H. BRONS Jr
MAKELAAR IN ASSURANTIËN
TELEFOON (010) 11.19.80 *
MAURITSWEG 23
ROTFERDAM-2
Bij het
JnergIebedrîjf
kan bij de afdeling
Interne Controle ‘een
ASSISTENTACCOUNTANT
of’
ADJUNCT-ACCOUNTANT
worden geplaatst.
Vèrelst ‘is gevorderde studie
voor
accountant’:
(N.I.V.A., minstëns
t’/m
bedrijfsecônomie).
Rangindeling en salaris zijn’ afhankelijk van
oplélding en ervaring.
De Verplaatsingskostenregeling’ is van toe-
passing.
Brieven met volledige Inlichtingen ten aanzien
van öplelding, ervaring enz. en met, bijvoeging
van’ een pasfoto van
:
recente datum binnen
veertien’ dagen na• déze oproèp’ tè zenden aan
‘dechef van het b reau Personeelvôorziehlng,
kamer 331
–
, Stadhuis, Rotterdam, onder no. 413.
HET CENTRAAL BUREAU VOOR DE STATISTIEK
TE ‘s-GRAVENHAGE,
Oostduinlaan 2, vraagt voor het bureau Statistische Analyse
een
ECONOMETRIST of ECONOOM
met belangstelling voor kwantitatief-statistische problemen.
Vereist: doctoraal examen economie, b.v.k. econometrische
studierichting. Ook afstuderenden kunnen in aanmerking
komen; voor het voltooien van de studie kan een regeling
worden getroffen.
Salaris: f. 817,— tot f. 1246,— p.m. bruto; aanvangs-
salaris afhankelijk van leeftijd en ervaring.
Uitv. schr. soli, met vermelding van personalia, opleiding
en ervaring onder no. 2-124417188 (in linker bovenhoek
van brief en env.) aan het bureau Personeelsvoorziening
v. d. Rijksoverheid, Prins Mauritslaan 1, Den Haag.
610
1
Alle assurantiën
Beleggingen
en
vermogensbeheer
R. MEES & ZOONEN
Bankiers en assurantiemakelaars
ROTFERDAM
E
1720
/
E Ç 0 NO MIS C II-
STATISTISCHE BERICHTEN
Uitgave van de Stichting Het Nederlandsch Economisch Instituut
Adres voor
Nederland:
Pieter de Hoochweg 118, Rotterdam-6.
Telefoon redactie; (010) 5 29 39. Administratie: (010)
38040. Giro 8408.
Privé-adres redacteur-secretaris:
Drs. A. de Wit, Sleedoorn-
laan 17, Rotterdam-12, fel. (010) 18 36 32.
Bankiers:
R. Mee: en
Zoonen, Rotterdam, Banque de Corn-
merce, Koninklijk Plein 6, Brussel, postcheque-rekenlng
260.34.
Redactie-adres voor België:
Dr.!. Geluck, Zwijnaardse Steen-
weg 347, Gent.
Abonnementen:
Pieter de Hoochweg 118, Rotterdam-6.
Abonnementsprijs:
franco per post, voor Nederland en dé
Overzeese Rijksdelen (per zeepost) f.
29.—, overige landen
1.
31,— per jaar (België en Luxemburg B.fr. 400).
Abonnementen kunnen ingaan met eik nummer en slechts worden beilndigd per ultimo van een kalenderjaar.
Losse exemplaren van dit nummer 75 ct.
Advertenties:
Alle correspondentie betreffende advertenties
te richten aan de N. V. Koninklijke Nederl. Boekdrukker(/
H. A. M. Roelants, Lange Haven 141, Schiedarn, te!. (010)
6 93 00, toestel 1
of
3.
Advertentie-tarief
1.
0,36 per mm. Contract-tarieven op aan-vraag. Rubrieken ,,Vacatures” en ,,Beschikba,e krachten”
f.
0,72 per mm ïdu,bbële kolom). De administratie behoudt
zich het recht vöor om advertenties zonder opgaaf van
redenen te weigeren.
r
COMMISSIE VAN REDACflE: Ch. GIau; L M. Koyd; ILW. Lsbers;
J. Ti~ J. R. Zeidema. Redacte r-Sea,tari: A. de Wit.
Adjunct Redacteuz-S.aetazie: M. HanS.
1
COMMISSIE VAN ADVIES VOOR BELGIË: F. CeWa; J. KManteun
di
WiIan;’.7. van Tichelea; L Vandeputte; A. J. Vledek.
E.-S.B.
27-6-1962
Flying investments
In de recente studie over de investeringen in de verkeers-
sector
1)
verstrekt het C.B.S. een aantal belangwekkende
gegevens over de K.L.M. Deze onderneming was in 1960
van alle Nederlandse vervoersondernemingen de belang-
rijkste investeerder. Daarenboven kan wellicht aanspraak
worden gemaakt op het meest kleurige palet van ,,public
relations”. Gevoelens van romantiek (prometheïsche ver-
overing van het luchtruim) en nationalisme (Uivertriomfen
en landingsrechtenfrustraties) vormen hiervan bestand-
delen.
De bijzondere status ‘manifesteert zich eveneens in het
onlangs ingediende wetsontwerp ten behoeve van tijdelijke
financiële steun in de vorm
van garanties (tot f.
375
mln.)
en, zo nodig, leningen (tot
f. 50 mln.). Overigens kamp-
ten vrijwel alle burgerlucht-
vaartondernemingen in 1961
met financiële zorgen. Tegen-
over een,
bij
de trendmatige
groei, achterblijvende vraag
(Berlijnse crisis, psychologi-
sche nawerking van de reces-
sie van 1960-1961 in de Ver-
enigde Staten en appel tot
deviezenascese in dit land)
2)
stond een sterk gestegen ver-
voersaanbod. Door het in ge-
bruik nemen van grote en
snelle straalvliegtuigen over-
trof de hiermede samenhan-
gende capaciteitsgroei die van
vorige vlootvernieuwingen in
aanzienlijke mate.
De gevoelige achteruitgang
van de gemiddelde bezet-
tingsgraad werd bovendien nog vergezeld door een voort-
gezette daling van de gemiddelde opbrengst per verkochte
tonkm. Oorzaken hiervan waren en zijn algemene tariefs-
verlagingen, de grotere rol van speciale tarieven en de
verschuiving naar vervoerscategorieën met lagere tarieven
(economy versus eerste klasse, charters versus lijndienst
en de relatief sterke groei van vrachtvervoer). In deze
compositie in mineur past het toegenomen aantal protec-
tionistische maatregelen.
Het weerstandsvermogen van de K.L.M. t.o.v. al deze
tegenslagen werd nog eens flink ,,afgekoeld” door de
revaluatie. Ons deprimerend verhaal
zij
even onder-
broken door te herinneren aan de krachtige na-oorlogse
groei. Uit de tabel blijkt dat de vervoersinkomsten in 1960
Zie ,,E.-S.B” van
20 juni ji.,
blz.
591.
Zie de
M.v.T.
van het genoemde wetsontwerp en Dr. J.
H. Spiegelenberg: ,,De moeilijkheden in de burgerluchtvaart”
in ,,Verkeer”, no.
2, 1962,
blz.
86
e.v.
–
met ca. 400 pCt. to.v. 1948 waren toegenomen. Het aan-
deel in het personenvervoer van de gehele Nederlandse
vervoerssector verdubbelde bijna, nl. van
15,3
pCt. (1948)
naar 29,9 pCt. (1960).
In 1961 daalden evenwel de ervoersinkomsten, ni. met
ruim 4 pCt.)’ Het ondernemingsverlies beliep f. 76,7 min.
(1960: winst f. 10,3 mln.). Opvallend was de voortgaande
stijging van het vervoersvolume: op de lijndienst met 9 pCt.
Mede door de verschuiving naar categorieën met lagere
tarieven en de revaluatie verminderdert de inkomsten.
Van centrale betekenis was het achterblijven van de
groei van het vervoer t.o.v. die van de capaciteit. De grote
stijging van deproduktie
(gevlogen laadvermogen maal
gevlogen afstand) komt in de
tabel tot uiting met een toe-
name van ca. 19 pCt. t.o.v.
1960 en van ca. 80 pCt. t.O.v.
1956.
Het onvoldoende mee-
groeien van het vervoer mani-
festeerde zich in de gedaalde
beladingsgiaad, nI. van
59,5
pCt. in 1960 naar
55,6
pCt. in 1961 (op de lijndienst).
Voor een indruk van de be-
tekenis van de K.L.M. voor
de nationale economie zij ge-
wezen op de belangrijke netto
deviezenbaten, vooral in de
dollarsector, waardoor in het
afgelopen decennium het ge-
accumuleerde totaal der na-
delige Nederlandse handels-
balanssaldi voor circa
5
pCt.
werd gedekt. Zonder K.L.M.
zou het luchtvervoer deviezen
hebben gekost. Voorts worden belangrijke bijdragen ge-
leverd aan werkgelegenheid (ca. 12.500 Nederlandse werk-
nemers) en nationale goodwill.
Wat is het perspectief? Verwacht wordt dat de vraag
eens naar het capaciteitsniveau zal groeien. Inmiddels be-
sloot de K.L.M. dit niveau te stabiliseren. Opmerkelijk
is de mening van Dr. Spiegelenberg dat de luchtvaart in
economisch opzicht (gezien de mededingingsmethoden) nog
in hoge mate onderontwikkeld is. Voor een duurzame
oplossing acht hij een meer intensieve samenwerking tussen
de luchtvaartondernemingen nodig. Deze noodzaak wordt
geaccentueerd door het komende tijdvak van supersone
vliegtuigen, die zo kostbaar zullen zijn dat alleen een ge-
meenschappelijke exploitatie verantwoord zal blijken.
M. H.
Met ca.
8
pCt. in het eerste kwartaal van
1962
t.o.v. de
overeenkomstige periode van
1961.
De negatieve saldi op de V.
en W. rekening beliepen resp. f. 40,4 mln, en
f. 18 mln.
De
K.L.M. in
getallen
Vervoersinkomst.
Produk-
nelad.
vliegtuigen
(f. mln.)
tie a)
graad b)
–
Tot.
Pers,
mln.
Lijn-
Aan-
Invest.
verv.
tonkm.
dienst
taic)
(f. mln.)
1948
..
145
110 156
61,2
43
1956
..
406
304
407
60.5
83
54
1957
..
467 356
–
461
59,6
95
154
1958
..
462
353
475
57,6
97
89
1959
..
509 382 540
59,3
95
48 1960
..
570
431
642
59,5
85
272
1961
..
544 390 743
55,6
79d)
Vervoer
op Iijnd.
Vervoerde
0cm. beschikb.
1
0cm. snelheid
(mln, ton-
passagiers
(x 1.000)
laadvermogen
p.
vliegt.
(kg)
P.
uur (km)
km)e)
1956
..
234,7
822
1
6.420
1
351
1959
..
1
307,6
1.104
1
6.970
374
1960
..
1
366,3
1.361
1
7.900
1
400
1961
..
1
398,6
1i98
1
9.600
1
545
Gemidd. beschikbaar laadvermogen maal gevlogen afstand.
–
Passage
(mcl.
bagage), vracht en post gerelateerd aan de ,,produktie”
(in pCt.).
Per ultimo yan het jaar.
Hiervan waren 7 toestellen eldera in gebruik.
mcl.
passage en bagage, vracht en Post.
t.
Blz.
,
Blz.
Flying investments,
door Drs.
M.
Hart ——-
611 1 n g e z o n d en s t u k k e n:
Véér of tegen hoogbouw?,
door
Prof.
Dr. Ir. H.
Formulering van het begrip personeelsverloop,
G. van
Beusekom………………………
612
door G. J.
Aeyelts Averink
met een naschrift
Emancipatie van ondergeschikten?,
door Drs. E.
van Drs. G.
B. M.
Janzing…………….
621
van
der
Wolk ……………………… . …
614
De invloed van het kindertal op het tarief van
Randstad en tuinbouw; expansie van en ruimte
de inkomstenbelasting, door
Dr.
R. A – de
Widt
voor de tuinbouw,
door Ir.
N. C. Hofman en
Ir.
en
door
A. A.
Goud met naschriften van C. P.
M. Kippers
………………………….
616
A. Bakker …………………………
623
Belastingverlaging,
door C. S.
Jonke, …………
618
Marketing Congres,
door Dr.
F. W. C. Blom……
619 Geld- en kapitaalmarkt,
door Drs.
R. L. Boissevain
626
Ii
ZI-0-10Z
AU!L)KSKJCHT
VUORBHOJJDEN
611
Vôôr ‘of tegen, hoogbouw?
In één van de vele rapporten over de Engelse ,,New
Towns” wordt verhaald, dat een bezoeker van het vasteland
aan de ,,planning officer” de vraag stelde, waarom in deze
nieuwe steden een zo groot percentage eengezinshuizen
wordt gebouwd en zo weinig hoogbouw. Het antwoord
hierop was: ,,Omdat vijfennegentig procent van de Engelse
bevolking een eengezinshuis ,wenst”. Hierop zou de be-
zoeker, een D.E.P. (Distinguished European Planner),
hebben gevraagd: ,,What has that got to do with it?”
