conjunctuur
Zonnige economische
vooruitzichten
Het gaat goed met de Nederlandse economie en ook de
vooruitzichten zijn zonnig te noemen. Vorig jaar verdubbelde
het groeitempo naar drie procent, en ook voor 2007 en
2008 zijn de economische vooruitzichten gunstig met een
groei van 2,75 procent in beide jaren.
D
e spanning in de economie loopt verder
op, wat vooral merkbaar is op de arbeidsmarkt. De werkloosheid daalt volgend
jaar tot gemiddeld vier procent van de
beroepsbevolking. Als gevolg hiervan ontstaat
opwaartse druk op de contractloonstijging. Toch lijkt
het er nog niet op dat de economie tijdens de ramingsperiode oververhit raakt. Onder andere door de
lastenverzwaringen van het nieuwe kabinet in 2008
groeit de consumptie niet zo uitbundig als aan het
begin van deze eeuw. Met name lastenverzwaringen
dragen in 2008 wel bij aan een verbetering van het
EMU-saldo.
Internationaal
Hans Stegeman
Wetenschappelijk medewerker bij het Centraal
Planbureau
398
ESB 29
In het eerste kwartaal lag de bbp-groei in het
eurogebied opnieuw boven de trendmatige ontwikkeling. De bbp-groei wordt geraamd op 2,75 procent
in 2007, waarbij vooral investeringen en uitvoer
naar verwachting sterk toenemen. Door een sterkere
euro en hogere rentes zwakt de groei in 2008 naar
verwachting af tot 2,25 procent.
De Amerikaanse economie is in het eerste kwartaal nauwelijks gegroeid door de forse daling van
de investeringen in woningen en tijdelijke factoren
die onder meer de overheidsbestedingen drukten.
Naar verwachting is er in het tweede kwartaal enig
herstel, maar door de crisis op de woningmarkt blijft
de groei in de rest van het jaar gematigd. De bbpgroei in 2007 wordt geraamd op twee procent, voor
het eerst sinds 2001 lager dan in het eurogebied.
Door verruiming van het monetaire beleid en terugkeer van rust op de woningmarkt zal de groei in
2008 naar verwachting versnellen tot 2,5 procent.
De Chinese economische groei bleef in het eerste
kwartaal uitzonderlijk hoog: meer dan elf procent
ten opzichte van een jaar eerder. Ook in veel andere
opkomende Aziatische economieën was de groei
spectaculair. De vooruitzichten op groei voor Azië
blijven zeer positief.
In de afgelopen maanden zijn de kapitaalmarktrentes
verder opgelopen. De recente stijging houdt verband
met de sterke mondiale economische groei die een
spoedige verruiming van het monetaire beleid minder
aannemelijk maakt, maar houdt ook verband met een
juni 2007
stijging van de risicopremie. In de projectie wordt er
vanuit gegaan dat de kapitaalmarktrentes niet verder
toenemen. Hierin schuilt één van de belangrijke onzekerheden van deze projectie. Een scherpe verdere
stijging zou de economische groei nadelig beïnvloeden. Naast de ontwikkeling van de rente is nog een
aantal andere internationale ontwikkelingen onzeker,
zoals de ontwikkelingen op de oliemarkt.
De Nederlandse economie
dit en volgend jaar
Volgens de eerste voorlopige cijfers van het CBS
groeide de economie met 2,5 procent in het eerste
kwartaal van 2007, vergeleken met het overeenkomstige kwartaal in 2006. Dit was iets lager dan
verwacht, wat vooral veroorzaakt werd door een aanzienlijk lager gasverbruik vanwege de zachte winter.
De binnenlandse bestedingen en de uitvoer nemen
net als vorig jaar ieder ongeveer de helft van de
bbp-groei voor hun rekening, zodat de groei breed
gedragen is. In 2008 zal de economie eveneens
met 2,75 procent groeien. Het belang van de uitvoer als pijler van de groei neemt – gestut door een
toename van de wereldhandel – licht toe, terwijl de
overheidsbestedingen en de particuliere consumptie
iets minder bijdragen aan de economische groei.
