Boeken

ESB Boeken

Boeken

H

geen eigen geld meer ingelegd te woroe kan de politieke econoden en konden klanten hun inkomen
mie van bankenregulering
ongetoetst opgeven. Dit proces werd
internationale verschillen
onhoudbaar en Fannie Mae moest
in kredietverlening en crisisgevoeliggenationaliseerd worden. Het is verheid van financiële stelsels verklaren?
frissend dat de auteurs het politieke
Om deze vraag te beantwoorden ontproces centraal stellen en daarmee de
wikkelen de auteurs de Game of bank
standaardverklaring van egoïstisch
bargains en toetsen deze aan een reeks
handelende bankiers in een kritisch
casestudies. Deze Game beschrijft
daglicht zetten.
het onderhandelingsproces dat ten
Een punt van kritiek op het boek is
grondslag ligt aan bankenregulering.
dat de rol van schaduwbanken onderDe uitkomst van deze onderhandeling
belicht is gebleven. Schaduwbanken
wordt bepaald door de onderhandeAuteurs  Charles Calomiris en Stephen Haber
zijn van belang omdat ze mogelijk
lingskracht van elk van de deelnemers.
Titel  Fragile by design: the political origins of
gebruikt kunnen worden om de uitDe belangen die deze deelnemers diebanking crises and scarce credit
komsten van de Game te omzeilen.
nen, zijn van cruciaal belang, omdat
Uitgever  Princeton University Press
Neem bijvoorbeeld Regulation Q die
de overheid en banken partners zijn in
regelde dat Amerikaanse banken geen
deze onderhandeling. Zo kan de overJochen mierau
rente mochten betalen op betaal­
heid meer of minder democratisch
Universitair docent aan de
rekeningen. Dit was een uitkomst van
zijn en kunnen de banken vooral huisRijksuniversiteit Groningen
een lobby van regionale banken om
houdens, handelaren of andere groezichzelf te beschermen tegen grotere
pen (waaronder de overheid) dienen.
Daarnaast kunnen deze deelnemers ook onderling verdeeld banken die hogere rentes zouden kunnen bieden. De verliezers
zijn in bijvoorbeeld grote en kleine banken, of lagere en hogere van deze deal (de rekeninghouders) wilden echter wél rente op
overheden. De Game impliceert dat bankencrises en krediet- betaalrekeningen. Om aan deze behoefte te voldoen werden
in de jaren zeventig geldmarktfondsen ontwikkeld die in alle
verlening altijd en overal een politiek fenomeen zijn.
Wat het boek bijzonder maakt, is dat de auteurs na het opstel- opzichten behalve naam en regulering op banken leken. Door
len van het theoretische kader niet overgaan tot een statistische rente te betalen op quasi-betaalrekeningen trokken deze fondof wiskundige analyse, maar tot een serie van structural nar- sen enorme tegoeden aan en leenden deze uit in de vorm van
ratives die veel weg hebben van de verhalende manier waarop kortetermijnleningen. Lehman Brothers, bijvoorbeeld, kon
Adam Smith zijn Wealth of Nations structureerde. Het betreft grote delen van zijn hypotheekportefeuille alleen financieren
historische casestudies waarin de gevolgen van de Game wor- met leningen van deze fondsen. Met de val van Lehman zijn
den beschreven voor de ontwikkeling van kredietverlening en veel van deze fondsen in de problemen gekomen en moesten
crisisgevoeligheid in landen zoals Brazilië, Canada en de Ver- leningen aan bedrijven in de reële economie worden gestaakt.
enigde Staten. Elk van deze studies is zorgvuldig uitgewerkt en Dit voorbeeld laat zien dat verliezers van de Game evengoed
met rijk historisch en statistisch materiaal onderbouwd. Bo- de omvang van de kredietverstrekking en crisisgevoeligheid
venal zijn de auteurs erin geslaagd om de materie intens span- bepalen als de winnaars ervan.
nend op te schrijven. De apotheose van hun aanpak komt bij Dit boek is er voortreffelijk in geslaagd om een rijke en origide beschrijving van de aanloop naar de recente financiële crisis nele politieke theorie van het bankwezen te ontwikkelen. De
lessen uit het boek zijn echter niet beperkt tot de beschreven
in de Verenigde Staten.
Volgens de auteurs is de crisis uitgebroken doordat de Ame- casestudies. De vraag die na het lezen overblijft is: wat zijn de
rikaanse overheid lagere inkomens wilde ondersteunen maar gevolgen van de Game voor de Europese context? Deze vraag
herverdelen onwenselijk vond. Om die reden werden banken is zeer prangend omdat nu wordt onderhandeld over de regels
die wilden groeien verplicht om hypotheken te verlenen aan die het bankenlandschap van na de crisis gaan bepalen. Hoehuishoudens met lage inkomens. In termen van de Game was wel de auteurs niet vooruitblikken is het volgende citaat crucideze afspraak een overeenkomst waar beide partijen baat bij aal voor de huidige beleidsdiscussie: “robust reforms of financial
hadden: de overheid kon lage inkomens ondersteunen en ban- policies tend to rely on simplicity of regulatory rules (…), regulaken konden groeien. Om de bankbalansen te ontlasten kon- tory rules that are automatically and transparently enforceable
den banken de hypotheken doorverkopen aan Fannie Mae, (…), and government subsidies whose costs are transparent (…)â€
een semi-private financiële dienstverlener, die van de overheid (p. 487). De bankenregulering vóór de crisis in Nederland en
zeer hoge targets meekreeg. De enige manier om hieraan te de rest van Europa was op al deze punten onvoldoende. Om
voldoen was om de eisen te verlagen van de hypotheken die herhaling te voorkomen moet dit boek op het nachtkastje van
ze mocht opkopen. Uiteindelijk hoefde voor een hypotheek elke financieel-economische beleidsmaker liggen.

222

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

Jaargang 99 (4682) 4 april 2014