Milieu
De Nederlandse
oud-papiermarkt
Nederland wordt overstroomd met oudpapier uit bet buitenland.
Daardoor daalt deprijs sterk en komt de recycling van bet Nederlandse oud papier in bet gedrang. Een algemene heffing op papierprodukten kan de verwerking van oud papier bevorderen.
Naast hout gebruikt de papierindustrie in toenemende mate oud papier
als grondstof. Oud papier is zeer
goed te gebruiken als grondstof voor
nieuw papier; in totaal kunnen houtvezels een vijftal keren worden gebruikt. Een regelmatige aanvoer van
niet-gerecycleerde vezels blijft echter noodzakelijk.
Nederland loopt voorop met het inzamelen van oud papier en karton. Een
aantal factoren is hiervoor verantwoordelijk. Op de eerste plaats is Nederland een relatief bosarm land. Zonder de inzameling van oud papier
zouden ten behoeve van de papierfabricage grote hoeveelheden hout
moeten worden geimporteerd, hetgeen, vanwege de transportkosten,
een concurrentienadeel voor de papierindustrie zou opleveren. Op de
tweede plaats is het land dichtbevolkt. Dit leidt ertoe dat, mils de inzameling goed georganiseerd is, de inzamelingskosten relatief laag kunnen
worden gehouden. Op de derde
plaats is de techniek van de papierfabricage hier thans zover voortgeschreden dat het grootste deel van de voor
de papierfabricage verbruikte grondstoffen uit oud papier bestaat. Bij de
produktie van nieuw papier en karton
bestond in 1989 ongeveer 69% van de
gebruikte grondstoffen uit oud papier . Op de vierde plaats, ten slotte,
is het milieubewustzijn in Nederland
relatief sterk ontwikkeld, hetgeen het
scheiden bij de bron van papier en ander huishoudelijk afval ook zonder
overheidsingrijpen mogelijk maakt.
De recycling van oud papier levert
een positieve bijdrage aan de bescherming van het milieu omdat de
afvalstroom wordt verminderd.
Voorts zijn energieverbruik en emissies naar bodem, water en lucht kleiner in vergelijking met processen op
basis van maagdelijke grondstoffen.
Ten slotte wordt minder primair materiaal (i.e. hout, water) verbruikt
dan anders het geval zou zijn.
ESB 11-9-1991
Oud papier is geen homogeen goed.
De prijs hangt af van de kwaliteit en
de omvang van de aangeboden partij.
Het afvalprobleem is het grootst bij
de zogenaamde ondersoort (bont papier). Van deze ondersoort staan de
prijzen ook het nicest onder druk. In
1985 bracht bont papier op het niveau van de particuliere inzamelaar
nog twintig cent per kilo op. Nu is de
prijs hiervoor tot beneden nul gedaald. De oorzaak hiervan is het milieubeleid in Duitsland en de Verenigde Staten. In deze landen is het thans
verboden oud papier bij het huisvuil
te doen. Dit heeft tot gevolg dat Duitse en Amerikaanse handelaren het
oud papier bijna voor niets kunnen inkopen. Zij zijn daardoor in staat oud
papier te dumpen op de Nederlandse
markt. Ter illustratie: de Nederlandse
papierfabrikanten betalen op dit moment slechts twee cent per kilo voor
bont papier afkomstig uit het buitenland . De inzamelingskosten van Nederlands oud papier tot aan de fabriekspoort bedragen daarentegen
minstens zeven cent per kilo.
In dit artikel komen verder achtereenvolgens aan de orde de organisatie van de handel in oud papier, de
totstandkoming van de prijs van het
oud papier en het gevoerde overheidsbeleid. Ter afsluiting worden
enige aanbevelingen geformuleerd.
De handel in oud papier
De handel in oud papier is in handen van ongeveer 250 lokale oudpapierhandelaren en circa honderd
groothandelsbedrijven. De taak van
de oud-papierhandel bestaat uit het
inzamelen, verwerken en doorverkopen van het oud papier. De verwerking bestaat uit sorteren en reinigen.
Na verwerking wordt het papier in
balen geperst aan de papier- en kartonindustrie geleverd. Hierbij moet
aan standaard kwaliteitseisen worden voldaan. De laatste jaren wordt
de handel steeds meer overgenomen
door de papierindustrie die op deze
wijze de continui’teit van de grondstofvoorziening tegen de laagst mogelijke prijzen wil veilig stellen.
Het oud papier wordt op de volgende wijzen ingezameld:
– inzameling uit industriele bron.
