In de Journal of Economic Perspectives analyseren Fourcade et al. (2015) “reasons for the insularity of economics … First, the theory of action that comes with economists’ analytical style is hardly compatible with the basic premise of much of the human sciences, namely that social processes shape individual preferences (rather than the other way around).” Die vermeende superioriteit en insulariteit van de economische wetenschap bleek maar weer eens in de reactie van Klein, Schinkel en Van Tartwijk op het werk van Weber en Wassner.
Theorie Weber en Wassner
Weber en Wassner (2023) presenteren een theorie waarin een kostprijsimpuls zich verplaatst door de productieketen doordat bedrijven hun prijzen aanpassen aan de nieuwe kosten (propagatie), waardoor consumentenprijsinflatie ontstaat. Bedrijven in de keten die grote aanbodbeperkingen of vraagoverschotten ervaren, kunnen bovendien hun prijzen sterker verhogen dan de kosten (amplificatie), zodat de inflatie verder stijgt omdat winsten toenemen. Hierbij zijn bedrijven die elkaars kostenstructuur kennen en wederzijds amplificatie verwachten, sneller geneigd de prijzen meer dan de kosten te verhogen (coördinatie). Werknemers tenslotte kunnen, geconfronteerd met hogere consumentenprijzen, kiezen voor een looneis om de reële lonen te beschermen (conflict). Loongroei is in deze theorie dus het (mogelijke, niet noodzakelijke) gevolg, niet de oorzaak van inflatie. De oorzaak is de impuls en de (mogelijke, niet noodzakelijke) respons van bedrijven, namelijk propagatie en amplificatie door coördinatie.
Weber en Wassner’s theorie is een bijdrage aan wetenschappelijk pluralisme in ons vak. De theorie is voluit sociale wetenschap: er zijn verschillende actoren, die ook echt interacteren. De uitkomst ligt niet vast, maar de bepalende factoren kunnen wel geanalyseerd worden. Dat is heel anders dan de neoklassieke economie, waarin methodologisch individualisme voorschrijft dat alles in termen van een representatief bedrijf beschreven wordt. En waar optimalisatie dwingend voorschrijft wat de uitkomst zal zijn. Hier wordt buiten de neoklassieke dwangbuis om gedacht – het inflatiedebat wordt er rijker door.
Weggezet
Die pluralistische theorie zint Klein et al. (2024) blijkbaar niet. Ze grappen over “graaiflatiespoken”, die alleen te zien zouden zijn “met zo’n psychokinetische energiemeter uit Ghostbusters”. Grappig? Hier gebeuren twee dingen: Weber en Wassner’s analyse wordt belachelijk gemaakt én weggezet als onwetenschappelijk; kwakzalverij zoals spokenjagen en psychokinetische energiemeters.
Weber en Wassner zullen zelf vermoedelijk niet antwoorden op de Nederlandstalige column. Toch is een reactie wel op z’n plaats, want de waarde van pluralistisch debat is hier in het geding. Die gaat ons allemaal aan.
Pluralisme is: verschillende perspectieven toelaten, inhoudelijk bevragen en ontwikkelen. Maar het door Weber en Wassner voorgestelde mechanisme wordt door Klein et al. eenvoudig genegeerd met de opmerking: “de theorie hoe zulke inflatie-geïnduceerde marktmacht kan werken bestaat nog niet”. Huh? En “stabiliteit- impuls – propagatie – amplificatie/coördinatie – conflict “ dan?
Gaandeweg wordt duidelijk dat de auteurs bedoelen: het bestaat niet in ons soort economie, de industriële organisatie (IO). Dus bestaat het niet. Weber en Wassner’s analyse mag pas geldigheid hebben als ze vertaald kan worden in IO-termen van methodologisch individualisme en optimalisatie (“hardly compatible with the basic premise of much of the human sciences”). Dat is theorie, wat Weber en Wassner bieden niet – denken Klein et al. blijkbaar.
De auteurs besluiten de column met: “Toch zal de graaiflatiegeest maar moeilijk teruggaan in de fles […]. Voor de wetenschap is dat een uitdaging…” Weber en Wassner’s analyse een uitdaging voor ‘de’ wetenschap? Ze wordt hier dus buiten de wetenschappelijke orde geplaatst?
Inhoudelijk debat nodig
Beste collega’s, laten we niet zo eenkennig zijn. Die ‘geest uit de fles’ die er in terug moet, dat is beeldspraak voor: Weber en Wassner’s theorie is ongewenst, ontregelend, gevaarlijk (voor wie eigenlijk?). Dat is het tegendeel van pluralisme.
Kritiek is prima, maar graag inhoudelijk. Anders lijkt dit wel heel erg op die insulaire economiebeoefening waar in de Journal of Economic Perspectives op gewezen werd. Daar komt het inflatiedebat niet verder van.
Naschrift van Klein, Schinkel en Van Tartwijk
In ‘Graaiflatiespoken zien’ bepleiten wij economische fenomenen grondig te bestuderen, alvorens er maatschappijkritiek of beleid op te baseren. Het idee van ‘graaiflatie’ is buitengewoon interessant, maar vooralsnog een hypothese. Wij serveren het zeker niet af als ‘kwakzalverij’. In tegendeel. Onze column is constructief – we doen meerdere suggesties voor mogelijke onderbouwingen – en geenszins gericht op de persoon. Jammer dat professor Bezemer wat anders suggereert, want wij zijn met hem eens: ‘Kritiek is prima, maar graag inhoudelijk.’ Pluralisme van ideeën stuwt de wetenschap voort, maar vervolgens toetsen we die met gevalideerde methoden. Wij plaatsen niemand buiten de wetenschappelijke orde, maar bevragen wel het wetenschappelijk bewijs. De suggesties in onze column werken wij binnenkort graag nader uit, ten bate van een constructief academisch debat.
En voor wat betreft de Ghostbusters; dat waren wetenschappers, met succes in het veldwerk, die uiteindelijk de wereld redden. Dus het zou kunnen.
Literatuur
Fourcade, M., E. Ollion en Y. Algan (2015) The superiority of economists. Journal of Economic Perspectives, 29(1), 89–114.
Klein, T., M.P. Schinkel en S. van Tartwijk (2024) Graaiflatiespoken zien. ESB, 109(4829), 11.
Weber, I.M. en E. Wasner (2023) Sellers’ inflation, profits and conflict: Why can large firms hike prices in an emergency? Review of Keynesian Economics, 11(2), 183–213.
Auteur
Categorieën