Boeken

boeken
Als één politiek-economisch
partner meeneemt. Dit alles
verschijnsel zich precies voorspelgaat voornamelijk over de AOW.
len laat, dan is het de vergrijzing.
Voor het aanvullende pensioen
Wie daar niet van overtuigd is,
pleit Boenders voor een beperkt
wordt het na lezing van de eerste
‘defined benefit’ stelsel (waarbij
bijdrage aan deze bundel. Hierin
werkgever het risico draagt) en
schetst Bas Jacobs met ongeeen collectief deel ‘defined conkende overtuiging het bekende
tribution’ (risico voor werknemer).
probleem dat in twee steekwoorHoewel alle auteurs pensioenden valt samen te vatten: afhanhervormingen voorstaan, wijzen
kelijkheidsratio en omslagstelsel.
meerderen erop dat de huidige
De verhouding tussen ouderen
politieke roep om hervormin(65-plussers) en de beroepsbegen ironisch, zo niet schril
volking zal toenemen van één
aandoet. De nu vaak gehekelde
op vijf in 2000 naar twee op vijf
VUT-regeling werd ooit door
in 2040. Dat is problematisch
de politiek zelf geïntroduomdat AOW- en zorgkosten met
ceerd als de oplossing voor de
een omslagstelsel gefinancierd
(jeugd)werkloosheid. Ook laat de
worden (werkenden van nu
overheid zelf oudere ambtenaren
betalen huidige kosten). De colVan de Brink,
vooralsnog afvloeien.
lectieve uitgaven als percentage
D. & F. Heemskerk (red.)
De economische bijdragen vorvan het bbp zullen, mede door de (2006), De vergrijzing leeft.
men het eerste van in totaal vier
vergrijzing, in 2040 4,2 procent
Uitgeverij Bert Bakker.
delen; in de andere delen wordt
hoger liggen dan nu.
de vergrijzing in een weidser perZiedaar, een potentieel probleem of, volgens Jacobs,
spectief geplaatst. De benaderingen zijn gevarieerd,
een politiek-economische afgrond waar Nederland
wat helaas ook geldt voor de kwaliteit van de bijdraziende blind op afkoerst. Bij ongewijzigd beleid
gen. Er is ofwel sprake van een helder punt (zoals een
voorspelt hij stijgende en verstorende belastingen en
pleidooi voor een bevolkingspolitiek of de stelling dat
een politiek generatieconflict. ‘Zwervende bejaarden’
er geen ouderenpartij is te verwachten) zonder deze
zullen naar zijn verwachting dan een normaal vermeer dan schetsmatig uit te werken, ofwel er wordt te
schijnsel zijn.
veel informatie gegeven zonder dat dit wezenlijk is voor
De Vries acht dit scenario te apocalyptisch. Hij
een centrale stelling (de gemiddelde internettijd van
schetst een voor vergrijzing immuun pensioenstelsel.
oudere vrouwen was vijf minuten per week in 2000).
Zijn betoog steunt op twee zaken: de omkeerregel en Daarmee voldoet de bundel niet geheel aan het door
de wijze van koppeling van de AOW. De omkeerregel
de redacteuren gestelde doel om een breder perspechoudt in dat premies onbelast zijn en op moment
tief te bieden, maar is het evengoed een geslaagde
van uitkering alsnog (lager) belast worden. Dit is wel- verzameling van goeddeels interessante bijdragen.
iswaar slechts een verschuiving van belastingbetaling Zoeken naar het antwoord op de vraag hoe groot het
in de tijd, maar wel een verschuiving met belangrijke
probleem werkelijk is, doet de lezer daarbij vergeefs.
gevolgen. Op het hoogtepunt van de vergrijzing worUiteindelijk is elke stellingname gebaseerd op onzeden er veel pensioenen uitgekeerd en dus belast. De
kerheden als de mate van indexering en koppeling,
vergrijzing betaalt daarmee zichzelf.
de rentestand, demografie, migratie en overheidsbeDe Vries’ tweede punt is dat de AOW als percentage
leid. Ook is er de kwestie van wat tot vergrijzingskosvan het bbp de afgelopen twintig jaar nauwelijks
ten kan worden gerekend en wat niet (bijvoorbeeld
gestegen is, terwijl de afgelopen decennia het aantal
stijgende zorgkosten als gevolg van technologische
AOW-ers ook al toegenomen is. Dit als gevolg van inontwikkelingen) en is er onenigheid over hoe goed
cidentele ontkoppeling van de AOW en koppeling aan
Nederland er in vergelijking voorstaat. Het blijkt
de gemiddelde cao-lonen, die niet gelijk is aan de
steeds lastiger om de omvang van het probleem vast
gemiddelde loonsstijging. De facto is de AOW nooit
te stellen dan de oplossingen te bepalen. De Vries
merkt ook fijntjes op dat de in enkele jaren somgeheel gekoppeld geweest en dat maakt dat produc­
tiviteitsstijging (gedeeltelijk) een oplossing is.
berder geworden CPB-ramingen sceptisch stemmen
Andere auteurs blijven dichter bij de door de redacover de betrouwbaarheid ervan. Bij nadere beschouteuren voorgestane serieuze (maar niet tobberige)
wing zijn de gevolgen van de vergrijzing veel minder
toon: het is een probleem, maar dit moet niet
precies te voorspellen dan de vergrijzing zelf. Ook
worden gedramatiseerd. De lijst mogelijke oploshier geldt: de enige voorspelling die altijd uitkomt is
singen beslaat verhoging AOW-leeftijd, gedeeltelijk
dat alle andere niet uitkomen. Dat geldt zelfs voor de
ontkoppelen en fiscaliseren van AOW, voorwaardelijk
gevolgen van de vergrijzing.
indexeren, hypotheekrente aanpassen en verhoging
arbeidsparticipatie. Migratie is alleen een tijdelijke
oplossing, mits de migrant niet een niet-werkende
David Hollanders

ESB

De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek

Gerelateerde, recente
publicaties:
Ageing in the Netherlands.
CPB-rapport (2000)

Overmoed en Onbehagen:
Het hervormingskabinetBalkenende. B. de Vries
(2005) (Uitgeverij Bert
Bakker)

11 augustus 2006

379