Volgens CPB-directeur Laura van Geest moet je vluchtelingen niet willen doorrekenen. Volgens Volkskrant-columnist Frank Kalshoven — en in zijn kielzog wat applaudisserende hoogleraren — juist wel. Het argument van Kalshoven is simpel en logisch. Er zijn objectiveerbare effecten (bijvoorbeeld de kosten van opvang). Breng die nu eerst eens in kaart, zodat je ze kan scheiden van niet-objectiveerbare, ethische en soms emotionele vraagstukken (bijvoorbeeld hoe rechtvaardig of empathisch onze maatschappij wil zijn).
Hand schudden
Op vele dossiers zou ik Kalshoven direct de hand schudden. Zo is het prima om de kosten en baten van cultuur of natuur in kaart te brengen alvorens de ethische vraag te stellen wat we over hebben voor een symfonieorkest of een natuurgebied. Alleen bij vluchtelingen gaat deze vlieger niet op.
Asymmetrie
Er is een fundamentele asymmetrie tussen kosten en baten van het fatsoenlijk opvangen van vluchtelingen. De kosten voor bed, bad en brood zijn goed te becijferen. De baten zijn of speculatief (wat gaat er op de arbeidsmarkt gebeuren?) of gewoonweg nauwelijks te becijferen (de impact op de stabiliteit, op de solidariteit of het veiligheidgevoel). Die baten kunnen niet weggeschreven worden onder de noemer ‘ethische argumenten’, want het zijn reële baten die zich kunnen vertalen in harde euro’s, al hebben we geen idee hoeveel.
Prominent
Je zou kunnen beargumenteren dat goede onderzoekers ook deze niet-kwantificeerbare baten een prominente plek geven. Laura van Geest realiseert zich waarschijnlijk goed dat het CPB geen fameuze track record heeft in het recht doen aan moeilijk kwantificeerbare baten. Niet alleen in de zorg zien we dat, maar ook in een onderzoek naar de kosten en baten van migratie (uit 2003) werden de niet-kwantificeerbare baten gedegradeerd tot onbeduidende voetnoten.
Eerlijke poging
Zelfs als het CPB boven zichzelf uitstijgt en een eerlijke poging doet deze baten te duiden, dan ondergaan die ongetwijfeld het gebruikelijke lot in het publieke discours: onzekere baten worden daar altijd gelijk aan niet-bestaande baten.
Duurzaam
De discussie is gebaat met kwaliteit en rust van politieke besluitvorming. Een duurzame Europese aanpak van asiel leidt tot stabiliteit in de regio en versteviging van het gevoel voor veiligheid. Volwassen migratiebeleid leidt tot selectie en tot positieve arbeidsmarkteffecten en een groter draagvlak.
Goedbedoeld
De goedbedoelde maar naïeve poging van Kalshoven om het debat van emotie te ontdoen zal het omgekeerde bewerkstelligen. Het becijferen van kosten en baten van vluchtelingen leidt tot een focus op kosten en geeft extra munitie aan de toch al hysterische horde van Wilders. Het is beter alles op alles te zetten om de lange termijn baten te vergroten; beter voor migranten en asielzoekers, beter voor Europa en zelfs beter voor de boze burgers.
Tot zover mijn fd column van 2-11, die aanleiding gaf (kennelijk) tot wat misverstanden, wat mij noopt tot een naschrift.
Misverstand 1 de doofpot
Sommigen zien in mijn column een poging om effecten in de doofpot te stoppen of zelfs op een taboe op het doen van onderzoek. Ik zie dat heel anders. Onderzoek doe je alleen als het iets oplevert maatschappelijk. Ik heb proberen uit te leggen dat dit onderzoek niet gaat bijdragen aan de kwaliteit van besluitvorming. Volgens mij moet je het dan niet willen.
Misverstand 2 Vluchtelingen versus vluchtelingenbeleid
Kosten baten analyses doe je nooit op personen maar altijd op beleid. Het gaat er dus in de analyse niet om wat vluchtelingen ‘opleveren’, maar wat de kosten en baten zijn van een meer of minder stringent beleid. Het is een feit dat de titel van zowel mijn column als die van Kalshoven (door de dwang van korte titels in een krant) dit misverstand hebben gevoed.
Misverstand 3 De counterfactual
In een goede kosten baten analyse wordt een counterfactual gecreëerd, oftewel wat gebeurt er als we dit beleid niet doen?Juist bij asielbeleid zou het heel goed kunnen dat het beleid weliswaar duur is, maar het alternatief in termen van het destabiliseren van de regio of het eroderen van Europese eenheid nog duurder. Het is een totale illusie deze complexe afweging in enige mate betrouwbaar te kwantificeren. Vandaar dat ik vind dat we dit aan de ‘wijsheid’ en inschatting van politici moeten overlaten, uiteraard democratisch te toetsen via gebruikelijke kanalen.
Auteur
Categorieën