.
ESB Boeken
Boeken
D
der dan voorheen onderscheidt van dat
e financiële sector en de
van de handelsbanken. Ook de gevoeligbanken in het bijzonder
heid voor conjunctuur en politiek neemt
beleven thans roerige
toe. Dat weerspiegelt zich in een met de
tijden. Het boek ‘Voor
omstandigheden wisselend beeld van kaHandel en Maatschappij’ beschrijft de
pitaalsrendement, dividendbeleid en ongeschiedenis van een van de rechtsvoordernemingsbestuur. De auteur beschrijft
gangers van de huidige ABN Amro en is
een en ander bewonderenswaardig nauwoorspronkelijk verschenen als dissertatie
gezet, met oog voor detail, kennis van arin Utrecht. Het laat zien dat met de huichivalia en uitgebreide tabellen.
dige bankencrisis de geschiedenis zich
Eerbied voor feiten is niet alleen de
lijkt te herhalen. Dat geeft deze geschiedAuteur  Ton de Graaf
kracht van deze geschiedschrijving maar
schrijving een onverwachte actualiteit.
Titel  Voor handel en maatschappij:
tegelijkertijd haar zwakte, want hierdoor
De Nederlandsche Handel-Maatschapgeschiedenis van de Nederlandsche
komt een analyse met gebruikmaking
pij (NHM) werd opgericht in 1824
Handel-Maatschappij, 1824 – 1964.
van de theoretische inzichten uit bijdoor koning Willem I. Hij nam eerder
Uitgever  Boom
voorbeeld het leerstuk van de financiële
in 1814 ook het initiatief tot stichting
intermediatie niet uit de verf. Ik noem
van de Nederlandsche Bank te AmsterMartin Fase
drie voorbeelden om deze tekortkoming
dam en in 1823 van de Generale Bank te
Emeritus hoogleraar aan de Universiteit
toe te lichten. De schrijver stelt vast dat
Brussel. Door de bankencrisis kwam die
van Amsterdam en voormalig onderdirecteur
de NHM in de laatste decennia van haar
uiteindelijk na 2008 in Franse handen
van De Nederlandsche Bank
bestaan aanzienlijk meer deposito’s heeft
toen ze opging in BNP Paribas Fortis.
aangetrokken dan haar concurrenten, en
De NHM begon in 1824 als handelsonderneming voor goederen uit Nederlands-Indië, maar ging rond hij vindt dit opmerkelijk. Dit is een wat kleurloze constatering.
1880 de nadruk leggen op de financiering van deze handel. De Het zou beter geweest zijn als hij in plaats daarvan had ondergeschiedenis van de NHM tot 1964 staat centraal in dit boek zocht of renteverschillen niet een verklaring kunnen bieden. Een
en laat zien dat ook het verleden financiële onrust en debacles geheel ander punt is dat uit dit geschiedverhaal naar voren komt
bij banken kende. Maar er speelde zich nog veel meer opmerke- dat gedurende vele jaren in het bestuur van de onderneming verlijks af in het bankenlandschap van Nederland, dat zich pas na deeldheid troef was. Tijdens de crisis van 1934 werd dat de bank
1860 begon te ontplooien. In deze tijd kreeg ook het verschijnsel noodlottig en bracht dat de onderneming aan de rand van de
economische en financiële crisis meer betekenis. Voor de NHM afgrond, met bijvoorbeeld afstempeling van aandelen en ontslag
waren vooral de crises van 1884, 1907, 1922 en 1934 van be- van directieleden als gevolg. Dit zijn weinig doorzichtige gebeurlang. Maar die van 1934 heeft de grootste invloed gehad want zij tenissen en de vraag rijst of hierin niet meer helderheid zou zijn
bracht de NHM in aanzienlijke problemen, die leidden tot grote gebracht met een beroep op de theoretische inzichten in de desverliezen, het gedwongen vertrek van haar president Van Aalst betreffende literatuur. Het is spijtig dat de auteur dit heeft nageen een afstempeling van aandelen als oplossing. Erg diep gaat de laten om deze gebeurtenissen bij de NHM te analyseren. Opvalauteur hier echter niet op in, zodat het boek weinig historisch lend is verder dat hij in deze bankgeschiedenis voorbijgaat aan de
licht werpt op de huidige problemen. De grote verliezer van toen rol van tegoeden als betaalmiddel naast bankbiljetten en munten.
was de aandeelhouder, in plaats van de belastingbetaler nu. Maar Dit punt is van belang omdat het de vitale rol van het bankwezen en dus van de NHM in het betaalverkeer van de samenleving
er waren evenals nu wel grote maatschappelijke kosten.
Dit boek geeft een nauwgezet historisch verslag van de banken- laat zien. Het rechtvaardigt waarom men rechtsopvolgers van
activiteit in Nederland en Overzee waar voor de NHM vele jaren de NHM thans aanmerkt als systeembanken, waarbij het voorhaar centrale aandachtspunt lag. Deze geschiedenis is veelzijdig en kómen van deconfitures in de financiële sector tot een taak van
kleurrijk. De aanvankelijke nadruk bij de NHM op de handels- het monetaire beleid wordt gerekend vanwege het grote maatactiviteiten in Nederlands-Indië maakt langzaam plaats voor een schappelijk belang. Deze kritische kanttekeningen nemen niet
verschuiving naar het financiële bedrijf van de NHM. Wegens haar weg dat de onderhavige geschiedenis lezenswaardig is en wel voor
betrokkenheid bij de handel met Nederlands-Indië leek zij de voort- ten minste twee doelgroepen. De ene groep bestaat uit bankiers
zetting van de roemruchte VOC. Feitelijk is dat niet zo omdat de die mogelijk lessen willen trekken uit een niet zo nabij verleden
VOC al in de Napoleontische tijd werd geliquideerd. Rond 1880 toen zorg voor vertrouwen in banken hoog in het vaandel stond.
gaat de NHM zich meer en meer begeven op bancair terrein waar- Daarnaast zijn er de geïnteresseerden in de financiële en bancaire
door haar gevoeligheid voor financiële onrust en crises toeneemt. geschiedenis van ons land. Deze geschiedenis laat zien dat ecoZe trekt deposito’s aan en verstrekt kredieten, doet aan financiering nomische crises met tussenpozen en wisselende intensiteit het
van industrie en scheepvaart met de daarbij horende infrastructuur, bankwezen hebben beroerd en het vertrouwen deden wankelen.
verzorgt emissies van aandelen en obligaties, en ook deelnemingen. De bijzondere aard van de NHM en haar antwoorden op deze
Hierdoor verandert het risicoprofiel van de NHM dat zich min- uitdagingen brengt dit verhalende boek voorbeeldig in kaart.
628
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
Jaargang 98 (4670) 11 oktober 2013