Engeland bouwt in zijn nieuwe steden 90 â 95 pCt. een-
gezinshuizen; alleen Harlow
krijgt
wat meer hoogbouw
(15
pCt.), waaronder zelfs 8 torenfiats. Feitelijk is de opzet
van de nieuwe steden heel eenvoudig en vanzelfsprekend.
Men heeft voor ieder gezin een gewoon huisje gebouwd
met een gewone tuin. En die huisjes, de grotere in blokken
van twee of drie, ,de kleinere in rijen, heeft men neergezet
in het Engelse landschap met behoud van het groen waar
dit mogelijk was. De Engelsen zijn van mèning, dat het
verlies aan agrarische grond, dat van deze bouwwijze het
gevolg is, ruimschoots wordt goedgemaakt door de betere
woonwijze,’ die een groter levensgeluk biedt.
Bij de be,00rdeling van het hoge percentage eengezins-
huizen moet men ovérigens in het oog houden, dat de
nieuwe steden een zeer groot percentage jonge gezinnen
tellen. De leeftijdsgroepen van 30 tot 40 en van 0 tot 10 jaar
overwegen. De groep ouderen, waaronder men de gega-
digden voor flats moet zoeken, is voorlopig nog uiterst
klein. Zij zal eerst geleidelijk groter worden. En dan zal er
ook wat meer vraag naar hoogbouw ontstaan.
De vraag van de D.E.P. wat de
bouwwijze
te maken
heeft met de wensen van de bevolking, blijkt intussen ook
wel eens in Nederland te worden gesteld. En daardoor ligt
‘het vraagstuk ,,laag of hoog bouwen en wonen”, waar-
over aan het begin van dit jaar een geruchtmakend rapport
is uitgebracht, in een verkeerde sfeer, althans in een sfeer,
waarin het bepaald niet tot een goede oplossing komt.
In het voorwoord van dit rapport lezen wij, dat
bij
de
installatie van de commissie de toenmalige minister zijn
ongerustheid
uitsprak over de toeneming van het meerg-
zinshuis, aan de toepassing waarvan wellicht niet altijd
steekhoudende motieven ten grondslag zouden liggen.
Naar de mening van de minister zou het invoeren van
woonvormen, waarvan onvoldoende vaststaat of
zij
een
aanvaardbare woongelegenheid bieden, ongewenste sociale
en andere repercussies kunnen hebben.
De commissie kreeg daarom een uitgebreide studie-
opdracht – sociaal, cultureel, ruimtelijk, esthetisch, tech-
nisch en economisch – waarvan zij zich op een bekwame
wijze en met grote toewijding heeft gekweten. Ten aan-
zien van de vraag van de minister, of er reden tot onge-
rustheid is over de ontwikkeling van de laatste jaren, geeft
• het rapport echter
geen antwoord.
In dit opzicht zijn wij
nog even, ver als toen de commissie op 24 mei 1956 met
haar werk begon.
En toch liggen juist hier de concrete vragen. Wie de
nieuwe Rotterdamse woonwijken in Hoogvliet of Lom-
bardijen bezoekt, is geneigd te vragen: heeft men hier nu
De ontwikkeling in
de richting van een uitgebreide
toepassing van de hoogbouw, zoals die de
latste jaren
in vele gemeenten valt waar te nemen, is in strijd met
de belangen van onze bevolking en wordt in
het alge-
meen door geen enkele noodzaak gewettigd. De vraag:
hoog of laag bouwen, behoeft geen strijdvraag te zijn,
wanneer het bouwprogramma zoveel mogelijk wordt
gebaseerd op de waarachtige behoeften van de be-
volking.
een juist percentage eengezinshuizen gebouwd? Is het met
het oog op het grondgebruik soms te groot? Of had het
wellicht groter kunnen zijn? Soortgelijke vragen rijzen bij
de Haagse wijken Bouwlust en Vrederust. En een andere.
vraag is: is het aantal meergezinshuizen, dat men de
laatste jaren in gemeenten als Alkmaar, Amersfoort of
Arnhem heeft gebouwd – om maar niet te spreken van
Gorcum of Zeist – wel sociaal en economisch verant-
woord?
Ten aanzien van deze vragen staan wij nog steeds in de
kou. -En wat veel erger is: doordat op deze vragen geen
antwoord wordt gegeven, worden er in verschillende ge-
meenten woningen gebouwd, die bepaald
niet
voldoen
aan -de wensen der bevolking en waar aan het leven van
duizenden gezinnen – en met name gezinnen met kinde-
ren – geweld wordt aangedaan. Maar wat doet dat er toe,
heeft inm
–
iers de D.E.P. gevraagd. Wat heeft de woonwijze
te maken met de wensen van de bevolking?
011
In een vergadering van de afdeling Zuid-Holland van
de Nationale Woningraad op vrijdag 15 juni heeft Drs.
H-. van der Weijde,
secretaris-directeur van het Nederlands
Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw, de vraag
of ons land hoger moet gaan bouwen,
een strjjdvraag
ge-
noemd. De spreker heeft daarbij ondergetekende ten tonele
gevoerd als ,,een fervent tegenstander van een onbeperkte
flatontwikkeling”.
Ik neem aan, dat ik de eer, ,,tegenstander van een on-
beperkte flatontwikkeling” te zijn, mag delen met de grote
meerderheid van hen, wie de zorg voor de volkshuisvesting
ter harte gaat. Maar hierover gaat het niet; het probleem
moet anders worden gesteld. Ik kom dan weer terug op
de vraag van de minister: is er inderdaad reden tot onge-
rustheid over de toenemende bouw van meergezinshuizen?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden hebben wij
normen
nodig en die hadden wij gehoopt te zullen vinden
in het veelbesproken rapport. Wij vinden er inderdaad wel
enkele in. Bijv. deze, ,,dat hoogbouw een woonvorm is, die
in het algemeen niet in aanmerking komt voor gezinnen met
jonge kinderen,’ in verband met de aanmerkeljjke beperkin-
gen, die deze woonvorm aan hun natuurlijke behoeftenbe-
vrediging oplegt”
(blz. 66).
612
E.-S.B. 27-6-1962
Uit het betoog op blz.
55
e.v. kan worden afgeleid, dat
deze bezwaren in grote trekken evenzeer gelden voor de
hogere woonlagen
bij
demiddelhoge bouw (ten hoogste
5
woonlagen), zodat het rapport terecht concludeert:
,, Voor
onvolledige gezinnen zonder jonge kinderen, voor pseudo-
gezinnen en voor alleenstaanden kan een aan hun specifieke
behoeften aangepaste woning in middelhoge bouw een gun-
stige woonvorm zijn”
(blz. 61).
Een simpele opstelling van de gezinsopbouw» in de
onderscheiden gemeenten kan dus antwoord geven op de
vraag, of de woningvoorziening beantwoordt aan
de be-
hoeften
der bevolking – van de wensen spreek ik nog niet.
De vraag, of er reden is tot
ongerustheid
is hiermede in-
tussen nog niet beantwoordt, omdat er technische, econo-
mische, esthetische of ruimtelijke factoren kunnen zijn,
die het
onmogelijk
maken, de aanbouw te doen aansluiten
aan de behoefte. En nu is het kenmerkende van de huidige
situatie – het
blijkt
ook weer uit het referaat van de heer
Van der Weijde – dat deze factoren er in de meeste geval-
len
niet
zijn.
Volgens deze spreker moet bij de hoge bouw zeer veel
aandacht worden geschonken aan ruime balkons en gale-
rijen, een voldoende geluidsisolatie, beperking van onvrij-
willige contacten tussen de gezinnen, een zekere flexibili-
teit in de woning en in het algemeen een goed woongerief.
Volledig akkoord, maar de hoge bouw is nu reeds aanzien-
lijk duurder dan het eengezinshuis. Brengt men de ge-
noemde, inderdaad noodzakelijke, voorzieningen aan, dan
wordt het verschil nog aanmerkelijk groter en wordt ook
de middelhoge bouw duurder dan de lage bouw.
Hoogbouw is dus in feite slechts bruikbaar voor die
gezinsvormen, die deze woonwijze op prijs stellen en die
voor bepaalde voorzieningen een behoorlijk bedrag op
tafel willen leggen. Voor de gezinnen met bescheiden
beurzen – en wij denken hierbij vooral aan hen, die zijn
aangewezen op de woningwetbouw – biedt de hoge bouw
niet anders dan een minderwaardige woning voor veel geld.
Het is dan ook een totaal onjuist beleid, wanneer in
bepaalde grote gemeenten de woningwetbouw tot hoog-
bouw wordt gedwongen. De man met een wat ruimere
beurs accepteert de hoogbouw niet en koopt een huis met
tuin in Voorschoten of Zoetermeer. De man met de kleine
beurs moet in de stad blijven en wordt opgesloten in de
hoogbouw. En waarom handelt men zo onsociaal? Omdat
de beschikbare bouwgrond op raakt. De heer Van der
Weijde heeft echter in zijn referaat terecht ontkend, dat
bij hoge bouw indrukwekkende hoeveelheden grond zouden
worden bespaard. De winst neemt af naarmate de stede-
bouwkundige eenheid groter is.
Landelijk gezien – en wij zijn nu toch wel zo ver, dat
wij de woonwijze niet van de administratieve grenzen van
een gemeente laten afhangen – is er voor de tegenwoordige
drang naar hoge bouw
geeh voldoende aanleiding.
Integen-
deel, de organen voor de ruimtelijke ordening hebben reeds
een paar jaar geleden vastgesteld, dat wij met onze woon-
wijze op dé verkeerde weg zijn.
Het is jammer dat de commissie ,,Hoogbouw/Laag-
bouw” niet hierbij heeft aangeknoopt in plaats van zich
te verliezen in kreten als
– het meergezinshuis is een eigentijds verschijnsel;
– de hogere bouw is
de
woonwijze voor de moderne tijd;
– de flat is
de
huisvesting voor moderne mensen;
– de hogere bouw sluit veel meer aan
bij
de sociale
relaties en verhoudingen van deze tijd.
Kreten, die de strekking hebben, de argeloze lezer te
doen geloven, dat hij die rekening houdt met de duidelijke
wensen van de bevolking, vooral wanneer deze op een
voorkeur voor het eengezinshuis wijzen, symptomen ver-
toont van een nog niet overwonnen individualisme en te-
kort aan gemeenschapszin.
De Nota inzake de ruimtelijke ordening constateert met
nadruk, dat algemeen gezocht wordt naar vormen om in
de stedelijke sfeer te wonen en tegelijk de voordelen te
hebben van een eengezinshuis en van grotere aanraking
met de natuur (blz. 83). Op dezelfde bladzijde wordt ge-
steld, dat wellicht een verdere heroriëntering ter tegemoet-
koming aan deze woonwensen nodig zal zijn, ondanks de
op zichzelf vrij grote oppervlakte grond, die hierbij in het
geding is. Dit laatste valt overigens geweldig mee, omdat
in de periode tot 1980 een bevolkingsaanwas van
bijna 25
pCt.
zal worden opgevangen met 4 â
5
pCt. van het huidige
agrarische areaal, welk verlies door nieuw gewonnen grond
meer dan gecompenseerd wordt. –
Dit alles wil intussen ook weer niet zeggen, dat wij
onbeperkt ruimte hebben. Met name in de Randstad Hol-
land zal het, voor zover het niet mogelijk zal blijken een
deel van de groei naar elders af te leiden, nodig zijn aan de
bevrediging van de woonwensen beperkingen aan te leggen,
met name door het stichten van middelhoge bouw, waar
men overwegend eengezinshuizen zou wensen. Dit ge-
beurde in de grote steden trouwens ook reeds v66r 1940.
01
Wij mogen intussen uit het voorafgaande concluderen
;
dat de ontwikkeling in de richting van een uitgebreide toe-
passing van de hoogbouw, zoals die de laatste jaren in vele
gemeenten valt waar te nemen, in strijd is met de belangen
van onze bevolking en in het algemeen door geen enkele
noodzaak wordt gewettigd. De ongerustheid, waarover de
minister in 1956 sprak, was zeker
gegrond.
Wil dit nu zeggen, dat wij ons
tegen hoogbouw
moeten
verklaren? Natuurlijk niet. Wij bouwen in ons land een-
gezinshuizen overeenkomstig de wensen van de grote
meerderheid van onze bevolking, ook omdat deze voor de
normale gezinsv6rmen – d.w.z. de gezinnen met kinderen
– de enig aanvaardbare huisvesting vormen. Daarnaast
zijn er echter tal van gezinsvormen, die een andere huis-
vesting wensen en waarvoor met name de hoogbouw
duidelijke voordelen biedt. En tenslotte zal het in het
westen van het land niet volledig mogelijk zijn, aan alle
op zichzelf gerechtvaardigde woonwensen te voldoen.
