Hoogleraar Bas Jacobs schoot recentelijk uit zijn slof. Op het ERGO-congres, waar economen, filosofen en theologen elkaar jaarlijks ontmoeten, kreeg iedereen er ouderwets van langs. Banken verzinnen smoesjes om te verhinderen dat ze hun eigen vermogen aan moeten sterken en de politiek trapt er in.
Spek
De smoesjes worden verergerd doordat de overheid banken op het spek bindt met subsidies voor vreemd vermogen. Het kabinet is niet bereid politiek kapitaal te investeren om de anomalieën af te breken. Het gevolg is dat crediteuren keer op keer bevoordeeld worden ten opzichte van debiteuren bij schuldenresoluties, terwijl daar geen enkele morele grond voor is, zeker als leningen roekeloos zijn verleend.
Fragiel
Ondanks een aantrekkende conjunctuur zitten we nog steeds met majeure structurele zwaktes in het financiële systeem. Jacobs vergeleek deze situatie zelfs met het verdrag van Versailles: een opmaat naar een nieuwe ramp.
Oplossing
De vraag is of de oplossing werkelijk ligt in de door Jacobs gepropageerde combinatie van herkapitalisatie van banken, hervorming van pensioenfondsen, afbreken van hypotheekrenteaftrek en stimulerend begrotingsbeleid. Het hangt ervan af of je denkt dat regels vóór de moraal gaan of juist omgekeerd. Nelson Mandela had niets bereikt als hij altijd binnen de lijntjes had gekleurd. Door afwijkend gedrag toonde hij moreel leiderschap, wist hij uiteindelijk de regels te veranderen en het leven van veel zwarte én blanke burgers te verbeteren.
Deugden
Het is wat veelgevraagd om te verwachten dat er een Mandela opduikt in bankenland, maar er broeit wel iets. Tijdens de ERGO-bijeenkomst vroeg een ex-topbankier zich af wat er met beslissingen over financiële transacties zou gebeuren als je ze zou beoordelen op basis van de zeven deugden. Zo hoor je nog eens wat.
Kardinaal en goddelijk
De kardinale deugden prudentia (voorzichtigheid), justitia (rechtvaardigheid), temperantia (gematigdheid) en fortitudo (moed) kunnen ingezet worden om roekeloos of korte termijn gedrag te beperken. De goddelijke deugden fides (geloof), spes (hoop) en caritas (liefde) zijn bruikbaar om transacties te beoordelen vanuit een breder maatschappelijk perspectief.
Iedereen wint
Als iedere belangrijke financiële beslissing bij een bank begint met het stellen van kritische vragen over de zeven deugden, wint iedereen. De financiële sector belandt weer op dezelfde aarde waar de rest van de mensen wonen. De maatschappij wint omdat het financiële systeem minder fragiel wordt.
McCloskey
Deze aanpak is prima verenigbaar met de markt zoals Deirdre McCloskey aantoont in haar boek The Bourgeois Virtues. Sterker, moraliteit is de drijvende kracht achter een goed functionerende markt. Regels zonder moraal leiden tot omzeiling en juridisering. Moreel leiderschap kan goede regels afdwingen die dan effectiever worden. Het is optimistisch, maar niet absurd.
fd column van 14-9
Auteur
Categorieën