Lastenverzwaringen zorgen ervoor dat huishoudens
minder te besteden hebben, wat een drukkend
effect heeft op de groei van de particuliere consumptie. Daarnaast draagt ook de lagere groei in de
overheidsuitgaven minder bij aan de economische
groei. De arbeidsmarkt zal verder in 2008 verkrappen, maar de krapte bereikt nog niet het niveau van
begin deze eeuw. Ook andere indicatoren duiden
er vooralsnog niet op dat de economie komend jaar
oververhit zal raken.
Analyse
Het volume van de consumptieve bestedingen was
begin 2007 1,3 procent groter dan een jaar eerder,
maar de groei kwam aanzienlijk lager uit dan verwacht. Voor een deel is dit toe te schrijven aan de
extreem zachte winter die resulteerde in een volumedaling van de energieconsumptie in het eerste
kwartaal van bijna zeventien procent. Naar verwachting zullen huishoudens het geld dat ze niet hebben
uitgegeven aan gas in de loop van het jaar deels voor
andere consumptieve doelen aanwenden.
Door stijgende lonen en werkgelegenheid hebben
gezinnen meer geld ter beschikking. Bovendien is
het gezinsvermogen toegenomen door toenemende
huizenprijzen en beurskoersen. De grotere rijkdom
en het hiermee gepaard gaande optimisme wakkeren met name het kopen van duurzame goederen
aan. Naar verwachting stijgt de particuliere consumptie dit jaar met 2,5 procent. Komend jaar zal
de consumptiegroei afvlakken tot 1,75 procent,
voornamelijk door een wat gematigder ontwikkeling
van het huizenvermogen en het reëel beschikbaar
inkomen. Dat laatste komt vooral door de forse
toename van belastingen en premies, die zorgt voor
een negatieve koopkrachtontwikkeling. In 2008
wordt de no-claim teruggave in de zorgverzekering
vervangen door een eigen risico. Omdat mensen een
deel van hun zorgkosten nu meteen zelf betalen (en
daar dus ook geen premie voor betalen) neemt de
particuliere zorgconsumptie toe en de overheidsconsumptie met eenzelfde bedrag af. Gecorrigeerd voor
deze verschuiving komt de groei van de particuliere
consumptie op anderhalf procent uit.
De wederuitvoer blijft spectaculair groeien. Daardoor
loopt de totale uitvoer van goederen (exclusief
energie) in de ramingsjaren zelfs wat sneller op dan
de relevante wereldhandel. De uitvoer levert in de
ramingsperiode de grootste bijdrage aan de economische groei.
De made in Holland-uitvoer zal dit en volgend jaar
met respectievelijk vier en 3,75 procent toenemen,
fractioneel lager dan in 2006. Voornaamste oorzaak is de licht terugvallende groei van de relevante
wereldhandel.
Onder invloed van aantrekkende productie en groeiende winstgevendheid zullen de bedrijfsinvesteringen in zowel 2007 als 2008 toenemen, zij het in
een gematigder tempo dan in 2006. Ondernemers
in de industrie zijn gemiddeld zeer optimistisch over
de economie en verwachten volgens de conjunctuurenquête van het CBS negentien procent meer te
investeren dan vorig jaar. Het totaal van de investeringen is in 2007 weliswaar lager dan in 2006, maar
dit wordt vooral veroorzaakt door incidentele factoren (eind 2006 werden relatief veel grote projecten
opgeleverd).
De werkgelegenheid in de marktsector in arbeidsjaren stijgt dit jaar naar verwachting met twee procent, een groeicijfer dat sinds 1999 niet meer is gehaald. Volgend jaar blijft de werkgelegenheid stijgen,
zij het in een iets gematigder tempo. In beide jaren
neemt de werkgelegenheid wel aanzienlijk sneller toe
dan het arbeidsaanbod. Hierdoor blijft de werkloosheid gestaag dalen, tot gemiddeld vier procent van
de beroepsbevolking in 2008. Dit is ruim onder het
geschatte niveau waarbij de arbeidsmarkt in evenwicht is.
Door de krappere arbeidsmarkt worden extra mensen
naar de arbeidsmarkt (terug)gelokt. Dit aanmoedigingseffect overtreft de toename van het structurele
arbeidsaanbod in de ramingsperiode.
