AvondVzondagwinkels
in Rotterdam
het functioneren van de avond-/zon- zijn relatief hoog en kunnen voor de
dagwinkels in deze stad. Door gesprek- categorie grote avond-/zondagwinkels
ken met de avond-/zondagwinkeliers oplopen tot 50% van de brutowinst. ReDe Winkelsluitingswet is een discus- en een klantenenquete is een beeld denen voor de hoge personeelskosten
siestuk bij uitstek. Reeds kort na de verkregen van de huidige situatie en zijn dat personeel ‘s avonds en ‘s zoninwerkingtreding van de wet in 1978 van de wensen van winkeliers en klan- dags duur is, dat er sprake is een hogegingen er stemmen op om de wet te ten met betrekking tot aanpassing van re arbeidsintensiviteit (door de nadruk
veranderen. Centraal in de sindsdien de huidige regeling.
op persoonlijke bediening) en dat in
De ontheffingsregeling voor avond/- verband met criminaliteit een hogere
gevoerde discussie staat de vraag of er
meer ruimte moet komen voor avond- zondagwinkels mocht in 1978 in de Rot- personeelsbezetting vereist is.
terdamse Winkelsluitingsverordening
verkoop.
Het blijkt dat de drukste verkooptijDe roep om avondverkoop doet ver- worden opgenomen om tegemoet te den zijn gelegen tussen 18.00 uur en
moeden dat het voor alle winkels verbo- komen aan behoeften aan andere win- 20.00 uur en tussen 22.00 uur en 23.30
den is buiten de wettelijk vastgestelde keltijden van uit het buitenland afkom- uur. Op de eerste helft van de avond
openstellingstijden geopend te zijn. Dat stige inwoners. Een tweede reden voor richten de aankopen zich voornamelijk
is echter niet zo. Om redenen van bijzon- het toestaan van avond-/zondagwin- op etenswaren, terwijl op de tweede
dere plaatselijke omstandigheden kan kels was dat deze zaken een bijdrage helft van de avond de aankopen naar
een gemeenteraad, via artikel 9 van de kunnen leveren aan verbetering van de dranken en snacks verschuiven.
Winkelsluitingswet, ontheffing of vrijstel- leefbaarheid van de stad in de avondDe klanten van de avondVzondagling van de winkelsluitingsvoorschriften uren en op zondag.
winkels besteden gemiddeld minder
verlenen. Voor het gebruik maken van
Alle avond-/zondagwinkels in Rotter- dan / 10 per bezoek. Een groot deel
artikel 9 is toestemming nodig van de dam zijn gelegen in centrale en oudere van de klanten kan gerekend worden tot
minister van Economische Zaken. Op delen van de stad. Een zaak is geves- tertiaire klanten, voor hen is de avonddeze wijze is een ontheffingsregeling tigd ‘op’ zuid.
/zondagwinkel een aanvulling op de
voor avond-/zondagwinkels tot stand geDe Rotterdamse avond-/zondagwin- hoofdaankooppunten. De Rotterdamse
komen: gemeenten kunnen aan onder- kels zijn te splitsen in 2 categorieen: avond-/zondagwinkels zijn buurtgenemers vergunning verlenen om, op tij- ‘kleine’ en ‘grote’ avond-/zondagwin- richt: tweederde deel van de klanten is
den waarop reguliere winkels gesloten kels. De groep kleine avond-/zondag- afkomstig uit de directe omgeving van
dienen te zijn, hun zaken voor het publiek winkels wordt gekenmerkt door zeer de zaak.
geopend te hebben.
kleine verkoopruimten (het verkoopDe belangrijkste motivatie voor het.
Voor de avond-/zondagwinkels gel- vloeroppervlak (wo), bedraagt gemid- kopen in een avond-/zondagwinkel is
den de volgende openstellingstijden:
deld 35 m2). De tweede categorie heeft dat men overdag geen tijd heeft om
– werkdagen: 16.00 uur – 01.00 uur;
grotere verkoopruimten (wo is 120 m2 dagelijks benodigde boodschappen te
-zaterdagen: 13.00 uur-01.00 uur;
gemiddeld). In beide categorieen bevin- doen, omdat men dan moet werken.