Wanneer wij ons bouwprogramma baseren op deze
objectieve gegevens, die wij feitelijk ook in het rapport
,,Hoog- en laagbouw” kunnen terugvinden, dan behoeft’
de vraag ,,hoog of laag”
geen strjjdvraag
te zijn. Wij
kunnen dan afzien van onbewezen kreten en eenvoudig
vragen welke zijn de waarachtige behoeften van de be-
volking en in hoeverre is het mogelijk, daaraan te voldoen?
Dan behoeft niemand vôör of tegen hoogbouw te zijn.
Ieder, wien de belangen van de volkshuisvesting ter
harte gaan, zal voorstander zijn van een wijze van wo-
ningbouw, die in zo hoog mogelijke mate voldoet aan de
behoeften van de onderscheiden groepen, waaruit ons volk
is opgebouwd.
‘s-Gravenhage.
Prof. Dr. Ir. H. G. VAN BEUSEKOM.
E.-S.B. 27-6-1962
.
613
–
–4
r
Emancipatie van ondergeschikten?
De organisatieleer stelt het streven naar goede ver
houdingen en betrekkingen in de onderneming voor als
een taak van kader en topleiding. In dit artikel wordt de
vraag opgeworpen of hier niet tevens een taak ligt voor
een andere figuur: de ondergeschikte.
Hoe kan een
ondergeschikte
bijdragen tot de bevredi-
ging van zijn chef in de werksituatie? Hoe kan hij zijn
chef opvangen en steunen in zijn werk? Hoe kan hij de
menselijke verhoudingen en menselijke betrekkingen in
de Organisatie bevorderen? Dit zijn, tamelijk ongewone
vragen. Het lijkt op een omkering van de adequate vraag-
stelling. Gebruikelijk is immers te vragen hoe de chef
zijn ondergeschikten kan brengen tot bevrediging in het
werk. Gebruikelijk is het, om na te gaan hoe de
leiding
de menselijke betrekkingen kan bevorderen.
Over deze vragen is de laatste 15 jaren veel gedacht
en geschreven. Er is gepleit voor meer delegatie van be-
voegdheden en verantwoordelijkheden. De termen mede-
werken, mededenken en medebeslissen
1)
hebben ingang
gevonden. Er wordt naar gestreefd om leiding en ge-
leiden dichter bij elkaar te brengen. Psychologen, sociolo-
gen en managementdeskundigen houden zich met deze
problematiek intensief bézig. Zij bepleiten (men zou soms
zeggen prediken) bij voortduring het recht op erkenning
als mens en ontplooiing van werkers op elk niveau. Dit
kan niet voldoende worden gewaardeerd en gestimuleerd.
1)
Met name is dit het centrale thema in het boek ,,Making management human” van A. J. Marrow, waarvan een recente
Nederlandse vertaling onder de titel ,,Naar een gezonde
onderneming” verscheen.
Er is echter één omstandigheid waarover men zich
zou kunnen verwonderen. Dit pleidooi richt zich vrij-
wel bij uitsluiting tot de leidinggevenden. Men kan zich
afvragen of hierin, niet een ongemotiveerde eenzijdigheid
ligt. Een goede samenwerking is een tweezijdige zaak.
Als goede- menselijke betfekkingen-‘en verhoudingen in
een Organisatie ontbreken kan de oorzaak daarvan liggen
op elk niveau, ook het laagste. Zou een verbetering niet
evenzeer gezocht moeten worden in het denken en han-
delen van ondergeschikten? Als dat zo is, dan is er mis-
schien alle aanleiding, om ook voor vragen zoals gesteld
in de aanhef, antwoorden te zoeken.
Letterlijk honderden boeken zijn er de afgelopen 15
jaren verschenen over het thema ,,hoe word ik een goede
chef”. Wij kennen echter geen enkel boek dat het onder-
werp ,,hoe word ik een goede ondergeschikte” behandelt.
De kunst van het leidinggeven wordt in eefi ononder-
broken stroom van lectuur beschreven; over de kunst van
het leiding
ontvangen
wordt niet geschreven. Toch is er
alle aanleiding te veronderstellen, dat de wijze waarop
leiding ontvangen en aanvaard wordt, niet minder be-
langrijk is voor de relatie tussen chef en ondergeschikte
dan de wijze waarop leiding gegeven wordt. Ook- is er
alle aanleiding om te veronderstellen dat het ontvangen-
van leiding evenzeer problemen inhoudt’ als het geven
van leiding. Er is geen reden om aan te nemen dat een
ieder ,,vanzelf” een goede ondergeschikte zôu zijn en dat
er- ook voor ondergeschikten niet iets te leren zou zijn,
buiten de technische bekwaamheden, nodig voor ver
–
vulling van de taak. Wellicht zou een onderzoek naar de
specifieke rol van de ondergeschikte en zijn plaats als
mens tegenover de chef alleszins de moeite waard zijn.
(advertentie)
U kunt Uw beleggingsrisioO verdelen,
over ruim 200
vooraanstaande
Waarom zoudt U meer risico nemen dan nodig is?
Door aankoop van een aandeel ‘Vereenigd Bezit van
1894′ verkrjgt U in feite een volledige aandelen-
portefeuille, veilig verdeeld over ca.
200
zorgvuldig
geselecteerde ondernemingen. Zodoende komen U de
voordelen van aandelenbezit ten goede en ligt een aan-
trekkelijk rendement binnen Uw bereik.
Alle banken en commissionairs kunnen U inlichten.
N.V.VEREENIGD BEZIT VAN 1894
De voordelen van
pandelenbezit met beperking van risico
WESTEkSINGEL 84, ROTTERDAM
ondernemingen
614
,
E.-S.B. 27-6-1962
Gebrek aan interesse.
Gordon Ratcliff Taylor stelt in zijn boek
,,Are workers
human?”
2)
dat de tegenstelling tussen arbeiders en lei-
ding veelal niet primair een belangentegenstelling is, maar
voortvloeit uit een gebrek aan werkelijke belangstelling
van de leiding voor de arbeider als mens. Niets is volgens
hem zo schadelijk voor de relatie tussen leiding en wer-
kers als het gevoel bij de laatsten dat de leiding zich voor
hen slechts interesseert als produktiefactor.
Dit alles is stellig juist. Maar is niet eveneens het
omgekeerde waar? Als de chef in zijn ondergeschikten
belangstelling en sympathie voor zijn persoon mist, kan
van hem dan gevoel van genegenheid voor hen worden
verwacht? Niet minder dan de werkers heeft hij een
zuiver gevoel voor het ontbreken van deze gevoelens bij
de mensen onder hem. Is het dan voldoende om de leiding
voor te houden dat zij zich eerlijk’voor de werkers moet
interesseren? Kan deze interesse zich ontwikkelen, laat
staan stand houden, als ze van één kant komt? Voor ons
laat het geen twijfel dat
wederzijdse
interesse nodig is,
om wederzijdse sympathie te bewerkstelligen.
Begrip van
twee
kanten is evenzeer nodig als het gaat
om de voor goede verhoudingen in de Organisatie zo be-
langrijke delegatie van bevoegdheden. Om dit te illustre-
ren is het goed, een gebruikelijk misverstand omtrent
het begrip ,,delegatie” te vermijden. Het misverstand dat
delegatie zou inhouden dat een bevoegdheid voor 100
pCt. op de ondergeschikte overgaat. Natuurlijk is dit
theoretisch mogelijk en in organisatieschema’s wordt het
ook vaak zo voorgesteld. In de praktijk is gedeeltelijke
delegatie echter regel. De chef delegeert taken en de
eraan verbonden bevoegdheden, met dien verstande dat
belangrijke beslissingen in het kader van de taak, in
onderling overleg met hem genomen worden. Het gewicht
dat de chef in dat onderling overleg aan zijn eigen stem
wil toekennen kan in principe variëren van 0 tot 100 pCt.
Heel gebruikelijk is een invloedsverdeling tussen chef
en ondergeschikte, aangaande formeel gedelegeerde ta-
ken, van 50
t
60 pCt. invloed bij de chef en 40 â
50
pCt.
bij de ondergeschikte.
Erg verwonderlijk is dit niet. Het behoeft geenszins
voort.te vloeiequit wantrouwen of bemoeizucht van de
chef. Het komt eenvoudig voort uit het feit, dat de chef
mèt de bevoegdheid niet ook de verantwoordelijkheid
kan delegeren. Zijn verlangen om in belangrijke beslis-
singen te blijven meespreken is dan ook volkomen natuur-
lijk en het is vaak ook doelmatig. Doelmatig, niet alleen
met het oog op de bijdrage die de chef in de besluitvor-
ming, tezamen met zijn ondergeschikte kan leveren, maar
ook door de gevoelens van bevrediging in de samen-
werking die aldus bereikt worden. De
gezamenlijke
ge-
voelens van bevrediging zijn namelijk minimaal als de
chef dan wel de ondergeschikte volledig domineert in de
besluitvorming in een beleidsonderdeel. Ze zijn maximaal,
als de invloedsverdeling ongeveer gelijkelijk over beiden
verdeeld is, zodat een samenspraak in de ware zin van het
woord ontstaat. Het is verrassend dat
beiden
zich ook het
meest verantwoordelijk voelen voor een beslissing, die zij
aldus samen
genomen hebben.
Bovenstaande opmerkingen steunen op een onderzoek
2)
G. R. Taylor: ,,Are workeá human?” Nederlandse ver-
taling: ,,De mensen in de fabriek”, N. Samsom N.V., Alphen
aan den Rijn 1958, geb. 249 blz.
van een tweetal Amerikaanse psychologen, R.,R. Blake’
en J. S. Mouton, besproken in ,,Dôelmatig Bedrijfsbeheer”
v,an november 1961, blz. 434. Wij hebben dit interessante
onderzoek gemëmoreerd, omdat het belangrijk is voor
ons thema. Immers, als de bevrediging in de samenwer-
king maximaal wordt bij een gedeeltelijke delegatie,.dan
betekent zulks dat deze gedeeltelijke delegatie aanvaard
moet worden door chef
en
ondergeschikte. Ook de onder
–
geschikte moet dan leren, het spel zo te spelen en hij mag
het de chef niet euvel duiden, als die de bevoegdheid in
belangrijke beslissingen deels voorbehoudt. Ook hierin
moet men leren en goed ondergeschikte te zijn.
Nieuw patriarchaat?
Door geavanceerde denkers in de organisatieleér, zoals
Chris Argyris en Douglas McGregor, wordt de behoefte
aan zelfontplooiing van hen die in de Organisatie werken
sterk geaccentueerd. Zij bepleiten met klem een organisa-
torische structuur, waarin die zelfontplooiing gedijen kan.
Opmerkelijk is weer, dat zij de omvorming varde organi-‘
satie in die richting uitsluitend presenteren als een taak
van dé
leiding.
En zo is het in feite in de gehele manage-
mentlectuur. De leiding moet het eigen gedrag en denkerr
herzien. De leiding moet de Organisatie omvormen. De
chef moet zijn ondergeschikte als mens tegemoet treden.
De chef moet initiatieven aan zijn ondergeschikten weten
over te dragen. De chef moet zijn ondergeschikte de ge-
legenheid tot, ontplooiing geven. Wij vragen ons af, of,
dit streven naar de ,,goede” Organisatie, komende van
één kant (van boven), het beoogde effect sorteren kan.,
Daarbij denken wij aan de wijze waarop ondergeschikten
dit streven, ondergaan. Hoe goed bedoeld de pogingen
van de leiding ook zijn, het is de vraag of ondergeschik-
ten hierin wellicht een nieuw element van bevadering zul:
len aanvoelen.
Wij bedoelen dit. Als de chef zich beijvert om zijn
mensen te begrijpen, zich voor hen te interesseren en
hen alle kansen tot ontplooiing te geven heeft dit stellig
een heilzame invloed. Maar hoe ervaart de onderge-
schikte dit als niemand hem vraagt meer begrip en in-
teresse voor zijn chef op te brengen? Hij, de onderge-
schikte, heeft begrip en belangstelling nodig, niet zijn
chef. Zijn chef benadert hem op een andere wijze, dan
hij geacht wordt zijn chef te benaderen. Wij kunnen ons
voorstellen dat ondergeschikten hierin een subtiele vorm
van onderschikking in menselijke zin aanvoelen. Want
om menselijk (niet hiërarchisch) de chef te benaderen,
zelfs op gelijke voet met hem te komen (wat het doel van
het integratiestreven is) moet het geven en
,
nemen van
twee
kanten komen.
Zolang de ondergeschikte, in welk opzicht dan ook, in
een andere positie geplaatst wordt dan de chef zal hij
de eigen positie als ,,des ondergeschikten” aanvoelen en
de positie van de chef als ,,des chefs”. Zolang op de chef
een beroep gedaan wordt om de menselijke betrekkingen
in de organisatie te bevorderen en zulk een beroep op de
ondergeschikten uitblijft of veel zwakker klinkt, is er
een verschil in positie, al heeft dit met de oude belangen-
tegenstelling niets meer te maken. Wij vragen ons af, of
een beroep, ook op de ondergeschikte wellicht in een
be-
hoefte
zou voorzien; of dit niet een noodzakelijk com-
plement is van het streven naar persoonlijkheidsont-
plooiing.
