iternationale conjunctuur
Tekenen voor
vertraging
groei in VS
en Japan
rica” willen de Republikeinen de
overheidstekorten immers wegwerken. De Republikeinen beschikken in
beide huizen over een meerderheid
en willen toewerken naar een evenwichtige begroting in het jaar 2002.
Dit vergt voor de komende zeven
jaar besparingen tot een bedrag van
$ 1.049 mrd. Het is daarbij de bedoeling dat de belastingen ook nog
worden verlaagd, terwijl de sociale
zekerheid van ouderen en de defensie-uitgaven gespaard zullen worden.
Afnemend vertrouwen in Japan
Het macro-economisch nieuws toonde in de afgelopen weken wederom
signalen die wijzen op een vertragende groei, vooral in de Verenigde Staten en Japan. Overigens vormde de
in maart met 0,6% toegenomen orderontvangst voor duurzame goederen
in de Verenigde Staten een positieve
verrassing voor de financiele markten
die hadden gerekend op een teruggang met 0,5%.
De groei van het Amerikaanse bbp
is in het eerste kwartaal uitgekomen
op 2,8% op jaarbasis, tegenover 5,1%
in het voorgaande kwartaal. Wanneer
de investeringen over het hele jaar in
hetzelfde tempo bijven toenemen,
dan zal de groei van de voorgaande
twee jaren, met respectievelijk 18 en
17,6%, in 1995 worden overtroffen.
Ook de voorraadvorming met $ 63
mrd – de grootste in elf jaar – speelde een belangrijke rol in de bbpgroei in het eerste kwartaal. Stagnerende particuliere bestedingen en
een negatieve invloed van de buitenlandse handel beperkten de economische groei.
Inmiddels daalde de index of
leading indicators in maart voor de
tweede maand in successie, en wel
met 0,5%. Deze index wordt geacht
zes tot acht maanden vooruit te lopen op de feitelijke ontwikkeling van
de economic. Drie maanden van teruggang werd in het verleden gezien
als voorteken voor een op handen
zijnde recessie. Ook de daling van de
werkgelegenheid in april met 9.000
banen in plaats van een verwachte
groei van 140.000 werd op de financiele markten gezien als een teken van
economische verzwakking in de Verenigde Staten.
Van de federate begroting mag ook
geen stimulans worden verwacht. In
het kader van het “Contract with Ame-
:*».
Het Japanse handelsoverschot over
maart is toegenomen met 8,9% tot
$ 16,6 mrd, waarmee het overschot
over het per 31 maart afgesloten
boekjaar uitkwam op $ 145 mrd,
tegen $ 143 mrd in het voorgaande
jaar. Het overschot op de lopende
rekening nam af, zowel in maart als voor het eerst in vier jaar – over het
gehele jaar. De procentuele groei van
de import is met 18% weliswaar veel
hoger dan de 11% exportgroei, maar
gezien het niveauverschil (S 251,5
mrd ten opzichte van $ 396,5 mrd)
zijn de mutaties uitgedrukt in dollars
onvoldoende om het surplus terug te
brengen. Uitgedrukt in Japanse yen is
overigens wel sprake van een afnemend overschot. Verwacht wordt dat
met ingang van het tweede halfjaar
1995 de Japanse export in toenemende mate zal worden getroffen door
de scherpe stijging van de yen sedert
het begin van dit jaar. Ten opzichte
van de dollar bedraagt deze circa
20%. Bestaande exportcontracten lopen dan af en moeten worden heronderhandeld op basis van de veel
duurdere yen.
Inmiddels is de onenigheid tussen
de Verenigde Staten en Japan over de
welhaast structurele onevenwichtigheid in het handelsverkeer tussen beide landen zo hoog opgelopen dat de
VS handelsmaatregelen hebben aangekondigd. Naar verwachting zal de
export van Japanse auto’s naar de VS
hierdoor worden beperkt. De totale
Japanse auto-export daalt al drie jaar,
maar daarbij gaat het vooral om de
uitvoer naar Europa.
Naast een moeilijker wordende export heeft de Japanse economic ook
te lijden van stagnerende consumentenbestedingen. De warenhuisverkopen daalden in maart weer met 2,1%.
De industriele produktie lag in maart
5,1% hoger dan een jaar geleden,
mede als gevolg van een herstel bij
het bedrijfsleven van de gevolgen
van de aardbeving begin dit jaar.
Voor het fiscale jaar dat op 31 maart
werd afgesloten kwam de groei van
de industriele produktie uit op 3%.
