L. Hofman
evenwel het peil der collectieve voorzieningen. Hoewel we nog al eens
klagen, mag niet worden ontkend
Velen zijn thans bevreesd voor
dat er in tientallen jaren aanmerkelijtwee dreigende gevaren: een derde
ke verbeteringen zijn opgetreden in
wereldoorlog en een economische
de sociale voorzieningen, het ondercrisis als in de jaren dertig. Het eerste
wijs, het openbaar vervoer, de volksgevaar kan niet objectief worden
gezondheid en het sociaal-culturele
vastgesteld. We kunnen daarover
werk.
slechts vermoedens hebben. Ik zal
M.a.w., als het objectief mogelijk
het daarover niet hebben, ESB is
zou zijn het welvaartspeil van de
daarvoor niet het geschikte blad, al
jaren dertig te vergelijken met dat
moet mij van het hart dat ik bepaald
van de jaren tachtig, zou blijken dat
niet gerust ben met de grijsaards in
die laatste jaren er veel en veel beter
de Verenigde Staten en de Sovjetvoorstaan. Die voorsprong zou zelfs
unie die ons lot in handen hebben. thans geringer. Het hoogste werk- zo groot zijn dat het welhaast onmoE6n misstap van die heren — en zij loosheidspercentage dat Nederland gelijk zou zijn terug te zakken tot het
zijn daartoe in staat — en het tweede ooit gekend heeft, bedroeg 17,4 en peil van de jaren dertig. Dus, wat
dreigende gevaar behoeft ons niet dat was in het jaar 1936; het huidige zeuren we dan? Maar, wat is objecmeer bezig te houden.
percentage bedraagt bijna 10. Des- tief? Zo lang geen mens in staat is dat
Over dat tweede gevaar kan met ondanks kan de werkloosheid als een voor zich zelf objectief te ervaren,
meer objectiviteit worden geschre- reeel gevaar worden gezien omdat zijn al mijn vergelijkingen vrijwel
ven. Het is niet moeilijk aan te tonen een onevenredig groot deel (bijna zinloos en is het overbodig de gebredat de kans erg klein is dat zich weer 50%) daarvan uit jeugdigen bestaat ken in die vergelijkingen op te spoeen crisis zal voordoen als in de jaren die, opgevoed met een onuitroeibaar ren. leder kent immers slechts zijn
dertig. Zelfs Friedman en zijn aan- arbeidsethos, een welhaast perspec- eigen leefsituatie; in die van de vorige
hangers zullen daarin ondanks hun tiefloze toekomst tegemoet gaan. generatie kan hij zich niet verplaatverwoede pogingen niet slagen. Ve- Maar zo erg als in de jaren dertig is sen. Daarom is welvaart een relatief
len zullen het niet kunnen geloven: in het natuurlijk niet, vooral niet indien begrip. De huidige jongere werkloze
vergelijking met die vooroorlogse enige andere economische kerngege- die niet kan weten hoe het vroeger
jaren leeft de westerse wereld thans vens in beschouwing worden geno- was, kan zich daarom even ongelukin een paradijs. ledereen heeft thans men.
kig voelen als de jongere werkloze in
Naast de werkgelegenheid is de de jaren dertig, ook al krijgt hij
een inkomen, een redelijk dak boven
zijn hoofd, en een apparatuur onder koopkracht een belangrijke maatstaf voldoende te eten en wordt hem ook
dat dak waar onze grootouders van voor ons welzijn. Helaas ontbreken verder een redelijk consumptienizouden likkebaarden. M.a.w., on- mij voldoende statistische gegevens veau geboden. Daarom kan de huididanks alle economische problemen om de verschillen in koopkracht tus- ge economische malaise even slecht
thans, die onrechtvaardig op enkelen sen de jaren dertig en thans in beeld worden ervaren als die van voor de
drukken, hebben we het erggoed. De te brengen. Wel is bekend dat de tweede wereldoorlog. Een vergelijverzorgingsmaatschappij bestaat wel reele consumptie per hoofd van de king van toen en nu kan interessante
zeker nog, ook al wordt eraan ge- bevolking thans zo’n 2,5 maal zo anekdotes opleveren, die vooral de
knabbeld. Het moge jammer zijn groot is als in de jaren dertig; natuur- ouderen kunen plezieren, maar het
voor al diegenen die welgevoed en lijk het gevolg van het feit dat het blijven anekdotes, slechts geschikt
goedgekleed dagelijks met spandoe- reele nationale inkomen per hoofd voor reiinies.
ken en schrifturen het volk verkondi- thans ca. drie maal zo groot is. Het
gen dat het economische einde der zou interessant zijn na te gaan wat we
dagen nabij is, maar dat geknabbel zoal meer consumeren. Zoals te verbehoeft nog niet desastreus te zijn. wachten valt, is het aandeel van de
Laat mij evenwel het vorenstaande duurzame consumptiegoederen in
ons consumptiepakket geleidelijk
met feiten toelichten.
Ik begin met de grootste bedrei- aan gegroeid. De welvaart openbaart
ging van onze maatschappij: de zich ook in het verloop van het
werkloosheid. Op dit moment kent verbruik van voedings- en genotNederland evenveel werklozen als in middelen. We verbruiken per hoofd
de jaren dertig: bijna 500.000 perso- thans bijna 1,5 maal zoveel vices en
nen. Toch is de werkloosheid, gerela- bijna vijf maal zoveel gedistilleerd en
teerd aan de beroepsbevolking, sigaretten. Een betere maatstaf is
Toen en nu
ESB 18-11-1981
1131