Het World Happiness Report 2015 geeft antwoord op de vraag hoe erg ongelijkheid is. Het rapport meet geluk met traditionele maatstaven als bnp per hoofd, verwachte gezonde levensjaren en corruptie, en vult deze aan met subjectieve maatstaven als sociale cohesie (kunt u beroep doen op iemand als u in de problemen komt?), vrijheid om eigen keuzes te maken (bent u tevreden met de vrijheid om eigen keuzes te maken?) en gulheid (hoeveel heeft u aan goede doelen gedoneerd?).
Lijstjes
Oppervlakkige lezing van het rapport levert voorspelbare lijstjes op. Scandinavische landen, Zwitserland, Canada, Australië, Nieuw Zeeland en Nederland staan in de top (met verwaarloosbare onderlinge verschillen), maar die staan in de top van zo’n beetje elke ranglijst. Ook de lage noteringen van Syrië of Afghanistan zal niemand verwonderen.
Ongelijkheid
Het bestuderen van de onderliggende redenen van geluk levert evenmin spektakel. Het wordt pas interessant bij de vraag: Leidt een scheve inkomensverdeling tot minder geluk? Het antwoord is nee. Vóórdat Piketty-haters een overwinningsdansje maken: Landen met een scheve verdeling van geluk scoren wel significant slechter. Een scheve inkomensverdeling doet alleen pijn als die andere indicatoren van geluk zoals sociale cohesie of vrijheid aantast.
Sociaal
Economische indicatoren en inkomensverdeling krijgen pas betekenis in relatie met sociale domeinen. Zo staat Griekenland niet stijf onderaan in de lijst van verliezers van de crisis omdat het bnp per hoofd of de werkgelegenheid zijn gedaald, maar omdat de relatie tussen economische en sociale factoren zo zwak is. Verlies van een baan is minder erg als er sociale opvang is en je nog steeds het gevoel hebt regie over je leven te voeren.
Beleid
Voor beleid hebben deze bevindingen grote implicaties. Het is zinloos om in isolatie iets te doen aan inkomens- of vermogensongelijkheid omdat het lomp is en niet aangrijpt op de kern. Het is evenzo zinloos om maatregelen te treffen die er louter op zijn gericht de boekhouding rond te krijgen. Het meest succesvol is beleid dat de link tussen economische en sociale structuren versterkt.
Bredere blik
Bij het beoordelen van economisch beleid is een bredere blik noodzakelijk. Vooral ‘de vrijheid om eigen keuzes te maken’ is een categorie die zowel appelleert aan liberale motieven als een sociale component heeft en doet denken aan de ‘capability approach’ van Nobelprijswinnaar Amartya Sen.
Steunpakket
Passen we die bredere blik toe op het Griekse steunpakket, dan zien we daarin maatregelen die de economie versterken, zoals het oprichten van een kadaster en het verbeteren van een werkend justitieel systeem. Maar op de categorieën sociale cohesie en vrijheid is het helemaal stil. Een schone taak voor premier Tsipras, want anders wordt Griekenland wel rijker maar niet gelukkiger.
fd column 20-7
Auteur
Categorieën