Redactioneel ESB
Waagstuk Europa
W
len zien – geen goede verkooppraat.
ij economen kunnen best
Een aantal jaren terug schreven George
eensgezind zijn over inAkerlof en Rachel Kranton het boek
gewikkelde vraagstukken.
Identity economics. Daarin redeneren
Neem Europa. Waar we ook vandaan kozij vanuit een nutsfunctie die voorkeumen en wie van ons je het ook vraagt: de
ren voor consumptie en vrije tijd omvat,
Europese Unie levert vele voordelen op,
maar ook voor het voldoen aan sociale
niet in het minst economische. Soms is
normen. De norm die geldt, hangt af van
het opportuun deze weer even helder te
de positie binnen de sociale categorie
krijgen, bijvoorbeeld in de aanloop naar
waartoe iemand op een bepaald moment
de Europese verkiezingen. Dan zijn we
behoort: zijn identiteit. In het geval van
verheugd met een overzicht van arguEuropa geldt dat een efficiënte en dynamenten en onderzoeksresultaten die ermische markt, en de eenmaking ervan,
toe doen voor een economische beoordeonze norm is. Daar tegenover staan zij
ling van de Europese Unie. Maar dat hier
die elkaar steeds meer vinden in een
steevast een dikke plus uitkomt, zal geen
gedeelde afkeer van ‘Europa’. Wij kunvan ons verbazen.
Gelijn Werner
nen het wel vinden, maar zij laten zich
Wij economen weten het ook beter. Wij
Eindredacteur ESB
daarop niet aanspreken. Hoezeer het
kennen de rekensommen en snappen dat
g.werner@sdu.nl
wij-zij-contrast opinies vormt, blijkt uit
economische samenwerking Europa helpt
sociologisch onderzoek. Of iemand zich
om zijn vroegere gruwelen te ontgroeien.
meer dan alleen Deen of Italiaan voelt,
Zij daarentegen snappen het niet. Zij – de
anderen, de buitenwereld, burgers en buitenlui – horen in het po- is veel belangrijker voor wat hij of zij van de EU vindt dan de
litieke debat van niets anders dan dure overdrachten naar andere economische rationaliteit van ervaren baten (Hooghe en Marks,
lidstaten en moeilijke opgelegde regels en zijn slecht geïnformeerd 2004). Experimenten wijzen uit dat informatieverstrekking over
over de economische baten. Zij miskennen het belang van de EU. EU-baten de houding van mensen over Europa zelfs kan verslechWij economen weten het zó goed dat we vinden dat zij echt beter teren indien ze zich er niet mee identificeren (Maier et al., 2012).
zouden moeten weten. Zij zijn geen economen en hebben geen Als betrokken voorstanders van het Europese experiment kungroeicijfers om mee te pronken. Wat niet wil zeggen dat zij geen nen we ons hart ophalen bij het nieuwe boek Waagstuk Europa
van historicus Mathieu Segers. Deskundig en met een open houeconomische argumenten hebben om serieus te nemen.
Integendeel. Want kan afkeer van een grotere en vrijere markt ding naar de toekomst van Europa beschrijft hij het naoorlogse
dan niet rationeel zijn voor verliezers op deze markt? Is weer- Europese integratieproces en de grote Europese vraagstukken
stand tegen verandering geen voorkeur die gewogen moet wor- van vandaag. Stellig is hij op één punt: burgers moeten gehoord
den? Of wat als burgers het wel geloven van die economische worden. Overigens niet in het onmachtige Europese Parlement,
baten, maar niet geloven dat hun leiders op Europees niveau niet stemmen op 22 mei haalt weinig uit. Het zal moeten gebeuren in
met hun belangen sollen – omdat ze geen idee hebben waarom er de nationale parlementen, de enige plek waar democratie enigssteevast niets terecht komt van de beloften waarmee politici naar zins werkt. Nationaal debat vraagt durf en wijsheid van politici,
die het verhaal van Europese integratie moeten vertellen, ook dat
Brussel afreizen?
Wij economen staan in de voorste rij als Dani Rodrik uitlegt van de economische baten en noodzaak. Maar volgens mij vergt
waarom economische integratie, democratisch beleid en een dit ook ruimdenkendheid van economen. Ook argumenten die
krachtige natiestaat niet samengaan. Maar zouden we dan niet het economisch integratieproject niet goed uitkomen hebben
moeten willen weten hoeveel de mensen ervoor over hebben een gewicht. De grootste baat? Minder Europese opdeling in
om een van die pijlers op te offeren? Bij voldoende waardering wij- en zij groepen, en minder van al het engs dat kan volgen uit
van politieke en economische zelfbeschikking is minder (snelle) gevoelens van miskenning, misdeling en misgunning bij hen die
economische integratie een prijs die mensen misschien zouden zich ‘zij’ voelen.
willen betalen. En tot op welke hoogte kunnen wij eigenlijk bepalen wat goed is voor mensen? “We moeten de voorkeuren van
mensen nemen zoals ze zijnâ€, placht Arnold Heertje te zeggen. Literatuur
Uiteindelijk gaat efficiënte allocatie om bevrediging van behoef- Hooghe, L. en G. Marks (2004) Does identity or economic rationality drive public
ten. Maar wat willen mensen met Europa en zijn economie? En opinion on European integration? PSOnline artikel op www.unc.edu.
in hoeverre moeten beleidsmakers zich hierdoor laten leiden?
Maier, M., S. Adam en J. Maier (2012) The impact of identity and economic
Zegt u het maar. Met zorg, want allicht is een economenpreek cues on citizens’ EU support. European Union Politics, 13(4), 580–603.
over voordelen – die wij wel zien, maar zij misschien niet wÃlJaargang 99 (4685) 16 mei 2014
289