-zon- en feestdagen: 18.00 uur-01.00 den zich 5 winkels.
De klanten blijken over het algemeen
uur.
De netto weekomzet van een kleine tevreden te zijn met het geboden assorTevens is wettelijk bepaald dat het avond-/zondagwinkel bedraagt gemid- timent, ondanks dat er in het assortiassortiment, dat in een avond-/zondag- deld / 10.000, hetgeen neerkomt op ment geen non-foodartikelen zijn toewinkel verkocht mag worden, uitslui- / 285 per m2. De netto weekomzet van gestaan. Deze tevredenheid wordt
tend een aantal foodproduktgroepen een grotere zaak is gemiddeld / 30.000 mede verklaard door de omstandigheid
omvat. Het beperkte toegestane assor- en / 250 per m2 wo. Het CBS calcu- dat de avond-/zondagwinkeliers meer
timent moet voorkomen dat de avond/- leert de omzet per m2 wo voor detail- verkopen dan wettelijk is toegestaan.
zondagwinkel de dagwinkel oneerlijke handelsondernemingen met minder Zo worden veel gevraagde non-foodarconcurrentie aandoet.
dan 10 werknemers (tot deze klasse tikelen (zoals afwasmiddel en toiletpaOp dit moment is het drie gemeenten behoren de avond-/zondagwinkels) op pier) onder de toonbank verkocht. Niet
toegestaan gebruik te maken van de ont- / 135 per week1. De beduidend hogere tevreden is een aantal klanten met het
heffingsregeling voor avond-/zondag- omzet per m2 vloeroppervlak wordt ver- openstellingstijdstip op de zondag; “op
winkels. Dit zijn Amsterdam, Amstelveen oorzaakt door de in verhouding met deze dag moeten de avond-/zondagen Rotterdam. In Amsterdam bevinden dagwinkels kleine verkoopruimte en winkels eerder open gaan”, vindt men.
zich 35 avond-/zondagwinkels, in Rotter- door het hogere prijsniveau in de
De avond-/zondagwinkeliers zelf zijn
dam 10 en in Amstelveen 3. Een aantal avond-/zondagwinkels.
ontevreden met zowel het toegestane
andere steden heeft een aanvraag ingeHet gemiddelde prijsniveau van de assortiment als met de openstellingstijdiend om ook van de ontheffingsregeling Rotterdamse avond-/zondagwinkels
den.
gebruik te mogen maken.
ligt 35% boven het gemiddelde prijsniHet beperkte toegestane assortiveau van dagwinkels, die qua grootte ment maakt het hen onmogelijk een
en inkooppositie vergelijkbaar zijn met avond-/zondagwinkel te exploiteren als
de avond-/zondagwinkels. Het hoge
De situatie in Rotterdam
prijsniveau in de avondVzondagwinkels
1. CBS, Onder de loep genomen, nr: 13,
wordt gedeeltelijk gerechtvaardigd door 1988; Detailhandel in voedings- en genotIn opdracht van de gemeente Rotter- de hogere exploitatiekosten van dit win- middelen, 1986; en Omzetontwikkeling t/m
dam is een onderzoek ingesteld naar keltype. Vooral de personeelskosten juni 1988.
Wetgeving
44
‘service winkeP. Bij een service winkel
moet gedacht worden aan een zaak
waar alle primaire produkten verkocht
kunnen worden, van een pakje botertot
toiletpapier en van aardappels tot een
krant.
Ook met het huidige openstellingsschema zijn de ondernemers ontevreden. Eerste punt van kritiek is de openstellingstijd op zaterdag. Een leemte in
de huidige wetgeving is de mogelijkheid
voor avond-/zondagwinkels om op zaterdag vanaf 13.00 uur open te zijn.
Immers, de regeling voor de avond/zondagwinkels is zodanig bedoeld dat
dit winkeltype de dagwinkels geen
oneerlijke concurrentie aan kan doen.