Het aanbod vanuit de industrie
maakt ongeveer 50% uit van het
totale aanbod. Het gaat hier vaak
om grote, homogene partijen van
hoge kwaliteit. Het aanbod vanuit
deze bron is onafhankelijk van
het prijsniveau. Veel oud-papierhandelaren hebben vaste afspraken met bedrijven over de afname
van het papier;
– inzameling uit informele bron.
Hieronder valt de inzameling door
scholen, verenigingen en liefdadigheidsinstellingen. De omvang
van de inzameling is hier wel afhankelijk van de prijs van het oud
papier. De continui’teit is hier dus
niet gewaarborgd;
– inzameling van oud papier door
gemeentelijke overheden, die het
huisvuil gescheiden laten ophalen. Deze vorm van inzameling is
afhankelijk van het gemeentelijke
huisvuilbeleid.
Met name het aanbod van oud papier
uit informele bron is gevoelig voor
prijsveranderingen. Wanneer de prijzen van het oud papier zich gedurende langere tijd op een te laag niveau
bevinden, dan zou dit wel eens het
einde kunnen betekenen van deze
vorm van inzameling. Noch de overheid, noch de handel zijn hier op langere termijn bij gebaat. Dit is de reden waarom veel gemeenten
overgaan tot het subsidieren van de
inzameling van oud papier door verenigingen en andere instellingen.
De prijs van oud papier
In figuur 1 toont de door de papierfabrikanten betaalde ree’le gemiddelde
prijzen van oud papier en de door de
industrie gevraagde hoeveelheid oud
papier voor de periode 1975-19883.
De prijselasticiteit van de vraag naar
oud papier (T|) is, zoals te verwachten
valt, laag On = -0,12).
1. Vereniging van Nederlandse papier- en
kartonfabrieken, Jaarverslag 1990, Haarlem, 1990.
2. M. Hoogma, Oud papier, liefdewerk,
Intermediate 1991, nr. 12, biz. 5.
3. De prijzen in figuur 1 zijn een gewo
gen gemiddelde van de prijzen voor uiteenlopende soorten. De reele prijzen zijn
berekend met het samengesteld gewogen
prijsindexcijfer voor de gezinsconsumptie
van het CBS.
915
Het aanbod van oud papier wordt
mede bepaald door de ‘recovery rate’,
in het Nederlands met ‘valpercentage’
aangeduid’4. Het valpercentage is het
Figuur 1. ReSle prijzen van oud papier en de door de Industrie gevraagde
hoeveelheden, 1975-1988 (in guldens van 1975)
r //kg
x 1000 ton -.1 soo
percentage van de totale hoeveelheid
nieuw papier dat wordt gerecycleerd.
In Nederland is dat circa 55%. Het
valpercentage vermenigvuldigd met
de totale jaarlijks verbruikte hoeveelheid nieuw papier, plus het invoeroverschot van oud papier levert het
totale aanbod van oud papier per jaar
op. De jaarlijks verbruikte hoeveelheid nieuw papier bestaat uit de in
Nederland geproduceerde hoeveelheid nieuw papier plus het import-
gevraagde hoeveelheid
82
Conclusies
De prijzen van oud papier worden
niet alleen in negatieve zin beinvloed door het importoverschot van
bedroeg het importoverschot van oud
papier circa 199.000 ton; het importoverschot van nieuw papier was in
dat jaar 429.304 ton5. Beide importsaldi hebben een negatief effect op de
prijs van oud papier.
De genoemde vraag- en aanbodfactoren leiden tot het volgende verband
fing op te leggen om met de opbrengst daarvan de recycling van
Nederlands oud papier te bevorde-
tussen de relatieve verandering van
del de papierfabrikanten in rekening
de prijs van oud papier (p) en de relatieve veranderingen van de importoverschotten van nieuw papier en
oud papier (respectievelijk in en i0) :
van nieuw papier.
brengt op die manier kunstmatig laag
gehouden kan worden. Ongetwijfeld
zal een dergelijke maatregel de con-
Een heffing op kranten en tijdschriften waarvan de opbrengst wordt gebruikt om de recycling van Nederlands oud papier te bevorderen, zal
een positief effect hebben op het verbruik van Nederlands oud papier en
het importoverschot van oud papier
reduceren.
