzijn volledig tegengesteld.
neer de markt echt faalt en of
Wolfson ziet transacties bij
overheidsingrijpen lonend is.
uitstek als een instrument
Hun aanpak daarbij is eenvouvoor vernieuwing binnen het
dig maar doeltreffend. Ze laten
openbaar bestuur. Via een
aan de hand van het CoaseTeulings, C., L. Bovenberg
keten van opdrachtgevers-op& H. van Dalen (2005), De
drachtnemers moeten rechten
theore­ma eerst zien dat externe
effecten niet per definitie om
cirkel van goede intenties: de
en plichten worden gekoppeld
overheidsingrijpen vragen. De
economie van het publieke be- en prestaties afrekenbaar
kern van het Coase-theorema
lang. Amsterdam: Amsterdam gemaakt: Wolfson (2005).
is dat een vrijwillige ruil van
University Press.
TBVD zien helemaal niets in
eigendomsrechten een efficiënte
een dergelijke transactiestaat.
correctie kan vormen voor exZij hebben vooral bewondering
terne effecten. Daar komt geen overheidshand aan te voor de stille kracht van ruil en regels in het private
pas behalve als bewaker van het recht op eigendom.
domein. Hun hoofdboodschap is ‘het loslaten van
Uiteraard kunnen transactiekosten de ruil bemoeipolitieke discretionaire beslissingsbevoegdheid en
lijken maar zelfs dan kunnen vrijwillige transacties
het beperken van het politieke primaat.’ Economen
welvaartsverhogend zijn. De overheid komt eigenlijk
mogen zich niet meer met de dagelijkse praktijk
pas om de hoek kijken op het moment dat complexe
bezighouden, maar moeten zich beperken tot de
externe effecten uitvretersgedrag mogelijk maken
grondwettelijke verdeling van eigendomsrechten.
waardoor een vrijwillige ruil van eigendomsrechten
Vrijwillige ruil doet de rest.
niet meer tot stand komt. De markt faalt.
De kracht van dit boek is dat TBVD laten zien dat
TBVD blijken aan het einde van de rit wel erg weinig
marktfalen niet automatisch om overheidsinterventie
vertrouwen in de overheid te hebben. Het transactievraagt. De vraag markt of overheid is niet zwart-wit
mechanisme zal juist in het bestuurlijke apparaat famaar kent vele nuances. TBVD ontleden die nuances
len, omdat bureaucratieën een uitgebreide hiërarchie
met grote deskundigheid door eerst de kosten van
kennen en dus complexe opdrachtgever-opdrachtnedecentrale ruil te analyseren – de gradaties van
mer relaties. Daar wordt niemand wijs uit, laat staan
het marktfalen – en daar de kosten van centrale
dat er kan worden afgerekend op resultaat. De overbesluitvorming tegenover te stellen. De lezer wordt
heid is volgens TBVD per definitie een vergaarbak
hierbij regelmatig verrast door scherpe observaties
van problemen: transacties die niet via concurrentie
zoals de conclusie dat de overheid een monopolist
en privaatrechtelijke contracten totstandkomen. De
in sommige gevallen beter kan subsidiëren dan
auteurs vervangen de cirkel van goede intenties door
knechten door regulering. Daarnaast is het hoofdstuk een cirkel van slechte transacties. De overheid is
over de overmoed en overmacht van de machthebinefficiënt omdat dat uit de aard van haar activiteiber verplichte kost voor economen die de overten voortvloeit, maar ze moet deze taken behartigen
heid meestal als een gegeven beschouwen. TBVD
omdat ze te inefficiënt zijn voor privaatrechtelijke
analyseren verschillende economische mechanismen
ruil. Persoonlijk ben ik als econoom liever werkzaam
die tot gevolg hebben dat de overheid zijn taken veel
in de transactiestaat van Wolfson dan in het Utopia
minder effectief en efficiënt uitvoert dan economen
van TBVD.
over het algemeen aannemen. Hun eindconclusie
is bescheiden. Wie wil weten wanneer overheidsBert Tieben
interventie welvaartsverhogend is, moet concreet,
empirisch onderzoek doen naar de omvang van de
Literatuur
relevante complexe externe effecten.
Wolfson, D. (2005), Transactie als bestuurlijke vernieuNa die genuanceerde stellingname valt de boodwing, Amsterdam University Press.

ESB

De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek

Gerelateerde, recente
publicaties:
Principled Agents? The
Political Economy of Good
Government.
Timothy Besley (2006)
(Oxford University Press)

Competition In The
P
­ rovision Of Local Public
Goods
Alexandra PetermannR
­ eifschneider (2006)
(Edward Elgar)

Public Goods, Environmental Externalities and Fiscal
Competition
Chander, P., J. Drèze,
C.K. Lovell, J. (eds.) Mintz,
(2006) (Springer)

30 juni 2006

315