Het bedrijfsleven verwacht echter
een vertraagde produktiegroei in
april. Naast een stagnerende vraag
van consumenten en buitenlandse afnemers speelt het nu al drie maanden
stijgende voorraadniveau ook een rol
bij de laaggespannen verwachtingen.
De Japanse overheid heeft inmiddels een stimuleringsplan van 2.730
mrd yen (circa / 50 mrd) aangekondigd, dat ten dele wordt besteed aan
steun voor middelgrote en kleine ondernemingen die getroffen worden
door de scherpe koersstijging van de
yen. Ook andere maatregelen worden uit deze aanvullende begroting
gefinancierd, zoals herstelwerkzaamheden in het door de aardbeving getroffen gebied rond Kobe.
Verenigd Koninkrijk
De Britse economic ontwikkelde zich
in het eerste kwartaal voorspoedig.
De economische groei met 3,9% ten
opzichte van een jaar geleden overtrof zelfs de verwachting, ook al ligt
het percentage lager dan de 4,2%
waarmee de Britse economic in het
laatste kwartaal van 1994 groeide.
Positief was ook het inflatiecijfer over
april dat uitkwam op 3,3% tegen
3,5% in maart jl. Ondanks de gunstige cijfers gaf de Britse centrale bank
te kennen dat zij uiterst bevreesd is
voor een oplopende inflatie, mede
als gevolg van de negatieve effecten
van het sterk in waarde gedaalde
Britse pond.
Nederlands bedrijfsleven
gedijt uitstekend
De voorlopige schatting van de economische groei in het vierde kwartaal van 1994 werd door het CBS
neerwaarts bijgesteld van 3,3% tot
3%. Nadat in de eerste drie kwartalen
van vorig jaar de snelle groei van de
export een belangrijke bijdrage leverde aan de economische groei, werkte
de buitenlandse handel in het slotkwartaal voor 1,4% negatief op de
economische groei. De voortrekkersrol werd in het laatste kwartaal overgenomen door voorraadvorming en
bedrijfsinvesteringen, vooral in woningen en transportmiddelen. De
consumptieve bestedingen namen
slechts in bescheiden mate toe, zodat
gelopen jaar heeft geleid tot een op-
uit hoofde hiervan 0,9% van de bbp-
waartse druk op het consumenten-
waarding in april jl. op 2,3% uit-
groei werd gerealiseerd.
prijsniveau, die echter nog niet in de
kwam, waarbij het CPB voor dit jaar
Overigens steeg het overschot op
net onder de 3%, terwijl de geldont-
eindprijzen tot uiting is gekomen. Mo-
een verdere daling voorziet tot een ni-
de handelsbalans vorig jaar – on-
gelijk zal deze opwaartse druk weg-
veau van 2% voor heel 1995. Voor
danks de vertraging in de exportgroei
vallen naarmate grondstoffenprijzen
in het tweede halfjaar – tot het record
als gevolg van een vertragende economische groei weer wegzakken,
1996 verwacht het CPB weer een lichte stijging tot 2,5%. De gemiddelde
inflatie in de EU is sedert het dieptepunt van 2,9% eind vorig jaar inmiddels gestegen tot 3,3% in maart jl.
van/ 28,5 mrd, / 2 mrd meer dan in
het voorgaande jaar. De invloed van
de overheidsbestedingen op de bbpgroei was beperkt.
Het kabinet heeft de hoofdlijnen
van de begroting voor volgend jaar
zonder al te grote problemen vastgelegd: het financieringstekort zal / 3
mrd lager uitkomen dan eerder over-
eengekomen (2,9%), terwijl de lastendruk met / 4,7 mrd eveneens meer
omlaag gaat dan in het regeerak-
maar mogelijk zal toch nog het een
en ander worden doorberekend in de
consumentenprijzen. Daardoor kan
de inflatie-angst de kop weer opste-
Dollar weer boven f 1,60
ken en de vriendelijke stemming op
de obligatiemarkt omslaan. De stijging van de Amerikaanse producentenprijzen met 0,5% in april was in
De Amerikaanse dollar bewoog zich
geruime tijd met een marge van anderhalve cent rond/ 1,53. Tijdelijk
ontstond koersdruk naarmate het
dit verband niet geheel geruststellend.
macro-economisch nieuws wees op
een afkoeling van de economic. Op
11 mei vertoonde de dollar plots een
koord was vastgelegd. Naast de over-
opmerkelijk herstel, dat vermoedelijk
heid die met zijn financiele planning
goed op schema ligt, vergaat het het
bedrijfsleven bijzonder goed, getuige
mede door dekking van shortposities
op een dag meer dan 5 cent bedroeg.
