In ESB is het begin van een discussie ontstaan over de bankenunie. Clemens Kool beargumenteert in zijn stuk ‘ontwerpfouten bij oprichting Europese bankenunie’ dat het glas halfleeg is. Dirk Schoenmaker reageert met de stelling dat het glas driekwart vol is. Mijn analyse – afhankelijk het doel van de bankenunie dat je bekijkt is het glas vol, halfvol, of gewoon leeg.
De Europese bankenunie heeft drie doelen. Ten eerste het verbeteren van het ex ante toezicht op banken. Ten tweede het verbeteren van ex post crisisinterventie als banken in de problemen raken. Ten derde het creëren van een financieel vangnet voor banken om de kosten van herkapitalisatie of faillissement te mitigeren. Dit zou de negatieve feedbackloop tussen banken en landen moeten doorbreken. Om gelijk met de deur in huis te vallen: de bankenunie gaat het eerste doel waarschijnlijk realiseren, het tweede doel misschien realiseren, en het derde doel niet realiseren. Laat ik ze één voor één aflopen.
Gaat de bankenunie het toezicht verbeteren? Belangrijke winst van een bankenunie is meer uniform toezicht op banken. Toezicht op grote Franse banken en toezicht op grote Nederlandse banken zullen meer op elkaar gaan lijken. Daarnaast is de ECB minder gevoelig dan nationale toezichthouders voor argumenten van grote nationale banken. Nationale belangen zullen minder snel prevaleren boven het algemene belang. Daar staan wel risico’s tegenover. De ECB staat voor de uitdaging om specifieke lokale kennis van het reilen en zeilen bij banken te ontwikkelen of te behouden. Ook betekent toezicht door de ECB, in ieder geval voor Nederlandse banken, waarschijnlijk een verschuiving van discretion naar rules. Dat betekent minder flexibiliteit. Die risico’s lijken beheersbaar, de netto balans is daarom positief. Dit glas is vol.
Wat betekent de bankenunie voor crisisinterventie? De Bank Recovery and Resolution Directive (BRRD) is een grote stap voorwaarts. De BRRD omvat o.a. een recovery en resolution plan voor banken, regelt bail-in van schuldeisers en aandeelhouders, biedt een raamwerk voor coördinatie tussen toezichthouders van verschillende landen. Maar het nieuwe raamwerk moet zichzelf nog wel bewijzen. Succes is daarbij niet gegarandeerd. Geloofwaardigheid vormt het grootste obstakel. Gaan overheden schuldpapier echt afschrijven? Ook in situaties waarin ze als de dood zijn dat er een run op het financiele systeem onstaat zodra de markten onraad ruiken? Bij SNS is schuldpapier afgeschreven. Bij Cypriotische banken hebben houders van schuldpapier ook moeten bloeden. Maar in beide gevallen betrof het geen grote Europese systeembanken. Hoe overheden gaan handelen als zo’n bank in de problemen komt, moeten we nog zien. En coördinatie tijdens een crisis blijft ingewikkeld. Dit glas is halfvol.
Last but not least – slaagt de bankenunie erin om een vangnet te creëren dat de negatieve feedbackloop tussen banken en landen doorbreekt? Ik denk het niet. De omvang van het vangnet is te klein om de kosten van een grote bankencrisis op te vangen. En landen delen slechts in heel beperkte mate kosten met elkaar, er is nauwelijks een verzekeringselement. Daarnaast lopen de negatieve feedbackloops tussen landen en banken ook via andere kanalen dan de hoge kosten voor overheden van het redden van banken. Als banken in de problemen komen, herkapitaliseren ze door minder – of tegen hogere prijzen – te lenen aan bedrijven en consumenten. Dat raakt de economie, met als gevolg hogere sociale lasten, waardoor de overheidsfinanciën verslechteren. Die verslechterde gezondheid van overheden heeft zijn weerslag op de balans van banken doordat de waarde van het nationale overheidsschuldpapier dat banken op hun balans hebben en de impliciete garanties die grote banken genieten in waarde afnemen. Dit glas is vrijwel leeg.
Auteur
Categorieën