Voorhout.
Drs. E. VAN DER WOLK.
E.-S.B, 27-6-1962
615
De gevoeligheid
vai
de tuinbouw ten aanzien van
planologische maatregelen is een gevolg van het feit,
dat de objecten van ruimtelijke ordening grond en
gebouwen – essentiële tuinbouwproduktiemiddelen zijn.
Ruimtelijke ordening kan voor de tuinbouw dus tevens
een ingrijpende economische ordening betekenen. Zo
komt
het
voorgestelde kassenbouwverbod in enkele
streekplannen in feite neer op een tuinbouwvestigings-
verbod. Een dergelijke belemmering zal op velerlei
terrein haar terugslag vinden. De waardedaling van
de grond als gevolg van de planologische beperkingen,
zal leiden tot geringere welvaartsmogelijkheden in de
land- en tuinbouw en daarmee tot een verarming van
het landschap. Gezien de duidelijke betekenis van de
tuinbouw voor de gehele Nederlandse volkshuis-
houding, is een verdere ontwikkeling van deze agra-
rische bedrijfstak in het gebied van de Randstad nood-
zakelijk. Met inachtneming van andere belangen is
dit stellig te verwezenlijken, zonder dat belangrijke
aanslagen gepleegd behoeven
te worden op de schaarse
ruimte in het randstedelijk gebied.
Randstad’
en tuinbouw
Expansie van en ruimte
voor de tuinbouw
Expansiemogeljjkheden.
Als
wij
ons in dit tweede artikel
1)
nader verdiepen in de
expansiemogeljkheden van de Nederlandse tuinbouw, dan
zij er allereerst op gewezen – en de ontwikkeling in de
afgelopen jaren
wijst
daar duidelijk op – dat deze voor
–
namelijk moeten worden gezocht in de richting van hoog-
waardige produkten van zo goed mogelijke kwaliteit.
Door de groter wordende welvaart en welvaartsspreiding
richt een steeds groter deel van de stijgende internationale
vraag zich op deze produkten. Momenteel bestaan ten
aanzien van produkten als tomaten, komkommers, sla,
appelen, peren, bloembollen, snijbloemen, potplanten en
boomkwekerijgewassen voor de meeste Europese import-
landen (en deze
zijn
voor onze tuinbouw de belangrijkste)
nog
vrij
aanzienlijke handelsbelemmeringen. Tegelijkertijd
met het groeiproces naar een gemeenschappelijke Europese
markt
zullen deze echter ongetwijfeld afnemen om ten-
slotte – naar wij hopen – geheel te verdwijnen.
Dit opent voor de Nederlandse intensieve kwaliteits-
tuinbouw zeer gunstige perspectieven, al is men zich in
tuinbouwkringen zeer goed bewust van de wellicht te ver
–
wachten sterker wordende concurrentie vanuit de landen
om de Middellandse Zee. De Nederlandse tuinbouw is
echter geenszins bevreesd voor deze concurrentie. Integen-
deel, men is vaak geneigd te zeggen dat in het kader van
het stimuleren van een grotere vraag naar kwaliteits-
produkten de tuinbouwproduktie rond de Middellandse
Zee een nuttige functie vervult. De toekomst van de Neder-
landse intensieve tuinbouw kan met een gerechtvaardigd
optimisme tegemoet worden gezien, mede dankzij de eerder
beschreven gunstige verkeersgeografische positie van ons
land.
Wil Nederland de reeds aanwezige en ongetwijfeld nog
komende gunstige produktie- en afzetmogelijkheden zo
goed mogelijk uitbuiten, dan is het noodzakelijk dat de
tuinbouw hier te lande de kans
krijgt
zich uit te breiden
in die gebieden die daarvoor het meest aangewezen zijn.
Hiertoe behoren zonder• twijfel in de eerste plaats de ge-
1)
Het hieraan voorafgaande artikel werd gepubliceerd in
van 20 juni 1962.
bieden in de onmiddellijke nabijhéid van de goed ge-
outilleerde tuinbouwcentra binnen de Randstad Holland.
We zullen hierna nog zien, dat dit ruimtelijk en esthetisch
geen onoverkomelijke problemen behoeft op te leveren.
Groeiweerstanden.
Met de concentratie van mensen en menselijke activi-
teiten in de Randstad doen zich op velerlei gebied reeds
kennelijke voor. Ook het verkrijgen
van optimale condities voor de tuinbouw vindt hierin zijn
beperking en bedreiging. Naast de natuurlijke beperking
in de voor tuinbouw geschikte gronden en de vraag of
deze gronden een voldoende ontsluiting, verkaveling en
waterbeheersing hebben, wordt de tuinbouw geconfron-
teerd met het vraagstuk van de toenemende
verontreiniging
van water en lucht.
Voor tuinbouwteelten onder glas is per seizoen in totaal
een hoeveelheid gietwater nodig, overeenkomende met een
laag van 40 tot 50 cm op de beteelde opjervlakte. Aan
dit water worden hoge kwaliteitseisen gesteld. In verband
met de toenemende vervuiling en veizilting van het opper-
vlaktewater kan hieraan soms maar nauwelijks worden
voldaan. Het Deltaplan zal de technische basis voor het
verkrijgen van voldoende hoeveelheden zoet water kunnen
leggen. De vele uiteenlopende belangen, die met het vraag-
stuk van de waterverontreiniging zijn gemoeid, maken
een snelle en doeltreffende iegeling evenwel verre van ge-
makkelijk.
De luchtverontreiniging werpt vooral in het gebied van
de Nieuwe Waterweg en de IJmond niet minder ge-
compliceerde vraagstukken op. Met de industzie en de
stedelijke verwarmingsinstallaties draagt de tuinbouw zelf
ook
bij
tot een xookontwikkeling die
mede door het
neerslaan van stof op glas en blad
de werking van het
zonlicht belemmert. Vooral de in de lucht gebrachte gassen
als fluorwaterstof en zwaveldioxyde kunnen aanzienlijke
schade teweegbrengen.
Hoewel voor de hierdoor noodzakelijke schadevergoe-
dingen in de praktijk bevredigende regelingen zijn ge-
troffen, ontbreekt een afdoende wettelijke regeling. Mede
uit het oogpunt van de volksgezondheid is de totstand-
616
E.-S.B. 27-6.1962
koming van een dergelijke regeling zeer gewenst. Er vindt
thans beraad plaats om tot nadere stappen over te gaan.
Verreweg de belangrijkste groeiweerstand ondervindt de
tuinbouw op het gebied van het
grondgebruik.
Met 23.000
ha gebruikt de tuinbouw 10 pCt. van de cultuurgrond in
de Randstad. In de overige landsdelen is dit gemiddeld
4 pCt., hetgeen nogmaals de voorkeur van de tuinbouw
voor vestiging in het randstedelijk gebied aangeeft. Van
de rest van het agrarisch gebied binnen de Randstad is
globaal genonien nog 55 á 60.000 ha potentiële tuinbouw-
grond geschikt te maken voor een of meer teelten Ter
compensatie van de 50 tot 100 ha tuinbouwgronden, die
jaarlijks ten behoeve van niet-agrarische bestemmingen in
beslag moeten worden genomen, zijn dus nog ruimschoots
mogelijkheden aanwezig. Deze compensatie is niet alleen
van belang voor de verdreven individuele tuinders, doch
ook voor de instandhouding van de bestaande centra.
Door voortdurende af brokkeling hiervan zouden de om-
zetten gaan dalen, terwijl juist een groei naar grotere een-
heden wenselijk is.
Om met de nationale en internationale consumptie ge-
lijke tred te kunnen houden, zou de tuinbouw in Neder-
land zich naar schatting met ca. 1.500 ha nieuwe tuinbouw-
grond per jaar moeten uitbreiden. De Randstad zou hier-
van – zeker in de
nabije
toekomst – ten minste één derde
deel voor haar rekening moeten nemen. Eveneens ongeveer
volgens de huidige verhoudingen zou dit een jaarlijkse
toeneming van het kassenareaal betekenen met rond 170
ha voor geheel Nederland, waarvan 135 ha in de Rand-
stad. Hierbij moet dan nog bedacht worden, dat een ver-
dere intensivering op de bestaande tuinbouwbedrijven
nauwelijks mogelijk is. In het verleden is — door het
omhoog brengen van plat glas en het verwarmen van
staand glas – deze ,,uitbreiding zonder areaalvergroting”
van grote betekenis geweest. Bedroeg de glasbezetting in
het Westland bijv. eertijds
1/3,
thans is met
213
van de
bedrijfsoppervlakte het punt bereikt, waarop voor verdere
groei nâar nieuwe ruimte zal moeten worden omgezien.
Juist op dit punt treden thans door het aanzetten van
planologische remmen belangrijke groeiweerstanden op.
De ruimte in de Randstad.
Het stedebouwkundig streven is erop gericht, de toene-
mende tekorten aan recreatiemogelijkheden in het stedelijk
milieu te compenseren door o.m. de mogelijkheden die
de agrarische ruimte in dit opzicht biedt, zoveel mogelijk
open te houden. Combinatie van agrarische en recreatieve
functies van dezelfde ruimte is immers voor grote delen
van Nederland praktijk. Het planologisch middel ter ver-
zekering van de recreatieve belangen in overigens agra-
rische gebieden komt tot nu toe veelal neer op het beperken
of geheel weren van bepaalde bebouwingen. De stede-
bouwkundige formule voor een optimale agrarische ont-
wikkeling is met deze negatieve planologische benadering
nog evenmin gevonden als de middelen ter realisering van
de recreatieve potenties.
De gevoeligheid van de tuinbouw ten aanzien van plano-
logische maatregelen is een rechtstreeks gevolg van het
feit, dat de objecten van
ruimtelijke
ordening – grond
en gebouwen – essentiële tuinbouwproduktiemiddelen
zijn. Ruimtelijke ordening betekent dus ten aanzien van
de landbouw in het algemeen en ten aanzien van de tuin-
bouw in het bijzonder al gauw tevens een ingrijpende
economische ordening. Individuele bedrjfsaanpassingen
aan de zich steeds wijzigende in- en externe economische
verhoudingen, zoals bijv. de hiervoor reeds vermelde ver-
vanging van platgias door staand glas, zijn bepalend ge-
weest voor de ontwikkeling van de verschillende tuinbouw-
centra en zullen dit voor de toekomst ook blijven. Plano-
logische maatregelen, die de
mogelijkheden
voor zulke
aanpassingen geheel of gedeeltelijk uitschakelen, hebben
een negatief landbouw-economisch en nationaal-econo-
misch effect.
Zo is in het nog niet goedgekeurde Streekplan Westland
in totaal ongeveer 5.000 ha aangewezen waar geen kassen
meer zullen mogen worden gebouwd, terwijI het uit-
breidingsplan van de gemeente Haarlemmrmeei zelfs een
kassenbouwverbod legt op 95 pCt. van het gemeentelijk
gebied. Beide plannen, die echter nog de goedkeuring van
de Kroon behoeven, betekenen in feite een tuinbouw-
vestigingsverbd.
Een
dergelijke
belemmering zal op velerlei terrein haar
terugslag vinden. De waardedaling van de overigens veel-
zijdig bruikbare gronden als gevolg van de planologische
beperkingen, zal leiden tot geringere welvaartsmogelijk-
heden in de land- en tuinbouw en daarmee tot een ver-
arming van het,landschap. Het cultuutlandschap is namelijk
in wezen dynamisch; het ontwikkelt zich met de landbouw
en de daar bereikte welvaart. Ook
uiterlijk
zouden dus
de hiervôér aangeduide economische beperkingen merk-
baar worden.
De zich in andere landsdelen ontwikkelende tuinbouw-
aanzetten hebben een eigen structuur met eigen iegionale
functiès. De randstedelijke tuinbouw is voor een adequate
nationale functievervulling gebonden aan het elders zeker
nog niet aanwezige institutionele apparaat van de Rand-
stad.
Bij
een betrekkelijk geringe ruimtebehoefte is de
tuinbouw aangewezen op de beste gronden, waar aan
welhaast optimale vestigingsvoorwaarden wordt voldaan.
Wegens de grote diversiteit in mogelijkheden en behoeften
van de verschillende ondernemers dient daarom een ruime
keuze in
vestigingsmogelijkheden
gehandhaafd te blijven.
Deze kan zeker niet beperkt worden tot enkele tuinbouw-
reservaten.
Goedkeuring in hoogste instantie van de voor de tuin-
bouw zo negatieve planologische maatregelen zou der-
halve onnodig afbreuk doen aan de belangen van de tuin-
bouw, die ook voor de randstedelijke samenleving van
grote betekenis is, (verse groenten, fruit en bloemen).
Daarnaast is ook de openluchtrecreatie geenszins gediend
met deze alleen negatieve
planologische
voorschriften.
Integendeel, ook in landschappelijk-recreatief opzicht is
het beter de concentratietendenties van de tuinbouw op
positieve wijze te bevorderen, o.m. door middel vaneen
stedebouwkundig goed doordacht lokaal en regionaal ont-
(1. M.)
