Bah wat doen die consumenten flauw. Neem Japan, waar premier Abe bezig is met de moeder aller stimuleringen. Geen instrument blijft onbenut om consumenten te verleiden geld uit te geven. Er is slechts één bedrijfstak die daarvan profiteert: de kluizensector. Japanse consumenten zijn boos op banken omdat die geen rente op spaargeld geven. Het aanschaffen van een kluis als antwoord hierop is bizar: ook bij een kluis krijg je geen rente en de onveiligheid neemt toe. Daarnaast leidt het tot instabiliteit in het bankwezen zodat kluiseigenaren niet alleen zelf dom bezig zijn, maar ook nog anderen schaden.
ECB
Aangespoord door dit mooie succes van de Japanse maatregelen zijn ook de Europese Centrale Bank en allerlei andere instanties bezig maatregelen te verzinnen om de economie te stimuleren. Er is één detail: ze drukken consequent op de verkeerde knoppen. In ‘normale’ tijden blijken consumenten verrassend rationeel en werkt begrotings- of monetair beleid ongeveer zoals het in de theorie staat beschreven. De modellen van de Nederlandsche Bank en het Centraal Planbureau zijn bruikbaar. Maar bij (grote) macro-economische schokken zijn er hele andere krachten aan het werk.
Dierlijk
In onzekere tijden vallen mensen terug op dierlijke instincten. Instincten die als Keynesiaanse multipliers werken. Als ik meer vertrouwen in de toekomst heb dan straalt dat uit op mijn sociale netwerk, dat daardoor ook meer vertrouwen krijgt. Voor minder vertrouwen werkt het helaas net zo. Hetzelfde geldt voor gevoel van veiligheid of rechtvaardigheid.
Alles vergeten
Macrobeleid in onzekere tijden moet klassieke methodes en modellen even helemaal vergeten. Alles draait om de factoren die mensen als kuddes in beweging zetten. Dan blijkt die Japanse consument met zijn kluis toch niet zo idioot als het lijkt. De Japanse regering onderkent alleen niet dat die consumenten gedreven worden door gevoelens van rechtvaardigheid, niet door rentestanden.
Softies
Bovenstaande is niet door mij bedacht noch door ‘softies’ die economen wel eens een macrolesje willen leren. Niemand minder dan George Akerlof en Robert Schiller, beiden Nobelprijswinnaar economie, pleiten voor een macrobeleid in crisis geënt op animal spirits. Hoe dat beleid er precies uit moet zien, weten zij ook niet. Maar het begint met het onderkennen dat dierlijk instinct dé drijvende kracht van een economische crisis is. Ik zie een prachtig begin opdoemen: Een gezamenlijke persconferentie waarin het ministerie van Financiën, het CPB, de AFM en DNB betogen dat hun crisisbeleid gericht gaat zijn op rechtvaardigheid, het tegengaan van geldillusie en het creëren van vertrouwen.
Vertrouwen
Dat statement alleen al zou mij als burger en consument vertrouwen geven. Wie weet stel ik de koop van die kluis dan nog even uit.
fd column 4-7
Auteur
Categorieën