Tussen 2002 en 2005 zijn naar schatting 140
duizend personen door de ruime arbeidsmarktsituatie ontmoedigd te gaan werken of aanzienlijk later
op de arbeidsmarkt verschenen: denk bijvoorbeeld
aan herintredende vrouwen of jongeren die nog wat
tabel 1
Kerngegevens voor Nederland, 2006–2008, mutaties per jaar in
procenten
Relevante wereldhandel
Olieprijs (dollars per vat, Brent)
Eurokoers (dollar per euro)
Bruto binnenlands product (bbp)
Particuliere consumptie
Investeringen bedrijven (excl. woningen)
Goederenuitvoer (excl. energie)
Werkgelegenheid (arbeidsjaren)
Werkloosheidspercentage (niveau)
Contractloon marktsector
Consumentenprijsindex (CPI)
Arbeidsinkomensquote marktsector (niveau)
EMU-saldo (niveau, procent bbp)
a
2006
7,6
65,2
1,26
2,9
2,3a
6,4
7,9
1,5
5,5
2,0
1,1
80,2
0,7
2007
6
63
1,34
2,75
2,5
2,75
7
2
4,5
2
1,5
80,25
– 0,8
2008
6,5
65
1,35
2,75
1,5
4,5
7,5
1
4
3,25
2
80,5
0,4
Gecorrigeerd voor de statistische effecten als gevolg van de invoering van het nieuwe zorgstelsel.
langer studeren omdat ze toch geen baan denken te kunnen vinden. Deze mensen zijn in de afgelopen jaren nog niet (terug-)gekomen op de arbeidsmarkt; een
indicatie dat er sprake is van een resterende arbeidsreserve.
Door de snel oplopende spanning op de arbeidsmarkt trekt de contractloonstijging naar verwachting aan van twee procent dit jaar naar 3,25 procent volgend
jaar. De sociale lasten voor werkgevers stijgen volgend jaar door de voorziene
verhoging van de inkomensafhankelijke bijdrage voor ziektekosten. Door beide
effecten groeien de loonkosten in de marktsector met 2,5 procent dit jaar en
4,5 procent volgend jaar.
De inflatie neemt naar verwachting toe van 1,5 procent dit jaar tot twee procent
volgend jaar. De prijsstijging wordt dit jaar gedrukt door de afschaffing van de
heffing voor milieukwaliteit elektriciteitsproductie (MEP-heffing). De inflatie
zal volgend jaar aantrekken door hogere invoerprijzen, hogere productgebonden
belastingen en een sterkere stijging van de arbeidskosten per eenheid product.
Het begrotingssaldo voor dit jaar komt naar verwachting uit op –0,8 procent bbp.
Onder meer tegenvallers in de zorg, de verhoging van de WAO-uitkering en lagere
aardgasbaten leiden ertoe dat het saldo 0,7 procentpunt slechter uitkomt dan in
het Centraal Economisch Plan voorzien. Bij een gunstige conjuncturele situatie,
hogere gasbaten en nieuw beleid van het huidige kabinet verbetert het EMUsaldo naar verwachting tot 0,4 procent bbp in 2008. Weliswaar geeft het kabinet
meer geld uit dan het bezuinigt, maar dat wordt meer dan gecompenseerd door
per saldo lastenverzwarende maatregelen. Het kabinet besteedt extra geld aan
wijkaanpak, onderwijs, veiligheid, verpleeghuizen, kinderopvang en WAO-uitkeringen. Hierdoor neemt de werkgelegenheid bij de overheid toe in 2008. Onder
meer als gevolg van de hogere zorgpremies en de nieuwe beleidsmaatregelen
stijgt de collectieve lastendruk met circa één procentpunt.
Slot
Het gaat goed met de Nederlandse economie. De uitvoer blijft daarbij een belangrijke factor die bijdraagt aan de groei. Internationale spanningen, maar ook
een hogere rente vormen de belangrijkste bedreigingen voor de huidige gunstige
situatie. De spanningen in de economie nemen toe, wat vooral merkbaar is op
de arbeidsmarkt. Vooralsnog lijkt het gevaar van oververhitting van de economie
echter beperkt, mede door de lastenverzwaringen als gevolg van het nieuwe
kabinetsbeleid.
ESB 29
juni 2007
399