E.S.B. 27-6-1962.
617
sluitingspatroon ‘van wegen, met de daarbij beho’rende
groenstroken. Een ruimtelijke scheiding van de landbouw
en andere facetbelangen van ruimtelijke ordening verdient
de voorkeur boven het met negatieve hulpmiddelen hand-
haven van bedoelde combinatie. Temeer daar gebleken is,
dat deze combinatie slechts tot een bepaalde hoogte inten-
sivering van het agrarisch en recreatief grondgebruik mo-
gelijk maakt.
In, de tot nog toe hoofdzakelijk agrarische ,,buffer-
stroken” tussen de steden onderling is op enkele plaatsen
reeds een primair recreatieve bestemming gelegd. Dit
opent positieve perspectieven voor de openluchtrecreatie
van de stedeling en maakt een einde aan de verlammende
onzekerheid ten aanzien van agrarische gebruiksmogelijk-
heden in de omgeving van de steden. Indien tegenover
deze reservering van voor recreatie geschikt te maken
complexen en van bepaalde landschappelijk waardevolle
elementen, ongestoorde gebruiksmogelijkheden staan in de
rest van het agrarisch gebied, dan is deze zekerheid veel
waard.
Een welvarende landbouw is in staat zichzelf een land-
schappelijk aantrekkelijk woon- en werkmilieu te ver-
schaffen, dat ook voor de stedeling zijn bekoring kan
hebben. Terwille van de recreatieve belangen bèstaat verder
de bereidheid tot het uitsparen van brede afschermende
zowel als uitzicht biedende groenstroken langs het hoofd-
net van ontsluitingswegen, waaraan een primair recrea-
tieve bestemming zou kunnen worden gegeven en waar
–
door agrarische ruimten van formaat zouden kunnen
worden ingesloten. Dat zulk een landschap aanmerkelijk
zou verschillen van het polderland dat men nu
bij
de Rand-
stad aantreft, is de noodzakelijke consequentie van een
sterk gewijzigd en geïntensiveerd agrarisch en recreatief
gebruik. Het zal echter ongetwijfeld tot aanvaardbaarder
landschapsvormen kunnen leiden dan mogelijk is door
planologische bevriezing van het huidige landschapsbeeld.
‘s-Gravenhage.
Utrecht.
Ir. N. C. HOFMAN.
Ir. M. KIPPERS.
Belastingverlaging
In het artikel van Mr. J. A. Peelen in ,,E.-S.B.” van
21 februari 1962 wordt uiteengezet dat een verlaging van
het Nederlandse tarief der inkomstenbelasting tot dat
van ‘West-Duitsland zoû resulteren in een belasting-
vermindering van ca. f. 460 mln. Indien een dergelijke ver-
laging zou plaatsvinden en de kostprijsverhogende belas-
tingen onveranderd zouden blijven, zou het Rijk
bij
een
gelijkblijvend uitgavenpeil voor eenzelfde bedrag aan
lange leningen dienen aan te gaan om de behoeften te
dekken zonder geldcreatie. Op die wijze zouden kapitaal-
uitgaven van het Rijk, die thans uit belastinggelden worden
gefinancierd, door de kapitaalmarkt worden verstrekt.
In de Rijksbegroting is voor meer dan
f.
1 mrd. aan
kapitaaluitgaven verwerkt. Hiervan uitgaande, zou de
vennootschapsbelasting als directe belasting eveneens in
een verlaging kunnen worden betrokken. Bij een jaar-
opbrengst van f.
1,5
mrd. zou verlaging van de vennoot-
schapsbelasting met 30 pCt. een vermindering aan in-
komsten voor de Schatkist van ca. f. 450 mln, betekenen.
Wat zouden de gevolgen zjn van een dergelijke belas-
tingverlaging, die zeker drastisch en op het eerste gezicht
moeilijk doorvoerbaar lijkt, vooral gezien de thans be-
taande economisch-politieke inzichten?
1. Voor de particuliere belastinjplichtigen betekent een
verlaging tot het Duitse tarief:
dat het netto inkomen groter wordt
bij
gelijkblijvend
inkomen uit salaris, loon, winst of andere bronnen. Daar-
door ontstaat ruimte voor
bijv.
verhoging der huren tot
een reëel peil en voor verhoging van de kleinhandeisprijzen
van gesubsidieerde artikelen;
dat de kapitaalvorming wordt bevorderd vooral bij
hogere inkomens. Bij vertrouwen in het regeringsbeleid en
daardoor in de gulden, kan dan belegging plaatsvinden
in de obligatieleningen die het Rijk tegenover de ver-
minderde belastinginkomsten zal dienen aan te gaan.
Men zal wellicht geneigd zijn tegen te werpen dat lagere
dirçcte belastn’igen tot grotere particuliere bestedingen
zulljeiden Bij de
4
lage en lagere inlçomeus zal dit waar
schijï1ijk ifidérdaad’ het gèvâl zijn, maar bij inkomens
waarvan thans voor de top 70 pCt. wordt geheven zullen
de particuliere uitgaven van bijv. iemand met een inkomen
van f. 100.000 per jaar, die thans na aftrek van f. 64.000
inkomstenbelasting ten hoogste f. 36.000 kunnen bedragen,
dan tot ten hoogste f. 50.000 kunnen toenemen zonder
tot dwaze luxe te vervallen. Deze hogere privé-uitgaven
vallen in het niet tegenover het netto-inkomen dat dan
ongeveer verdubbeld zal zijn.
Een groter netto inkomen zal ook daarom niet tot een
evenredige uitbreiding van consumptieve bestedingen
leiden, daar de Nederlander van nature spaarzaam is en
bovendien – wanneer het hem goed gaat – eerder ge-
neigd is tot zuiniger dan tot royaler leven. Dit is psycho-
logisch verklaarbaar vanwege zijn zin tot sparen, tot
kapitaalvorming, tot zekerheid.
Indien men zal opmerken, dat dit een te onzekere factor
betekent, welke nog bewezen dient te worden, dan kan
daartegen worden aangevoerd dat het in ieder geval wel
bewezen is dat de overheidsuitgaven met de hogere belas-
tinginkomsten gelijk op stijgen (Parkinson). In Iherinnering
zij gebracht dat• de bedoeling van onze huidige hoge
belastingdruk is: afroming teneinde overbesteding te voor-
komen en investeringen af te remmen. Wanneer het Rijk
echter de hoge belastingontvangsten zelf besteedt en
investeert, dan komt van de afroming niet veel terecht.
De overheid werkt dan juist conjunctuurstimulerend en
dat nog wel iii concurrentie met de particuliere sector.
Bij drastische verlaging der inkomstenbelasting is
bovendien nog te verwachten dat zuiniger zal worden ge-
leefd in de particuliere sector, omdat het argument dat
,,representati-uitgaven” toch maar 30 pCt. ,,kosten”,
dan vervalt resp. belangrijk in waarde vermindert. Ook
hiervèor kan de psychologische verklaring gelden.
2. Wat de naamloze’ vennootschappen betreft, geldt bij
belastingverlaging van de vennootschapsbelasting met bijv.
30 pCt. dit argument van vermindering van ,,representatie-
uitgaven” evenzeer.
Belangrijker
evenwel is het feit, dat
verlaging vaii de vennootschapsbelasting ial betekenen
dat,ininder uit ingeiouden winsten zaJ beheven te worden
gefinancierd en dat in kapitaalbehoeften eerder door middel
618
.
E.-S.B. 27-6-1962
vdn aandelenuitgifte zal kuinen worden voorzien, daar ei
meer kapitaal
bij
de beleggers als gevolg van het resul
7
terend groter netto inkomen
bij
verlaging van de inkom-
stenbelasting zal beschikbaar komen. Vergroting van
aandelenkapitaal is een gezonder financieringswijze dan –
,winstinhouding of uitgifte van obligatieleningen.
Voor de particuliere belastingplichtigen met lage of
lagere inkomens, zal a) de belastingvrije grens kunnen
worden verhoogd en b) zullen lonen en salarissen uit de
ruimte, die ontstaat
bij
de werkgevers als gevolg van hun
vergrote netto inkomen, kunnen worden verhoogd, zodat
de verhoging van huren en kleinhandelsprijzen gedeeltelijk
kan worden opgevangen uit loonsverhogingen en gedeel-
telijk uit eigen groter netto inkomen na de belasting-
verlaging.
Wat het Rijk betreft, zullen de uitgaven iets ver-
minderen als gevolg van lagere subsidiëringen bij de
woningbouw en in de landbouwsector. Indien deze ver-
mindering van subsidies e.d. gesteld wordt op bijv. f. 250
mln., zou dit bedrag in mindering komen van het bedrag
van f. 1 mrd. in de aanhef genoemd, zodat dan ca. f. 750
mln, zal resteren, waarvoor het Rijk langlopende leningen
zal dienen aan te gaan, indien althans het verdere uitgaven-
niveau van het Rijk onveranderd zal blijven.
Als gevolg van deze leningsbehoefte van het Rijk zal de
kapitaalrente iets aantrekken,
terwijl
vergroting van de
vaste schuld eerder zal leiden tot bezuinigingen tot in-
krimping van enkele staatstaken die
bij
belastingverlaging
ongetwijfeld even goed door de private sector kunnen
worden behartigd. Het belangrijkste gunstige gevolg van
verlaging der directe belastingen zal zijn dat in de over-
heidssector minder royaal geleefd en uitgegeven zal worden.
Immers, evenals een particulier gemakkelijker geld uit-
geeft dat
hij
,,cadeau” krijgt dan wanneer hij tegen het
verkregen geld een schuldbekentenis moet tekenen met de
verplichting tot rentebetaling en aflossing verdeeld over
een aantal jaren, evenzo geeft de overheid gemakkelijker
,,cadeau” gekregen geld – ,,cadeau” uit belastingheffing –
uit, dan geld verkregen uit een langlopende lening met
jaarlijkse rentebetaling en verplichting tot
jaarlijkse aflos-
sing.
Het uitgavenpeil vn het Rijk zal na of door belasting-
verlaging op het inkomen dienen te dalen, omdat anders
een doorlopende vermeerdering van de staatsschuld zal
plaats hebben, hetgeen tot verontrusting kan leiden.
Jaarlijkse toeneming van de staatsschuld zal op zich zelf
een rem op het uitgavenpeil betekenen, ergo dwingen tot
bezuiniging. De tegenwoordige vicieuze cirkel van toe-
nemende uitgaven
bij
toenemende belastinginkomsten
(Parkinson) zal worden doorbroken. Het is aannemelijk
dat bij de belastingverlagingen in Duitsland en Engeland
in aanmerking is genomen dat hoge directe belastingen
infiatoir werken, daar zowel
bij
de overheid als bij de
particulier de bestedingen worden bevorderd.
Belastingverlaging tenslotte heeft een monetair
aspect. Alhoewel het effect van bestedingen door het Rijk
uit belastinggelden, dan wel uit de opbrengst van leningen
op het eerste gezicht hetzelfde lijkt, is er niettemin’een
fundamenteel verschil. Indien de toename van het netto
inkomen wordt belegd in nieuwe leningen van de Staat
betekent dit dat een groter deel van het totale particuliere
inkomen in de kapitaaisfeer blijft en het particulier ver-
mogen evenredig toeneemt, terwijl
bij
hoge belasting-
heffing de winsten en het inkomeissurplus van de parti-
culier ‘via de Schatkist grotendeels in de geldsfeer terecht
komen. Thans wordt een groot gedeelte van de financiële
resultaten die het gevolg zijn van de gunstige conjunctuur,
niet in kapitaal omgezet om als reserve voor een komende
conjunctuurteruggang bewaard te blijven, maar dat grote
gedeelte wordt door het Rijk consumptief verteerd. Wan-
neer straks
bij
een ernstige conjunctuuromsiag de belas-
tinginkomsten belangrijk zullen dalen en de overheids-
uitgaven uit hoofde van toenemende noodzaak van steun-
verlening en subsidiëringen naar verwacht moet worden
nog zullen
stijgen,
dan zal infiatoire financiering nauwe-
ljks kunnen worden vermeden. Ook deze consequentie van
hoge inkomstenbelasting in tijden van welvaart, kan bij
de verlaging der tarieven in Duitsland en Engeland mede
overwogen zijn. De vraag dringt zich op, of de tegenwôor-
dige economisch-politieke opvattingen ten aanzien van
de hoge belastingdruk geen wijziging behoeven.
Bloemendaal.
C. S. JONKER.
Marketing Cöngres.
De Nederlandse Vereniging van Commerciële Direc-
teuren heeft van 13-15 juni ji. het Sde Internationale Mar-
keting en Distributiecongres gehouden. Ongeveer om het
jaar wordt zo’n congres gehouden door een van de Euro-
pese Sales and Marketing Executives Associatiois. Nu was
de Nederlandse organisatie aan de beurt. Een korte be-
schouwing over dit congres kan begrip verbreiden over
de betrokken onderwerpen.
