Driedubbele flik-flak
De driedubbele flik-flak is een moeilijk kunstje bij het turnen op de mat. Lukt
het, dan is applaus verzekerd. Bij een
mislukking kan men beter maar meteen
naar huis gaan. Dit geldt in zekere zin
ook voor de te voeren economische politiek in de jaren negentig. Het zal nog
een hele toer zijn om dan de maatregelen te nemen die tot een goede afloop
leiden. Wat mij betreft moeten er ten
minste op drie terreinen duidelijke stappen worden gezet om een voortgezet
economisch herstel veilig te stellen.
Deze stappen kunnen onmogelijk uitsluitend een Nederlands gebeuren zijn.
Daarvoor is ons land nu eenmaal veel
te klein.
De driedubbele flik-flak die we op de
economisch-politieke mat van de jaren
negentig moeten neerzetten, dient dan
ook de volgende elementen te bevatten. In de eerste plaats is het zaak om
op mondiale schaal orde op zaken te
stellen. Het is voor onze open economie
van primair belang dat in de jaren negentig op internationaal terrein voortgang wordt geboekt met het wegwerken
van een aantal fundamentele onevenwichtigheden die in de jaren tachtig zijn
ontstaan.
In de tweede plaats is het van bijzonder belang dat de Europese integratie
in het komende decennium opschiet.
Voltooiing van de interne markt in 1992
volgens plan zou een grote stap voorwaarts zijn. Voor ons land kan het belang belang daarvan nauwelijks worden
onderschat.
Ten slotte rest dan als derde beleidsterrein de binnenlandse economische
politiek. Het zal duidelijk zijn dat dit geen
folkloristische happening mag zijn,
maar nadrukkelijk mede moet worden
afgestemd te worden op dat wat in Europa en de rest van de wereld gebeurt.
Wat moet er nu in concrete op elk van
de drie genoemde beleidsterreinen gebeuren? Ik zal me hier beperken tot het
aangeven van enkele hoofdlijnen. In de
eerste plaats dient er een oplossing te
worden gezocht voor de financieel-economische onevenwichtigheden tussen
de drie dominante handelsblokken. Zo
gaan de Verenigde Staten gebukt onder
het intussen welbekende ‘dubbeltekort’
– een begrotingstekort en een betalingsbalanstekort – terwijl Japan juist
een fors overschot op de betalingsbalans heeft en Europa een bescheiden
betalingsbalansoverschot in combinatie met een hoog werkloosheidsniveau.
Door drs. A. Kolodziejak en mij zijn
onlangs met het COMPACT-model van
de Europese Commissie berekeningen
gemaakt voor de VS, de EG en Japan
met het doel de beleidsmogelijkheden
ESB 11-5-1988
zet voor te bereiden op de eenwording
van de Europese markt in 1992. Dit vereist aan de ene kant dat onze overheid
er bijzonder alert op zal moeten zijn om
oneigenlijke concurrentieverhoudingen
aan de kaak te stellen. Immers, als ons
land zich zo braaf wil houden aan de uitvoering van het Europese visserijbeleid, dan mag men toch op zijn minst
verwachten dat onze autoriteiten zich
op andere terreinen een overeenkomstige inspanning getroosten, bij voorbeeld ten aanzien van het Europese beleid terzake van de bouwnijverheid. Uit
een recent rapport van de Rijksuniversiteit Limburg blijkt echter dat het wat dit
betreft beslist niet helemaal kosjer zit2.
Daarnaast lijkt het ABC dat ons land
zich in de toekomst in veel sterkere
mate dan voorheen zal moeten richten
op het verlagen van de in Europees verband veel te hoge belastingtarieven .
te verkennen voor het oplossen van de Een continuering van deze situatie tot in
1
internationale problematiek . Uit deze de jaren negentig zal onze concurrenberekeningen blijkt dat de Verenigde tiepositie zonder twijfel veel schade beStaten voor de oplossing van nun dub- rokkenen.
beltekort via hetzij een belastingverhoTen slotte het binnenlandse beleid.
ging dan wel via een beperking van de Uit het voorgaande moge in ieder geval
overheidsuitgaven een forse veer zul- blijken dat een puur binnenlands beleid
len moeten laten. Hieruit wordt zonne- onmogelijk is. Bij alles wat we doen
klaar dat van de VS in ieder geval geen moeten we ons steeds opnieuw afvrabelangrijke groei-impuls voor de we- gen in hoeverre dit strookt met dat wat
reldeconomie zal kunnen uitgaan. Meer buiten onze grenzen gebeurt. Het staat
mogelijkheden blijken er daarentegen wat dit betreft buiten kijf dat ons land
voor Europa en Japan te zijn. Japan zou zich in de jaren negentig niet zal kunnen
– gelet op de uitgangspositie aldaar – onttrekken aan een substantiate verlavia een expansief beleid, bij voorbeeld ging van de belastingtarieven, al was
door een belastingverlaging, een be- het maar louter vanwege het feit dat dit
langrijke bijdrage kunnen leveren aan elders in Europa al op grote schaal gehet wegnemen van de huidige interna- beurt. In zoverre zullen de jaren negentionale onevenwichtigheden. Ook Euro- tig zich onvermijdelijk etiketteren als de
pa kan hieraan bijdragen, bij voorbeeld ‘jaren van de belastingverlaging’. Zeer
door het uitvoeren van een al dan niet zeker beschikt ons land ook over enige
geamendeerd ‘Plan Schouten’ op Euro- Vrije beleidsruimte’. Deze ruimte is echpese schaal.
ter beperkt en wordt in belangrijke mate
Een combinatie van loonmatiging en gedicteerd door de feitelijke ontwikkeeen verlaging van de directe belastin- lingen buiten het Binnenhof.
gen op Europese schaal ter grootte van
1 % van de loonsom leidt in de modelberekeningen op middellange termijn tot
een stijging van de Europese produktie
met bijna 0,8% en tot een daling van de
Europese werkloosheid met bijna 0,6%.
Voor degenen die in het verleden – om
nogal kinderachtige redenen – meen- 1. A. Knoester en A. Kolodziejak, Restoring
den het Plan Schouten te moeten afwij- full employment in the OECD area, paper gezen omdat ‘de tijd nog niet rijp was’, is presenteerd op de Second International
Conference on
ook een Europese variant toegevoegd den, 28-30 maartEconomic Modelling, Lon1988, Research Memoranvan een combinatie van loonmatiging,
dum 8804, Economisch Instituut, Katholieke
beperking van de overheidsuitgaven en Universiteit Nijmegen, 1988.
belastingverlaging. Ook dan zijn de ge- 2. H. Nijholt en J. Verjans, Aanbestedingsvolgen voor Europa nog steeds bijzon- recht en aanbestedingspraktijk in de Nederlandse en in de Belgische Euregio, Maasdergunstig.
trichtse Universitaire Pers i.s.m. Delftse UniNaast het aanhaken bij een verbete- versitaire Pers, 1987.
ring van het mondiale economische kli- 3. OECD, Taxation in developed countries,
maat, dient ons land zich ook nauwge- Parijs, 1987, biz. 84.
A. Knoester
443