Op zaterdagmiddag zijn beide winkeltypen gelijktijdig geopend en kunnen de
avond-/zondagwinkels de dagwinkels
dus oneerlijk beconcurreren. Het behoeft echter geen uitleg dat de avond/zondagwinkels de concurrentiestrijd
op zaterdagmiddag met de reguliere
winkels niet aankunnen. De meeste
avond-/zondagwinkeliers kiezen er dan
ook voor om zaterdags pas om 17.00
uur open te gaan. Een tweede punt van
ontevredenheid is de late opening op
zondag. Zondag is juist de drukste dag
van de week voor de avond-/zondagwinkels, soms wordt wel 40% van de
netto weekomzet op zondag gerealiseerd.
Alle avond-/zondagwinkeliers volgen nauwlettend de discussie over de
Winkelsluitingswet. Omdatelke mogelijkheid voor dagwinkels om ‘s avonds
langer geopend te blijven negatieve
gevolgen zal hebben voor de positie
van de avond-/zondagwinkel, zijn zij
tegenstander van alle voorstellen voor
verandering van de Winkelsluitingswet die op tafel hebben gelegen. Het
voorstel van voormalig staatssecretaris Evenhuis (dagwinkels en middag/avondwinkels) wordt als zeer bedreigend ervaren. De verwachting is dat
verwezenlijking van dit plan zal leiden
tot omzetverliezen van ten minste
50%, waardoor de avond-/zondagwinkel een groot deel van zijn bestaansrecht verliest.
Het fenomeen avond-/zondagwinkel
zou kunnen worden gebruikt om tot een
compromis te komen, waarin zowel
voor- als tegenstanders van meer
avondverkoop zich zouden kunnen vinden. De ontheffingsregeling voor
avond-/zondagwinkels moet dan wel op
vier punten worden aangepast:
– de criteria en procedures op basis
waarvan het Ministerie van Economische Zaken beslist of er in een gemeente avond-/zondagwinkels kunnen worden toegelaten, moeten worden versoepeld en worden vereenvoudigd. Een simpele formule, die
aangeeft hoeveel avond-/zondagwinkels er perx-duizend inwoners in
een gemeente mogen worden toegelaten, maakt het mogelijkzonder lange procedures in meer plaatsen
ruimtevooravond-/zondagwinkelste
creeren;
– om de avond-/zondagwinkels niet te
laten uitgroeien tot ernstige concurrenten van de dagwinkels, zou het
oppervlak van de verkoopruimte van
een avond-/zondagwinkel in de wetgeving aan een maximum kunnen
worden gebonden;
– de openstellingstijden van avond/zondagwinkels moeten zodanig gewijzigd worden dat deze complementair zijn aan de openstellingstijden
van dagwinkels en aansluiten op de
behoeften van consumenten aan andere winkeltijden. De openstellingsuren op zaterdagmiddag dienen te
worden ‘overgeheveld’ naar zondagmiddag;
– het toegestane assortment zal moeten worden verruimd, zodat de
avond-/zondagwinkel als volwaardiger aanvulling van de dagwinkel kan
gaan dienen. In ieder geval moet het
assortiment worden uitgebreid met
dagelijks benodigde non-foodartikelen.
Conclusie
Hoewel gebleken is dat de avond/zondagwinkels in Rotterdam voorzien
in een behoefte bij bepaalde groepen
consumenten en naarverhouding redelijke financiele resultaten tonen, zijn
verbeteringen gewenst. Deze verbeteringen kunnen worden gerealiseerd
door wijziging van de regels die thans
gelden voor avond-/zondagwinkels.
Indien de wetgeving wordt bijgesteld
op een wijze waartoe hierboven een
aanzet is gegeven, kan de ‘avond-/zondagwinkel nieuwe stijP tevens een oplossing zijn voor de ‘eeuwigdurende’
discussie over wijziging van de Winkelsluitingswet.
H.A. van Klink
De auteur is student aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam.
Winkelsluitingswet-discussie
Het is vreemd dat in de discussie
over aanpassing van de Winkelsluitingswet aan de behoeften van de consument nauwelijks aandacht wordt besteed aan het feit dat de huidige wet
ruimte biedt voor verkoop ‘s avonds in
de vorm van avond-/zondagwinkels. Uit
de Rotterdamse situatie blijkt dat dit
winkeltype met redelijke resultaten
draait, in een behoefte bij bepaalde
groepen consumenten voorziet en door
dagwinkeliers niet gezien wordt als een
ernstige concurrent.
ESB 10-1-1990
45