Marketing omvat alles wat aan verkôpen vast zit, te
‘beginnen met de keus wât men zal gaan maken om aan
wie te verkopen.. Dus ook de keus van de distributie-
kanalen en -methoden, prijzen- en margepolitiek’ etc. In
de Verenigde Staten nemen de totale marketing- en distri-
butiekosten ten minste 60 pCt. van de consumentengulden
in beslag. In Europa gaat het dezelfde kant uit.
Z.K.H. Prins Bernhard opendehet
congres en stelde in zijn
-inleiding, dat het ondernèmen zo ingewikkeld is geworden,
`dat de eigen ervaring van de ondernemer ontoereikend is
geworden ôm de marketing voor de toekomst goed te
kunnen overzien.
Minister Drs. J. W. de Pous
stelde ook,
dat de ,,feeling” van de ondernemer
bij
de uitgebreidheid
en gecompliceerdheid van de markt zwakker wordt, en
dat daarom een wetenschappelijke aanpak van elk mar-
keting probleem dringender nodig wordt. Internitionaal
oefent de voortdurende stijging der kosten een rem uit
op de economische expansie. In de produktiesfeer kan men
nog door mechanisering en automatisering tot kosten-
verlaging komen. Dat is in de marketing sfeer in veel
geringere mate mogelijk. Daar moet de kostenbeheersing
vooral komen uit op inzicht berustende meer doelmatige
persoonlijke prestaties. – –
– Prof. Dr. H. J. Kuhlmejjer
sprak over ,,Gedwongen
overschakeling
ob
andere markten”, een thema dat de
lezers van dit blad ten dele reeds kennen uit zijn publikaties
over de omschakeling van de Nederlandse textielindustrie,
eerst van de afzet naar Indonesië naar de afzet-op an’deie
-minder -ontwikkelde landen, en daarna raar” d afzet p
de Euromarkt. De ‘Japanse çoçijrrenti’ 1çQin
–
trouwens
-E.-S.B:27-6-1962
*
619
nu ook in andere produkten; zoals radio,
krachtig opzetten. We
zijn
een ,,high-cost
area” geworden, hetgeen dwingt tot mecha-
nisatie en automatisering met hoge investe-
ringen. Voor hoge technische efficiency moet
een produktie-eenheid zich specialiseren op
bepaalde produkten, die in grote hoeveel-
heden worden -voortgebracht. Dit vereist een
grote afzetmarkt en een daarop afgestemde
afzetorganisatie.
In veel gevallen betekent dit, dat het mar-
keting optimum – de gunstige verhouding tussen verkoop
en marketing kosten – pas wordt bereikt
bij
een veel
grotere omzet dan overeenkomt met het produktie-
optimum: de gunstigste verhouding tussen produktie en
de produktiekosten. Dit dwingt tot vergroting van pro-
duktie-eenheden (uitbreiding of fusies) om inderdaad het
marketing-optimum te bereiken.
Spreker legde zeer veel nadruk op de zich reeds vol-
trekkende en nog komende veranderingen op distributie-
gebied. In het distributie-apparaat komt een grote con-
centratie. Het aantal kleine zelfstandige winkels – in het
marketing jargon de ,;papa-and-marna-shops” genoemd –
krimpt overal door uitsterven snel in. Bij stijgende wel-
vaart neemt de omzet van de detailhandel toe. Grotere
distributie-eenheden, zoals grote winkels en fihiaalbedrijven,
zullen de distributie steeds meer gaan beheersen. Machtige
handelsorganisaties staan steeds sterker tegenover de af-
zetzoekende fabrikant. Veel beslister dan men tot nog toe
in Nederland heeft horen zeggen, sprak spreker de mening
uit dat Europa binnen afzienbare tijd door de toeneming
van het autoverkeer op detailhandelsgebied de Ameri-
kaanse kant zal uitgaan: door verkeersverstoppingen af-
stervende binnensteden, shopping centers op parkeer-
terreinen buiten de steden. De gehele tendens van zijn
rede was:
4
e komende veranderingen zijn veel ingrjpender
dan men zich over het algemeen voor ogen heeft staan.
Leland F. Lyons zette uiteen, hoe bij’ een Amerikaanse
levensverzekeringsmaatschappij in tien jaar de marketing
kosten door salarisronden uit de hand waren gelopen in
verhouding tot de inkomsten, en hoe men die kosten weer
gesaneerd had door het gehele market-apparaat drastisch
te reorganiseren. Een voorbeeld, hoe snel een bestaande
marketing-organisatie economisch kan veroudçren.
Dr. Herbert Gross
behandelde allerlei samenwerkings-
vormen tussen kleinere ondernemingen in hetzelfde land
of in verschillende landen, om gezamenlijk een grotere
markt te kunnen bedienen of in bepaalde opzichten in
samenwerking het marketing-optimum te verwezenlijken.
Deze auteur en spreker, die in Duitsland een zeer grote
stem heeft, hield een uiterst stimulerend betoog. Indien
bijv. een ondernemersorganisatie hem nog eens zou uit-
nodigen voor een lezing in Nederland, zou dat ongetwijfeld
velen op nieuwe gedachten brengen. Overigens stelde ook
•Gross in andere vorm wat bij Z.K.H. Prins Bernhard,
De Pous en Kuhimeijer een centraal thema was, nI. grotere
markt, grotere kopzorgen en wellicht magerder winsten.
Arthur K. Wat son,
President I.B.M. World Trade
Corporation, behandelde de marketing conceptie van zijn
onderneming. Die is: wij verlenen de afnemer een dienst,
waarin onze machines slechts een technisch hulpmiddel
zijn. Als het de afnemer voordelen biedt, zal I.B.M. er
ook wel aan verdienen. Wij kunnen de afnemer echter
slechts voordelen bieden, wanneer wij op enorme schaal
blijven investeren in ontwikkelingswerk.
S. Matsumoto
was, voor zover ik weet, de eerste Japanner
die was uitgenodigd om in Nederland een les te geven over
marketing. Hij beschreef de marketing van de Japanse
camera-industrie. Die berust op een geweldige binnen-
landse markt. Mede met behulp van commerciële televisie
‘is in Japan een massamarkt opgebouwd voor massaal
vervaardigde camera’s, welke 60 pCt. van de totale pro-
duktie opneemt. Typerend zijn in de produktie de speciali-
satie en de concentratie. In de laatste jaren is het aantal
fabrieken tot de helft verminderd, terwijl
gelijktijdig
de
verkoopprijzen zijn gedaald. Zijn eigen fabriek maakt één
model camera met een produktie van 10.000 per maand.
Een centraal instituut van de Japanse camera-industrie
houdt toezicht op de deugdelijkheid van de op de markt
te brengen modellen, en een ander instituiit controleert
de
deugdelijkheid
van elk geproduceerd exemplaar. Typisch
een geval van door een soort kartel opgezette consumenten-
bescherming als een bewust marketing-element om de
reputatie van de Japanse camera’s te verbeteren. Dit soort
,,restrictive practices” maakt de massamarkt en de massa-
fabricage met haar kostenverlagende werking mogelijk.
Henry M. Threlfall van Unilever behandelde het organi-
satorische aspect van de marketing functies in de leiding
van de onderneming. Drs. J. L. Wage, Heinz Goldmann,
B. Julhiet en M. Huber
behandelden op een fascinerende
wijze, hoe men
ervaren
verkopers verder kan trainen. Het
onderwerp gaat namelijk veel verder dan de verkoop alleen.
In de praktijk geschoolde en ervaren mensen hebben er
tegenzin in weer naar school te gaan. Het is al moeilijk
genoeg hun gevoel te overwinnen, dat dit onwaardig of
nutteloos is. Maar ook als dat gelukt, en zij
werkelijk
het
nut ervan gaan inzien en met plezier rationeler methoden
aanleren, dan blijkt nog dat het nieuw verworvene vrij
snel afslijt en dat zij onder kritieke omstandigheden weer
op hun oude gewoonten terugvallen. De training beperkt
zich dus niet tot het introduceren van een nieuwe methode,
maar moet ook het instandhouden van de training om-
vatten.
Carlo Boccafogli
besprak o.m. samenwerkingsvormen
tussen kleinere ondernemingen voor de nationale en de
internationale markt.
M. D. Barcet
behandelde de opzet
van de Guides Miëhehin in de marketing van autobanden.
W. R. A. van Ekelen zette uiteen, op welke overwegingen
D.A.F. tot de invoering van het bestaande type personen-
auto was gekomen. Voor de eerste entree in de personen-
automarkt moet men
vijf
jaren van voorbereiding rekenen.
Lang van tevoren heeft men dus een type moeten kiezen,
waarvan men dacht dat er over vijf jaar een bijzonder
plaatsje voor op de markt zou zijn te vinden. Dat zou de
kleine automatische auto worden. Toen de auto er was,
moest
bij
vele potentiële kopers de emotionele weerstand
tegen de automatische koppeling – t.w. het gevoel dat
die alleen maar bestemd is voor mensen die geen echte
automobilisten zijn – worden overwonnen. De uitbreiding
620
E.-S.B. 27-6-1962
van de internationale verkooporganisatie moest beheerst 1
stap voor stap geschieden. Als een auto-industrie eenmaal
gevestigd is, kan zij op veel korter termijn van vooruitzien,
bijv. met twee jaar voorbereiding, nieuwe modellen op de
markt brengen.
Drs D. J. da Suva
behandelde de decisie of een fabriek
merken zal pousseren of loslaten; zeer gewichtige beleids-
kwesties in het bijzonder ook
bij
de zich voltrekkende
veranderingen in het distributie-apparaat en
bij
de nood-
zaak om over een zeer uitgebreid geografisch gebied inder-
daad het produkt afgezet te
krijgen.
Een samenvatting is
niet nodig, omdat de spreker deze voordracht zeker nog
wel elders zal herhalen.
J. J. M. G. de Cooman d’Herlinckhoven
gaf een uiteen-
zetting over de internationale ontwikkeling van shopping
centers. Slechts zij hier vermeld, dat
hij
de mening liet
doorschemeren dat men in Europa de komende verstopping
van de binnenstad stelselmatig onderschat en dat shopping
centers buiten de steden daarom des te meer toekomst
zullen hebben.
Tenslotte besprak
Ir. P. F. S. Otten
de ontwikkeling
van Europa tot één industriële natie. Hij voorziet in het
bijzonder toeneming van welvaart onder de brede massa’s.
Dit betekent dat de consumenten na hun uitgaven voor
essentiële levensbehoeften een groter deel van hun inkomen
zullen overhouden voor betrekkelijk willekeurige uitgaven
(discretionary income of surplus-inkomen). Dat deel gaat
op het ogenblik vooral naar duurzame gebruiksgoederen,
toerisme etc. Dit dwingt de fabrikanten en distributeurs
steeds inventiever te worden om artikelen te vinden, die
de gunst van consumenten kunnen winnen, en het verhoogt
ook het verkooprisico omdat de vraag naar zulke produkten
minder zuiver is te voorspellen. Vandaar ook de noodzaak
van bekwame ,,sales management” met marktstimulering
en wetenschappelijk marktonderzoek.
Het bovenstaande geeft enige indruk van de ander
–
werpen, welke de deelnemers aan marketing congressen
bezig houden. Die deelnemers, die uit vele landen komen,
zijn in hoofdzaak ondernemers, verkoopleiders, beleids-
consulenten, marktonderzoekers, en iedereen die be-
trokken is bij selectie en training van verkoopstaven. Voor
ons Nederlanders is dit alles van nog meer belang dan voor
vele buitenlanders. Door de Euromarkt moeten
wij
ons in
betrekkelijk korte
tijd
overschakelen van een relatief
kleine binnenlandse markt op een veel grotere Europese
markt. Daarentegen hadden de Duitsers, de Fransen, de
Italianen reeds een grote binnenlandse markt waarop hun
bedrijfsleven met gespecialiseerde fabricage op grotere
schaal en een daarmede overeenstemmende marketing was
ingesteld. Die andere landen waren dus
bij
het in leven
roepen van de Euromarkt reeds in veel grotere mate in-
gesteld op de consequenties van een grote ,,binnenlandse”
markt dan wij. Wij moeten nu een veel grotere sprong
naar schaalvergroting maken.
Hilversum.
Dr. F. W. C. BLOM.
INGEZONDEN STUKKEN
Formulering van het begrip personeëlsverloop
De heer G. J. Aeyelts Averink te Rotterdam schrijft ons:
Met grote interesse nam ik kennis van de ,,Bedrijfs-
economische notitie” van Drs.
G. B.
M. Janzing onder
bovenstaande titel in ,,E.-S.B.” van 9 mei jl. Het zij mij
vergund – zonder het in het vooruitzicht gestelde vet volg
af te wachten – hierbij de volgende kanttekeningen te
plaatsen.
Na een duidelijk exposé van de algemene begrips-
verwarring rond het woord ,,personeelsverloop” komt de
schrijver ertoe een eigen formule te lanceren die afwijkt
van alle gangbare alternatieven welke
hij
tevoren noemde.