Daarna zette het herstel door, waarmee de munt weer ruim boven de
de uitstekende winstcijfers en de
scherpe verbetering van het producentenvertrouwen, die uit de laatste
conjunctuurtest van het CBS naar voren komt. Alleen de consumenten blijven zich wat terughoudend opstellen, ook al blijft de index van het
FvanLanschot
Bankiers nv
/ 1,60 belandde.
Na de eerdere verzwakking van de
Franse frank tot onder de/ 0,3150
reageerde de koers met een stijging
SINDS1737
tot bijna/ 0,32 positief op de verkie-
consumentenvertrouwen positief.
zing van Jacques Chirac tot opvolger
van president Mitterand. Nadat al eer-
der duidelijk was geworden dat de
Obligatietnarkten vriendelijk
favoriet van de financiele markten,
Geen Britse renteverhoging
Eduard Balladur, in de eerste verkie-
Onder invloed van het groeiende aan-
Heel anders is het sentiment in het
zingsronde uit de boot was gevallen,
tal signalen dat de Amerikaanse economic afkoelt vertoonde de kapitaalmarktrente in de Verenigde Staten
Verenigd Koninkrijk, waar enige te-
had Chirac de voorkeur boven rivaal
leurstelling ontstond over het achter-
Jospin. Toch is Chirac geen overtuigd
wege blijven van een verhoging van
voorvechter van een ‘Franc fort’-poli-
een versnelde daling. De scherpe stij-
de base rate die algemeen werd ver-
tiek, en evenmin van de toetreding
ging van de obligatierente die volgde
op de serie van zeven renteverhogingen die de Fed in februari 1994 inzet-
wacht. De koers van het Engelse
tot de EMU. De nieuwe president
pond zakte naar een nieuw diepte-
concentreert zich primair op de
punt van/ 2,44. De Bank of England
nationale problemen en heeft het be-
te, is inmiddels voor een flink deel te-
heeft inmiddels laten doorschemeren
te vrezen dat de inflatie niet volgens
planning onder de 2,5% zal uitkomen, hetgeen een renteverhoging
noodzakelijk maakt. Het recentelijk
achterwege blijven van de alom ver-
strijden van de zeer hoge Franse
werkloosheid bovenaan zijn prioriteitenlijstje staan. Verlaging van de sociale lasten moet hiertoe uitkomst bieden. De financiering hiervan moet
komen uit kostenbesparing bij de
wachte renteverhoging wordt daarom
gezien als een overruling van de
Bank of England door minister Clarke
overheid, verhoging van btw en
voortzetting van de privatiseringspolitiek. Gezien het forse begrotingstekort is de bewegingsruimte voor de
nieuwe president niet zo bijster groot
niet gedaan. Van een hoogtepunt van
8,2% is de rente op de kapitaalmarkt
voor tienjaars staatsleningen in de
Verenigde Staten inmiddels teruggevallen tot onder de 7%. Ook elders in
de wereld zette de trend naar lagere
obligatierentes krachtig door. In een
maand tijd is de kapitaalmarktrente
over een breed front met 0,4 procentpunt gedaald. In landen met een relatief hoge rente, zoals Australie en Ita-
lic was de rentedaling nog krachtiger.
Door marktpartijen wordt inmiddels weer gesproken over mogelijke
renteverlagingen door de Fed en de
Bundesbank, hetgeen de omslag in
het sentiment duidelijk illustreert.
Daarbij mag echter niet over het
hoofd gezien worden dat in verschillende landen de stijging van grondstoffen- en industrieprijzen in het af-
ESB 17-5-1995
van Financien, die in verband moet
worden gebracht met de voor de Britse conservatieven uiterst beroerde
recente verkiezingsuitslagen.
In Nederland beliep de daling van
de tienjaars rente de afgelopen
maand 0,4 procentpunt. De tienjaars
en de aanvankelijke euforie op de financiele markten verdween snel als
gevolg van het ontbreken van een
duidelijk perspectief van het door
Chirac te voeren beleid.
rente die begin van dit jaar rond 7,8%
piekte, ligt nu iets onder de 7%. Een
verdere daling richting de niveaus
die we begin 1994 hebben gezien
mogen we echter absoluut niet ver-
wachten, ook al lag de inflatie toen
Deze bijdrage is ontleend aan de twee-
wekelijkse publikatie Beleggen met Van
Lanschot.