boeken
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek
254
ESB
In het kader van haar bedan gewoonweg haar werk te
leidsgerichte onderzoeksprodoen. Waarom dan ingrijpen?
gramma 2003–2006 heeft de
Het theoretische kader van het
Organisatie voor Strategisch
boek, het transitionele arbeidsArbeidsmarktonderzoek (OSA)
marktmodel, biedt een dooreen boek over dynamiek op de
dacht denkraam dat de ontwikarbeidsmarkt en individuele
kelingen op de arbeidsmarkt
levenslopen het levenslicht laten
goed omschrijft. Maar zoals de
zien. In het publieke en politieke
auteur van hoofdstuk twee zelf
debat is veel te doen over de
opmerkt bevat het model een
twee onderwerpen. Het is dan
normatief aspect. Het model
ook nuttig de zaken eens op een
gaat er namelijk vanuit dat de
rijtje te zetten: is het waar dat
arbeidsmarkt beter functioneert
de dynamiek op de arbeidsmarkt
naarmate individuen geduen de variatie in individuele
rende hun levensloop beter in
levenslopen in de naoorlogse
staat zijn (en worden gesteld)
periode is toegenomen? En zo
de gewenste overgangen op
ja, wat dient het beleid met deze
de arbeidsmarkt te maken.
kennis te doen?
Bijvoorbeeld tussen twee banen
Peter Ester, Ruud Muffels en
De eerste vraag is niet gemakof tussen werk en zorg. Volgens
Joop Schiffers (2006) Dynamiek de economische theorie is dit
kelijk te beantwoorden omdat
goede onderzoeksbestanden pas en levensloop – De arbeidsmarkt
echter niet evident. Een overin transitie. Assen: Van Gorcum
vanaf de jaren tachtig bestaan.
gang moet voldoende extra
Vrijwel al het empirische onderopbrengen om de vaste kosten
zoek in het boek betreft dan ook
van de overgang te dekken.
de ontwikkelingen van de laatDaarnaast zijn hindernissen bij
ste twee decennia. De onderwerpen zijn uiteraard
al te gemakkelijke overgangen soms zelfs optimaal.
allemaal relevant voor beleid, zoals de combinatie
Bijvoorbeeld bij de bescherming van bedrijfsspecivan moederschap en werk, mobiliteit tussen banen,
fieke investeringen. Het model van de transitionele
loopbaanonderbreking en vervroegde uittreding.
arbeidsmarkt bevat dus weinig handvatten om
Desondanks bevat het weinig resultaten voor een
kosten en baten van beleid goed tegen elkaar af te
langere periode. Hoofdstuk zeven, over mobiliteit op
wegen. En die afweging is noodzakelijk bij beleid
de arbeidsmarkt, doet de meest vergaande poging.
gericht op het verhogen van de arbeidsproductiviteit
Op basis van Nederlandse surveys uit 1992, 1995
over de levensloop. Is bijvoorbeeld een verlaging van
en 1998 worden levensloopdata geconstrueerd
de prijs van een transitie van betaald werk naar zorg
voor personen geboren tussen 1930 en 1970. Uit
in de spitsuur van het leven – de periode waarin
de analyse blijkt dat de mobiliteit voor een deel is
werk en zorg gecombineerd dienen te worden – nu
toegenomen door het hogere opleidingsniveau en de
echt wel zo productief? En is de terugverdienperiode
voortschrijdende individualisering (gemeten via het
bij scholing van ouderen lang genoeg om de kosten
aantal gehuwden). Maar er is meer. Zelfs na corvan de scholing terug te verdienen? Voordat we als
rectie voor individuele kenmerken laten de decennia
maatschappij hierin investeren, dienen we ons af te
van de jaren vijftig tot en met negentig een oplopend vragen of de opbrengsten wel echt groter zijn dan
patroon te zien. De mobiliteit is dus inderdaad toede kosten.
genomen. En behalve aanbodfactoren zoals opleiding Alles bij elkaar bevat het boek empirische inzichten
en individualisering spelen ook andere factoren een
over de dynamiek van de arbeidsmarkt en de toenerol. Het is speculatie, maar volgens de auteurs kan
mende variatie in levensloop in de afgelopen deceneen vraagfactor als de ontwikkeling van de kennisnia. Gezien het voornemen van het nieuwe kabinet
economie zeker belangrijk zijn.
om maatschappelijke organisaties te betrekken bij
Stel nu dat de mobiliteit op de arbeidsmarkt en de
de invulling van beleid, en vooral de interesse die de
variatie in de levenslopen inderdaad is toegenomen.
SER heeft in de dynamiek op de arbeidsmarkt en vaWat dient het beleid dan met deze kennis te doen?
riatie in individuele levenslopen, is het laatste woord
Opvallend is dat het boek aan enkele fundamentele
over de beleidsconclusies echter niet gezegd. In
vragen voorbij gaat. En wel door vanuit de empiriieder geval vormt het boek een prikkelende bijdrage
sche analyses direct naar de beleidsconclusies te
aan een discussie die waarschijnlijk binnenkort in
springen. Echter, is beleid überhaupt wel nodig?
alle hevigheid gaat losbarsten.
De trends in mobiliteit en variatie in levenslopen
kunnen het gevolg zijn van een samenspel tussen
aanbodfactoren (stijgend opleidingsniveau, individualisering) en vraagfactoren (versnelde technologische ROB EUWALS
ontwikkeling, kenniseconomie). De arbeidsmarkt lijkt Programmaleider Arbeidsmarkt bij het CPB
20 april 2007