Hij definieert het personeelsverloop namelijk – in af-
wijking van het C.B.S. – als het vermijdbaar vertrokken
personeel gedurende een periode, uitgedrukt als een per-
centage van de peisoneelsbezetting aan het begin van de
periode pli:is het in dienst getreden personeel gedurende
de periode. Volgens Janzing immers dienen teller en noemer
van deze breuk op dezelfde periode betrekking te hebben.
Nu is het merkwaardig dat schrijver niet ziet dat de
teller (het vermijdbaar verloop) een stroomgrootheid is en
dus inderdaad op een periode betrekking heeft, maar dat
de noemer (de bezetting) een momentgrootheid is, welke
ten hoogste het gemiddelde van een periode kan represen-
teren. Janzing zoekt dus naar de kwad.ratuur van de cirkel.
Dat hij daarbij in de teller wel het element ,,vermijdbaar-
heid” invoert, maar vergeet ook in de noemer voor deze
factor te corrigeren, maakt
zijn
formule nog zwakker.
Schrijver ziet bovendien een van zijn eigen (m.i. niet geheel
zinvolle) criteria over het hoofd, omdat bij uitbreiding
van de peisonëelsbezetting een constant
blijvend
verloop
(â la Prof. Pear) in zijn formule tot steeds kleiner wordende
percentages leidt. Het C.B.S. geeft een verloop- en een
veitrekpercentage, en m.i. is hiermee alles gezegd,
zij
het
dat in de noemer wellicht beter de gemiddelde bezetting
per periode zou kunnen optreden.
Naast deze punten van kritiek
wijs
ik er nog op, dat
de uiteenzetting aan het slot van het artikel zeer ver-
warrend is. Zonder het begrip ,,stabiliteitsgraad” te de-
finiëren, introduceert schrijver
namelijk
twee afdelingen
met een
gelijke
(en constante) bezetting, en een gelijk ver-
loop per periode, maar met een verschillende stabiliteits-
graad. Uit de iedenering valt op te maken dat met deze
stabiliteitsgraad bedoeld wordt het percentage van de
personeelsbezetting dat ,,volleerd” is aan het einde van de
periode. De schrijver maakt zijn voorbeeld evenwel on-
nodig gecompliceeîd door het aantal arbeidsplaatsen,
waarop het verloop betrekking heeft te variëren. Deze
complicatie, gekoppeld aan een m.i. foutieve berekening
van het percentage ,,volleerden” in beide afdelingen, leidt
tot een cryptisch slot, waar gezegd wordt dat een regel-
matiger verloop cetet is paribus tot een hogere stabiliteits-
graad leidt. Dat deze stelling eneizijdsonjuist is en ander-
zijds ook niet bewezen wordt met dit voorbeeld, hoop ik
in het volgende aan te tonen. –
Gegven zijn dus twee afdelingen A en B met een gelijke
en constante bezetting van 225 personeelsleden. In afdeling
E.-S.B.
27-6-1962
1
621
A worden gedurende een halfjaar 25 vacatures regelmatig
opnieuw bezet, terwijl in afdeling B gedurende dezelfde
periode
5
vacâtures regelmatig opnieuw worden bezet,
terwijl
5
andere arbeidsplaatsen (regelmatig) in dit half-
jaar 4 x van bezetting veranderen. De noodzakelijke aan-
looptijd is een half jaar. Het verlooppercentage (V) in
beide afdelingen is gelijk, ni.
25
V(A) = VB)’ = 225
25 x 100 pCt. = 10 pCt., of
25
V(A) = V(B)
=
x
100 pCt. = 11 pCt. volgens
het C.B.S.
–
– In afdeling A zijn de 25 nieuwe krachten aan het einde
van de periode gemiddeld vom 50 pCt. volleerd. De stabi-
liteitsgraad (S) is hier dus (naar mijn mening):
S(A) = 200x 100+
25×50
=94 pCt.
225
In afdeling B zijn er
5
krachten voor gemiddeld 50 pCt.
volleerd, terwijl
5
anderen voor slechts 12,5 pCt. volleerd
zijn aan het einde van het halfjaar. Dus:
= 215×100+ 5×50+5×12,5
S(B)
–
Hierbij valt dus op dat bij een eveh grote regelmaat
van het verloop de stabiliteitsgraad in afdeling B hoger
is dan die in afdeling A, omdat het verloop in B op minder
arbeidsplaatsen betrekking heeft. Het is dan ook onduidelijk
hoe de schrijver het verloop in afdeling B regelmatiger
noemt dan dat in A, en hoe hij komt tot een percentage
van
75
volleerden onder de nieuwe krachten in afdeling
B (tegenover 50 pCt. in A). M.i. ligt dit percentage op
ruim 31 (nl. 5 x 50 +
5
x 12,5 gedeeld dooi 10), m.a.w.
juist lager dan in afdeling A. –
Een nadere omschrijving van het begrip stabiiteitsgraad
is dus
wenselijk
ter voorkoming van groter misverstand.
Dit kan m.i. het best geschieden aan de hand van dat deel
van een constante bezetting dat aan het begin zowel als
aan het einde van een periode werkzaam is op de be-
treffende afdeling. In het gegeven voorbeeld zouden S(A)
&n S(B)’ dan resp. 89 pCt. en 96 pCt. bedragen, een volg-
orde overeenkomstig de wensen van de heer Janzing. De
,,schokmatigheid” van het verloop doet hieibij niet ter-
zake, en heeft geen invloed op de stabiliteitsgraad. Zij
vormt nôg een verhaal apart.
NASCHRIFT
Gaarne maak ik gebruik van de gelegenheid te reageren
op de kanttekeningen van de heer Aeyelts Averink. Ik wil
mijn commentaar hierop in onderstaande punten samen-
vatten:
1. Mijn opponent merkt naar aanleiding van de door
mij gebruikte formule voor het personeelsverloop:
het vermijdbare vertrokken personeel
personeelsbezetting in de aanvang van de periode + het in
dienst getreden personeel tijdens de periode
het volgende op: ,,het is merkwaardig dat schrijver niet
ziet dat de teller (het vermijdbaar verloop) een stroom-
grootheid is, maar dat de noemer (de bezetting) een
momentgrootheid is, welke ten hoogste het gemiddelde van
een periode kan representeren”. Ik kan de heer Aeyelts
Averink echter de geruststellende verzekering geven, dat
622
mij het onderscheid tussen stroomgrootheid en moment-
grootheid of – de meer gangbare benamingen – dyna-
misch resp. statisch gegeven, niet onbekend is. Juist om
deze reden heb ik aan de noemer de grootheid ,,het in
dienst getreden personeel gedurende de periode” (hetgeen
evenals de af-mutatie, het vermijdbare vertrokken perso-
neel, een dynamisch gegeven is) toegevoegd. Op grond van
deze toevoeging krijgt de noemer een dynamisch element,
nl. de bij-mutatie gedurende de periode. Het komt mij dan
ook merkwaardig voor, dat A.A. zijn opmerking plaatst,
zonder de volledige formule in zijn beschouwing te betrekken.
Hierdoor ontvalt de basis aan zijn opmerking.
Voorts vraagt A.A. zich af, waarom ik wèl in de teller
van de formule het element ,,vermijdbaar” invoer, doch
vergeet in de noemer voor deze factor te corrigeren, het-
geen naar
zjjn
mening mijn formule nog zwakker maakt.
Als ik deze kritiek goed begrijp, dan zou ook uit de noemer
volgens A.A. het onvermijdbare verloop moeten worden
geëlimineerd. Indien men deze methode consequent door
wil voeren, dan stuiten we op grote bezwaren. De t’wee
factoren, waaruit de noemer bestaat, t.w. de personeels-
bezetting en de bij-mutatie, hebben namelijk beide een
potentieel onvermijdbaar vertrekelement in ‘zich, dat
onmogelijk eruit kan worden gelicht.
Ter verduidelijking merk ik op, dat beide factoren te-
zamen in het algemeen voor verreweg het grootste deel
beschouwd kunnen worden als ,,het niet-vertrokken
personeel”, dat ten aanzien van ,,het vertrek” als zodanig
potentieel in plaats van actueel is. Om nu het te berekenen
percentage door deling van noemer op teller volledig zuiver
te houden van het onvermijdbare karakter, zou het m.i.
nodig zijn, ook uit de noemer het onvermijdbare deel ook
met betrekking tot toekomstige mutaties, volledig te eli-
mineren, hetgeen praktisch onuitvoerbaar is. Bovendien
sla ik de theoretische waarde van een dergelijke ideële
constructie niet hoog aan.
Stelt A.A. zich echter tevreden met het’ afzonderen van
het
geconstateerde
onvermijdbare verloop uit teller en
noemer, dan bereikt hij slechts een fractionele zuiverheid,
hetgeen niet zijn bedoeling zal
zijn.
In mijn vervolgartikel
zal het onderscheid tussen vermijdbaar en onvermijdbaar
verloop nader geanalyseerd worden.
Als laat’ste hier te behandelen opmerking over het
personeelsverloop wordt door A.A. naar voren gebracht,
dat ,,bij uitbreiding van de personeelsbezetting een constant
blijvend verloop in mijn formule tot steeds kleiner wordende
percentages leidt”. Ter voorkoming van misverstand zij
vooraf opgemerkt, dat A.A. blijkbaar met ,,constant
blijvend verloop” het absolute vertrekcijfer bedoelt, ter-
wijl ik daarentegen het verloop als een relatief gegeven
heb beschouwd. Afgezien echter van deze terminologische
kwestie is het juist mijn bedoeling, dat
bij
uitbreiding van
de personeelsbezetting het verlooppercentage lager wordt.
Maar A.A. zal eerlijk moeten bekennen,, dat precies de-
zelfde neiging ontstaat, indien men de gemiddelde perso-
neelsbezetting als noemer gebruikt, zoals hij zelf voorstaat.
Wil men een duidelijk inzicht behouden in het absolüte
vertrekcijfer, dan verdient het aanbeveling, de formule –
i.c. alle elementen van de breuk – zèlf
naast
de uitkomst
te vermelden. De door mij beschreven formule heeft dan
bovendien het’ voordeel, dat men:
a: geen meningsverschillen ohtmoet met betrekking tot
‘het berekenen van de gemiddelde’ bezetting;
b. alle van belang iijnae feiten ‘ter beoordeling van’ de
perso’neelssi’tuatie, nl. de personeelsbezetting aan het begin
E.-S.B. 27-6-1962
225
der periode, het vertrokken en het in dienst genomen
personeel kan aflezen en bovendien de personeelsbézetting
aan het einde van de periode gemakkelijk aan de hand
van deze drie factoren kan bepalen.
4. Een uitvoerige kanttekening wordt gewijd aan het
begrip stabiiteitsgraad, dat A.A. volgens eigen mede-
deling in verwarrihg brengt. Ik zal trachten in een aantal
punten duidelijk té maken, hetgeen
mijn
bedoeling is.
Het begrip ,,stabiliteitsgraad” heeft A.A.
bij
het
uitwerken van een cijfervoorbeeld toegepast op de
afdeling
in haar geheel,
terwijl ik deze grootheid heb bepaald op
basis van
het vertrokken personeel.
Dat beide berekeningen
tot verschil in uitkomsten leiden, staat bij voorbaat vast.
Ten aanzien van de eerste afdeling zijn A.A. en ik
het eens omtrent de berekening van de stabiliteitsgraad,
met uitzondering uiteraard van het onder 4a gestelde.
Voor de tweede afdeling ontstaat echter een verschil.
Het komt mij arbitrair voor, dat A.A. voor de vijf
volgende arbeidsplaatsen op een inwerkpercentage van
12,5 uitkomt. Veronderstelt men, dat de eerste mutatie
op deze afdeling plaats vindt aan het begin der periode en
de volgende mutatie telkens anderhalve maand later, dan
leidt dit tot een inwerkpercentage aan het einde van de
periode van
25
pCt. Hiervan uitgaande leidt de volgende
berel&ning, die voor het overige aansluit aan de door A.A.
gebruikte formule, tot:
15x 100+5×50+5×25
25
=
75
pCt.,
waarbij de eerste 15 arbeidsplaatsen niet gemuteerd zijn,
de volgende 5 regelmatig gedurende de periode en de
laatste
5
na drie voorafgaande mutaties, sinds de laatste
anderhalve maand van nieuw personeel zijn voorzien.
In de vierde alinea stelt A.A. dat ik mijn cijfervoor-
beeld onnodig gecompliceerd heb gemaakt door het variëren
van het aantal arbeidsplaatsen. Aan het einde van zijn
reactie komt hij tot de conclusie, dat een
omschrijving
van
het begrip stabiliteitsgraad het best kan geschieden aan
de hand van het constant gebleven deel der personeels-
bezetting. Beide opmerkingen
zijn
evenwel lijnrecht met
elkaar in strijd, aangezien het constant gebleven deel der
personeelsbezetting nu eenmaal het complement vormt van
de gemuteerde arbeidsplaatsen en het door mij gegeven
cijfervoorbeeld duidelijk de bedoeling had, ter illustratie
tot twee verschillende stabiliteitsgraden te leiden.
