Ga direct naar de content

Boeken: Vandaag staat niet alleen. De beste essays van Jan Pen uit Hollands Maandblad

Geplaatst als type:
Gepubliceerd om: oktober 24 2013

.

ESB Boeken

Boeken

M

van Menno ter Braak, en de stukken
aar weinig econogetuigen daarvan.Voor de lezer wordt
men kunnen als rohet snel duidelijk dat Pen inderdaad
manpersonage een
tot de economische erflaters van de
gooi doen naar eeutweede helft van de twintigste eeuw
wige roem. Jan Pen is deze eer te beurt
behoort, zonder dat hij dat zelf ovegevallen als de figuur Tabe Pap in W.F.
rigens nadrukkelijk zegt. Hij haalt
Hermans’ sleutelroman Onder profesherinneringen op aan het gezamenlijk
soren. Opvallend is dat Tabe Pap in
wetenschappelijk onderzoek dat hij
het literaire universum van Hermans,
deed met bijvoorbeeld Tinbergen, en
waarbij Groningse academici niet behoe zijn ideeën over de inkomensverpaald hoog staan aangeschreven, er
deling zich ontwikkelden in de discusniet eens heel slecht van afkomt; hij
sies met Tinbergen. En passant vertelt
wordt weliswaar enigszins clownesk,
Auteur  Jan Pen
hij over de moeilijkheden die Tinbermaar vooral sympathiek neergezet.
Titel  Vandaag staat niet alleen. De beste essays
gen ondervond na de Tweede WereldDit clowneske is altijd verbonden gevan Jan Pen uit Hollands Maandblad
oorlog omdat hij in de oorlog was blijweest aan Jan Pen en op de RijksuniUitgever  Nieuw Amsterdam
ven publiceren; verder was het voor
versiteit Groningen doen nog steeds
hen beiden in ideologisch opzicht
allerlei larger than life-verhalen over
Steven brakman
beter om bepaalde onderwerpen te lahem de ronde. Vaak inderdaad zeer
Hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen
ten rusten, vooral als het ging over het
grappig, maar ze doen hem als ecoharry garretsen
communisme of Israël. Maar er staan
noom tekort. Jan Pen behoort nameDecaan en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit
ook essays in van een minder econolijk zonder enige twijfel tot de grote
Groningen
misch karakter, zoals over ‘Liberalen
economische erflaters van de twinen Liberalen’, waarin hij verschillende
tigste eeuw. Samen met de door hem
bewonderde Jan Tinbergen behoorde hij tot die economen die stromingen van het liberalisme tegen het licht houdt. Of over
in de naoorlogse periode een belangrijke bijdrage hebben ge- ‘Kun je vrienden zijn met journalisten?’, over zijn ervaringen
leverd aan het economisch denken in ons land en daarbuiten. met journalisten. In zijn geval was dit vaak een moeizame reIn het geval van Jan Pen betreft het vooral het bekend maken latie die hij voor een belangrijk deel aan zijn ongeduldige aard
en toepassen van het gedachtegoed van Keynes. In de vele toeschreef. Altijd weet hij deze stukken een verrassende draai
drukken die zijn boek Moderne economie beleefde (later ook te geven – ‘Wiens plagiator had ik willen zijn?’ is daarvan een
als Macro-economie verschenen) probeerde hij zo goed moge- mooi voorbeeld. De aanleiding van het stuk is de affaire René
lijk Keynes uit te leggen. Hij had hierbij, volgens eigen zeggen, Diekstra, maar Pen slaat het ‘schande, mag niet’ snel over en
vooral de ‘geïnteresseerde huisvrouw’ voor ogen. Hij kon niet ziet in de plagiator tevens een zoektocht naar geestverwantalleen goed uitleggen (de kortste uitleg van Keynes door Jan schap. Hij zou bijvoorbeeld ‘de meeste stukken van Renate
Pen: ‘elke prijs is ook inkomen’), maar hij schreef ook buiten- Rubinstein graag geschreven willen hebben’ en ook Yvonne
gewoon vlot en helder waardoor zijn invloed extra toenam. Kroonenberg en Jaap van Heerden komen in aanmerking om
Naast dit populariserende werk verrichtte hij overigens ook overgeschreven te worden.
gewoon wetenschappelijk onderzoek; hij publiceerde over De stukken van Jan Pen met een meer persoonlijk karakter
loononderhandelingen in The American Economic Review, vinden eveneens een plek in de bundel. Over zijn beroerte
zijn proefschrift werd uitgegeven bij Harvard University schrijft hij openhartig, en ook over het feit dat hij in de oorPress, en zijn boek over inkomensverdeling is een klassieker log de loyaliteitsverklaring heeft ondertekend, doet hij niet
geheimzinnig. In zijn geval was dit waarschijnlijk vooral een
(Wolfson, 1990).
In de bundel Vandaag staat niet alleen (naar een dichtregel van praktische oplossing om te kunnen blijven studeren (hij nam
K.L. Pol, oprichter van Hollands Maandblad), zijn artikelen overigens ook joodse onderduikers op in zijn huis).
gebundeld die Jan Pen voor dit maandblad schreef. Deze gaan Een mooie bundel, en zijn stijl en inventiviteit maken deze
minder dan zijn columns voor Het Parool over de economische rijke verzameling een plezier om te lezen.
waan-van-de-dag, maar hebben een veel meer essayistische inslag, wat ze ook nu nog erg interessant maakt om te lezen. Al
vroeg ontdekte Jan Pen dat hij goed de pen kon hanteren en
dat is inderdaad zichtbaar in deze bundel. De stukken zijn duidelijk met plezier geschreven. Hij streefde naar een luchtige LITERATUUR
stijl, in reactie op het – volgens hemzelf – hermetische proza Wolfson, D.J. (1990) Jan Pen als econoom. ESB, 75(3783), 1060–1065.

660
660

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

Jaargang 98 (4671) 25 oktober 2013

24-10-2013 12:24:05

Auteurs