Boeken: The black swan

boeken
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek

190

ESB

Centraal in het boek staat het
modelexercities. Zo wordt bij het
begrip black swan. Dit is een
CPB bij het maken van modellen
gebeurtenis met drie kenmerken:
en voorspellingen in de loop der
het ligt buiten het verwachtings­
jaren minder nadruk gelegd op
patroon, heeft een grote impact
empirie en meer op economische
en kan achteraf worden verklaard
theorie (Don en Verbruggen,
met bestaande theorieën. Taleb
2006). Een andere manier om
maakt hierbij een cesuur tussen
rekening te houden met onzeker­
onvoorziene gebeurtenissen zonder
heden is om te werken met
en met een grote impact, die hij
bijvoorbeeld drie scenario’s voor
respectievelijk mediocristan en
de komende vijf jaar en niet met
extremistan noemt. Met name
één projectie (Rabobank, 2008).
de laatstgenoemde werkt hij uit.
Onverwachte of buitenissige
Markten met een klein aantal zeer
gebeurtenissen die niet zo snel
grote spelers, schokeffecten, een
op basis van bestaande theorie
ongelijke verdeling van opbrengs­
of empirie worden verwacht of
ten (winner takes it all) en
kunnen worden verklaard blijven
onderlinge afhankelijkheid tussen
overigens wel voor uitdagingen
Taleb, N. (2007) The black
partijen worden met dergelijke
zorgen.
swan. Londen: Penguin.
extreme gebeurtenissen gecon­
Pensioenfondsen maken veel
fronteerd. De ontwikkelingen in dergelijke markten
gebruik van inschattingen voor de langetermijn­
zijn volgens hem moeilijk te voorspellen op basis
ontwikkeling. De vele scenario’s die hiervoor worden
van historische cijfers en traditionele risicomodellen.
gebruikt, worden echter niet alleen gemaakt op basis
Saillant is dat hij aangeeft dat er in de financiële
van historische gegevens, want gezond verstand
sector door concentratie en onderlinge verbindin­
is hiervoor ook onmisbaar (Boender et al., 2007).
gen een nogal fragiele structuur is ontstaan die in
Naast het gebruik van dergelijke uitkomsten kan een
geval van calamiteiten tot enorme schok­ ffecten
e
pensioenfonds via aanvullende analyses en becijfe­
kan leiden. In die zin kan men dus stellen dat hij
ringen proberen om rekening te houden met voor­
in 2007 de financiële crisis heeft voorzien. Zijn
heen onverwachte gebeurtenissen als discontinuïteit
denkkader is overigens ook toepasbaar op andere
van markten of systeemrisico’s (Frijns, 2009).
situaties, zoals op de terroristische aanslag van 11
Het is een interessant en actueel boek, dat functio­
september 2001, een natuurramp als de tsunami in
narissen die werken met toekomstige berekeningen
december 2004 of op casino’s. In het geval van de
tot nadenken zal aanzetten, omdat het belang van
casino’s gaat het niet zozeer om risico’s samenhan­
ramingen en scenario’s sterk wordt gerelativeerd.
gend met de primaire activiteit, die zijn voorspelbaar, Harold Macmillan, de Engelse premier in de jaren
maar om onvoorziene gebeurtenissen als arbeidson­
1957–1963, verzuchtte na een turbulent verlopen
gevallen en fraude.
premierschap dat de grootste uitdaging voor de poli­
Voorts wijst hij erop dat de moderne samenleving
tiek was: “Events, my dear boy, eventsâ€. Gezien de
steeds meer zal gaan worden gedomineerd door
nadruk op de impact van onverwachte gebeurtenis­
black swans, maar dit wordt nauwelijks beseft. Wat
sen is het dus ook voor politiek geïnteresseerden een
daarbij een rol speelt is enerzijds de neiging om
belangwekkend boek
achteraf een niet altijd terechte causaliteit tussen
gebeurtenissen te leggen en anderzijds de soms
onterechte veronderstelling dat gebeurtenissen
­
uit het verleden zich ook in de toekomst zullen
herhalen. Actoren laten zich met andere woorden
v
­ errassen vanwege een selectieve waarneming.
Tot slot besteedt de auteur veel aandacht aan moge­
Literatuur
lijke misinterpretaties van tijdreeksen en ­ erdelingen. Boender, G., C. Dert, F. Heemskerk en H. Hoek (2007) A scenario
v
Hij onderscheidt daarbij een standaard- en een alter­
approach of ALM. In: Zenios S. en W. Ziemba (red.) Handbook of
asset and liability management (vol. 2). Amsterdam: Elsevier.
natieve benadering. De alternatieve variant kenmerkt
Don, H. en J. Verbruggen (2006) Models and methods for economic
zich door een hoog bewustzijn van de beperkingen
policy. CPB-discussion paper nr. 55. Den Haag: CPB.
van traditionele berekeningen.
Frijns, J. (2009) Met volle vaart de afgrond in. Pensioenbestuur en
Het boek impliceert dat het lastig is om op basis
management, 1, 57.
van cijfers en kennis van vandaag uitspraken te
Rabobank (2008) De conjunctuur voorbij: a tale of three cycles,
Rabobank visie, december 2008.
doen over de toekomst. Dat dergelijke voorspellingen
echter wel nodig zijn, blijkt in de dagelijkse praktijk
Piet van der Graaff
waar bijvoorbeeld pensioenfondsen en het CPB mee
Secretaris bij de Stichting voor Ondernemings­
te maken hebben. Men kan namelijk niet alleen
pensioenfondsen
varen op het doortrekken van historische reeksen of

94(4556) 20 maart 2009

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.