currentiepositie van Nederlands oud
Het verdient aanbeveling te overwe-
papier sterk verbeteren en kan zo het
gen om in plaats van een heffing op
kranten en tijdschriften een algemene
heffing op papierprodukten in te voeren die omgekeerd evenredig is aan
invoeroverschot van oud papier wor-
van nieuw papier met 1% een posi-
doel te bereiken is een heffing op het
verbruik van papier, die omgekeerd
evenredig is aan het inzetpercentage
Een meer verfijnde maatregel om dat
(van oud papier). De opbrengst van
vermindering van het invoeroverschot van oud papier een positieve
invloed heeft op het prijsniveau van
3,33% (ceteris paribus). Het invoeroverschot van nieuw papier heeft
deze heffing zou moeten worden gebruikt om de recycling van Nederlands oud papier te bevorderen. Dit
mes snijdt aan twee kanten. Omdat
dus een grotere invloed op de prijs
de import van nieuw papier bijna al-
van het oud papier dan het invoeroverschot van oud papier. Het is in
ieder geval duidelijk dat, ten einde
leen maar uit ‘hoogwaardig papier’
bestaat, zal een dergelijke heffing papierprodukten die uit geimporteerd
de oud-papierberg te reduceren, het
importoverschot van oud papier en
papier zijn vervaardigd, het sterkste
treffen. Het importoverschot van
het importoverschot van nieuw papier verminderd zouden kunnen
worden.
De invoer van nieuw papier bestaat
overigens voor het overgrote deel
nieuw papier zal daardoor teruglopen. Door de financiele ondersteuning van de recycling van Nederlands
oud papier zal ook het importoverschot van oud papier teruglopen. Een
uit ‘hoogwaardig papier’. Dit is papier waarvoor bij de produktie geen
of nauwelijks gebruik is gemaakt
heffing op het verbruik van primaire
van gerecycleerde grondstoffen. Het
zal duidelijk zijn dat de uit een eventuele terugdringing van het importoverschot van nieuw papier voort-
vloeiende initiele prijsverhoging
voor oud papier weer snel ongedaan
gemaakt zal worden door een vergroting van het importoverschot van
oud papier. In het te voeren overheidsbeleid zal daarmee rekening
moeten worden gehouden.
916
kere mate, door het importoverschot
enigingen e.d.) zouden met de opbrengst hiervan een gegarandeerde
prijs voor oud papier kunnen ontvangen, terwijl de prijs die de groothan-
den teruggedrongen.
veau van ongeveer 5%, terwijl een
oud papier, maar ook, en dit in ster-
ren. De particuliere inzamelaars (ver-
Uit vergelijking (1) blijkt dat een vermindering van het invoeroverschot
tieve invloed heeft op het prijsni-
se
Minister Alders heeft onlangs voorgesteld kranten en tijdschriften een hef-
(1)
as
Het overheidsbeleid
overschot van nieuw papier. In 1989
-5.i n -3,33.io
83
cellulose bij het produktieproces lijkt
minder doeltreffend omdat met een
dergelijke heffing de import van
nieuw papier niet wordt tegengegaan.
Een aanvullende maatregel zou kun-
nen zijn een heffing op de import van
oud papier. Uiteraard is het in het kader van de Europese markt onmogelijk om hiermee de import van Duits
oud papier aan banden te leggen. Wel
lijkt het met deze maatregel mogelijk
de import van Amerikaans oud papier
minder aantrekkelijk te maken.
het inzetpercentage. Een heffing op
de inzet van primaire cellulose in het
produktieproces is minder effectief.
In Europees verband zou een heffing op de import van oud papier
aan de buitengrenzen van de EG
kunnen worden overwogen.
W.J.M. Heijman
M. Banki
W. Heijman is universitair decent bij de
vakgroep Staathuishoudkunde van de
Landbouwuniversiteit. M. Banki is docto-
raalstudent agrarische economie. Dit artikel is in belangrijke mate gebaseerd op
de scriptie van M. Banki, Een modelmatige beschrijving van de prijsdaling op de
oud-papiermarkt, Landbouwuniversiteit
Wageningen, 1991. De auteurs danken
R. Florax voor zijn nuttige commentaar.
4. R.K. Turner, The economics of waste
paper recycling, in: D.W. Pearce en I. Walter, Resource conservation; social and
economic dimensions of recycling, Londen, 1977.
5. Centraal Bureau voor de Statistiek,
Jaarstatistiek van de buitenlandse handel
1989, Voorburg, 1990.
6. Voor de afleiding van deze vergelijking
verwijzen wij naar de scriptie van M. Banki, Een modelmatige beschrijving van de
prijsdaling op de oud-papiermarkt, Landbouwuniversiteit Wageningen, 1991.