Tenslotte het begrip ,,stabiliteitsgraad”. Zoals het
verloop een zuiver kwantitatief feit is, zo geeft de stabili-
teitsgraad een indruk van de aard van het vertrek. Deze
stabiliteitsgraad wordt gemeten door het percentage van
,,ingewerktheid” of zo men wil ,,volleerdheid”. Men kan
hiervoor in de plaats stellen de gemiddelde arbeidsproauk-
tiviteit aan het einde van een periode, voor zover deze
door het verloop als zodanig is bepaald. Deze stabiliteits-
graad wordt door diverse factoren beïnvloed
de nodige tijdsduur van het inwerken. Hoe korter
deze aanlooptijd is, des te onbelangrjker is het bepalen
van de stabiliteitsgraad;
de regelmatigheid resp. de spreiding van het verlocp.
Het is duidelijk dat de gemiddelde arbeidsproduktiviteit
gunstig wordt beïnvloed door een bredere spreiding van
het personeelsverloop;
het moment, waarop het vervangende personeel in
dienst treedt. Is dit aan het begin der periode, dan is ‘de
stabiliteitsgraad relatief hoog (zie in dit verband ook
punt.5);
het aantal arbeidsplaatsen, waarop de mutaties be-
trekking hebben. Is dit aantal pro’centueel gering, bijv.
5
pCt., dan kan – hoe groot ook de frequentie van het
verloop binnen deze
5
pCt. is – de stabiliteitsgraad van
de afdeling in haar geheel nooit beneden de
95
pCt. dalen.
De reden hiervan ligt in het mindere verlies in arbeids-
produktiviteit door vervanging van minder-ingewerkten
in plaats van volleerde arbeidskrachten door niet-ingewerk-
ten;
voor het bepalen van de stabiliteitsgraad is de periode,
waarover men deze berekent, eveneens van betekenis. De
duur van deze periode dient langer te zijn, naarmate ook
het inwerken normaliter meer tijd vergt. Meet men de
stabiiteitsgraad aan de hand van de gemiddelde arbeids-
produktiviteit, voor zover deze door het verloop wordt
beïnvloed,
gedurende i,p,v. aan het einde van
de periode –
hetgeen uiteraard meer werk vereist, doch m,i. een juister
beeld geeft – dan vervallen de punten 3 en
5.
Ik hoop, dat na het bovenstaande de inhoud van mijn
artikel voor A.A. duidelijker is geworden. Met name voor
zijn opmrking over het begrip stabiliteitsgraad ben ik
hem erkenteljk, omdat ik naar aanleiding hiervan een
aanvulling op en
verduidelijking
van het oorspronkelijk
gestelde heb kunnen geven.
Overveen.
Drs. G. B. M. JANZING.
De invloed van het kindertal ‘op het tarief van de
inkomstenbelâsting
Dr. R. A. de Widt te Rolde schrjjft ons:
Het artikel ondd’ bovenstaande titel van de heer C.
P. A. Bakker in ,,E.-S.B.” van 2 meijl. geeft mij aanleiding
tot het mâken van enkele opmerkingen. Deze opmerkingen
hebben betrekking op de premisse van de heer Bakker
dat ,,een belastingsysteem neutraal moet zijn t,â.v. het al
of niet huwen en het al of niet verwekkén van kinderen”.
Heël anders dan de heer Bakker dit’doet kan men deze
stelling echter ook zo interpreteren dat het belastingtarief
alleen rekening dient te houden met de hoogte van iemands
inkomen in• welk kader algemeen een zekere progressie
wordt aanvaard. –
E.-S.B. 27-6-1962
Waar het op aan komt is de vraag: moet men echtparen
die veel kinderen krijgen, hetzij omdat ze dat prettig vinden
hetzij omdat zij fouten maken bij een contraceptionele tech-
niek of een onbetrouwbare techniek toepassen of omdat
hun religieuze leiders hun dat aanraden,-tegemoet komen
in de kosten van het opvoeden van die kinderen of niet?
Ik ben geneigd deze vraag in ontkennende zin te beant-
woorden mits alle onderwijs gratis is en voot iedere be-
gaafde jongé Nederlander een studiebeurs beschikbaar is.
Naar mijn mening en die van vele moderne ouders met
mij is het primair eer zaak die de echtelieden aangaat hoe-
veel kinderen zij wensen en of zij zich aan hun wensen
623
–
houden. De staat heeft in dezen geen enkele taak, evenmin
als t.a.v. de keuze tussen een nieuwe auto, een reis naar
Lourdes of een levensverzekering. Het wordt
tijd
dat in
onze maatschappij aan de persoonlijke verantwoordelijk-
heid weer een grotere plaats wordt ingeruimd. Toegenomen
ontwikkeling en welstand maken dat zeker mogelijk en
de geestelijke stabiliteit en veerkracht van ons volk zal
er mee gediend zijn.
NASCHRIFT
In mijn artikel in ,,E.-S.B.” van 2 mei 1962 ben ik stil-
zwijgend uitgegaan van de voor Nederlandse verhoudingen
algemeen als juist aanvaarde gedachte, dat
bij
het tarief
van een persoonlijke belasting als de inkomstenbelasting
rékening moet worden gehouden met de draagkracht.
Déze draagkracht is afhankelijk zowel van de grootte van
het inkomen als van de daaruit te dekken behoeften van
de belastingplichtige en van degenen voor wie
hij
in het
levensonderhoud moet voorzien.
Met hetzelfde recht waarmede Dr. R. A. de Widt
bij
de
bepaling van de draagkracht de aard van de behoeften
wil elimineren, mag ik, dunkt mij, de grootte van het
inkomen elimineren. Die weg opgaande lijkt het mij geen
bezwaar het tarief van de inkomstenbelasting te gieten in
de vorm van een hoofdeljke omslag voor alle volwassenen
of – iets minder ver gaand – een uniforme procentuele
heffing op alle inkomens. Het
lijkt
enigszins vreemd, doch
het is niet vreemder dan het bedrag ad f. 465, dat een
gehuwde
zonder
kinderen aan inkomstenbelasting betaalt
bij f. 5.000 jaarinkomen, te vragen van iemand die met
hetzelfde inkomen voor een vrouw en 8 kinderen heeft
te zorgen.
Bij de omvang van het beslag dat de inkomstenbelasting
in ons land op de inkomens legt is het irreëel de aard en
omvang van de behoeften en/of de hoogte van het inkomen
als draagkrachtfactoren buiten beschouwing te laten.
De motieven voor de gezinsvorming, zoals Dr. De Widt
die in de bijzin van de in de tweede alinea opgenomen
vraag opsomt, getuigen niet van veel waardering voor de
grotere gezinnen. Het belangrijkste motief: het normale
sexuele leven van een ouderpaar dat zich van zijn verant-
woordelijkheid goed bewust is, heb ik, helaas, gémist.
Door het irreële uitgangspunt heeft de gestelde vraag geen
betekenis. Er is geen sprake van een tegemoetkoming.
Waar het om gaat is, of het sociaal gezien billjk is dat bij
de bepaling van de draagkracht voor het tarief van de
inkomstenbelasting ten aanzien van gezinnen met kinderen
slechts de
eerste
levensbehoeften van de kinderen in aan-
merking worden genomen in de plaats van
alle
behoeften.
Gratis
onderwijs
en voldoende studiebeurzen zijn niet
voldoende om de kinderen uit gezinnen met meer dan
3 kinderen dit onderwijs te doen volgen. Het belang-
rijkste dat daarvoor nodig is, is een grote inspanning van
de ouders. Het is sociaal gezien niet passend dergelijke
ouders relatief zwaarder te belasten dan ouders met een
kleiner kindertal of echtparen zonder kinderen.
Voor degenen die het sociale motief niet sterk genoeg
vinden, blijft
altijd nog de nuttige economische functie van
de gezinnen met meer dan drie kinderen, t.w. het voor-
komen van economische teruggang door afneming van de
bevolking. Voor een constante bevolking zou namelijk elk
ouderpaar drie kinderen moeten voortbrengen, waarvan
twee voor de voortplanting en één om te voorzien in de
gevallen van niet-toekomen aan de ‘voortplanting (over-
lijden, gebrekkigheid, ongehuwd
blijven
e.d.). Gegeven het
verschijnsel dat vele echtparen kinderloos blijven dan wel
slechts één of twee kinderen voortlrengen, is het alleen al
uit dien hoofde nodig, dat een groot aantal ouderparen
meer dan drie kinderen voortbrengt. Uit economische
overwegingen zou men dit moeten stimuleren. Daarbij zien
velen over het hoofd, dat de sterke bevolkingstoeneming
meer wordt veroorzaakt door afneming van de sterfte dan
door de hoogte van het geboortecijfer.
Utrecht.
C. P. A. BAKKER.
De heer A. A. Goud te ‘s-Gravènhage schrijft ons:
In ,,E.-S.B.” van 2 mei 1962 komt de heer Bakker op
voor een verzachting der belastingtarieven voor de grote
gezinnen. Schrijver stelt een groot gezin op zes personeji,
t.w. een echtpaar en vier kinderen. Als men ervan uitgaat
dat een belastingsysteem neutraal moet zijn t.a.v. het
hebben van weinig of veel kinderen dan mag naar onze
mening ook de stelling verdedigd worden dat de kinder-
bijslagregeling tot grondslag dient te hebben dat alle
kinderen in gelijke mate recht hebben op hetgeen voor
hun opvoeding nodig is, m.a.w. de ongelijkheid in de
kinderbijsiagbedragen is in tegenspraak met die neutrali-
teit, maar werkt ook onbevredigend, vooral voor jonge,
kleine gezinnen die financieel nog onaangepast zijn.’ Er is
verlichting gekomen in de vorm van kosteloos onderwijs
gedurende de leerplichtige
leeftijd.
Het onderwijs wordt
dus uit de algemene middelen bestreden. Z6 beschouwd
wordt hier dus de neûtralitèit door de overheid gelukkig
wel in acht genomen.
De heer Bakker heeft ter staving van zijn mening dat
als gevolg van de progressie in het belastingtarief de
belastingvermindering voor elk volgend kind steeds kleiner
wordt, een berekening gemaakt met behulp van consumptie-
eenheden en de hoge inkomensgroepen van f. 12.000 en
f. 30.000 als basis genomen. Gemakshalve is elk kind
beneden 16 jaar als een halve consumptie-eenheid aanvaard.
Het zou interessant zijn geweest als naar gelang van de
leeftijden der kinderen met verbruikseenheden gewerkt
had kunnen worden teneinde alsdan na te gaan of, en zo
ja in hoever, het belastingtarief voor de kleine gezinnen
eveneens onredelijk is te noemen. Het hanteren van ver-
bruikseenheden naar
leeftijden
zou met zich kunnen
brengen dat ook de heer Bakker mogelijk de ongelijkheid
der kinderbijslagbedragen niet zou willen handhaven en,
waar naar
zijn
getuigenis de bijslagen hier te lande aan de
matige kaiit zijn,
bij
een herziening, vooropgesteld dat er
ruimte voor te vinden is, voorstander zou kunnen worden
van het optrekken van de bijslag voor het vierde kind
naar die voor het eerste.
Dat elke gezinsvermeerdering een relatieve verslechtering
van de financiële positie van het gezin is, is een waarheid
die eveneens geldt voor de gezinnen met lage inkomens
die geen of weinig belasting verschuldigd zijn. De vraag
is: op welke
wijze
komen we de gezinnen die geen belang
hebben
bij
een vermindering der belasting tegemoet?
Het antwoord van de heer Bakker zal zijn dat huur-
bijsiagen hier uitkomst bieden, maar gezien diens pleidooi
voor grote gezinnen wordt gevreesd dat die
bijslag
de
kleine gezinnen niet ten goede zal komen. Voor hen die
wèl belasting verschuldigd zijn wordt door de heer Bakker
o.m. voorgesteld de kinderbijslag fiscaal niet tot het in-
komen te rekenen. Hiermede kunnen wij het eens zijn.
Wij achten het echter niet juist om terwille van de conse-
quenties voor de Schatkist een beperking te maken door de
624
E.-S.B. 27-6-1962
oijsiag eerst vanat net uerue Kinu met ats inkomen te
rekenen.
Ter illustratie dat ook in de lage inkomensgroepen voor
de gezinnen met minder dan vier kinderen een welkome
verlichting is te
verkrijgen
als de kinderbijslag niet tot het
inkomen wordt gerekend, volge hieronder een kleine aan-
vulling. Uiteraard is de huidige belastingtabel en kinder-
bijslâgregeling als maatstaf genomen.
Gezinnen met één kind
huidig inkomen
belasting
inkomen
zonder de k.b.
belasting
f.1850
f.
44
f.2.610
f. nihil
3.840
,, 175
3.600
141
4.830
,, 322 ,, 4.590
,,
284
Gezinnen met twee kinderen
f. 3.750
f. 78
f. 3.240
f. nihil
4.740
1
,202
4.230
,, 136
5.760
353 .
5.160
262
Gezinnen met drie kinderen
f.4.680
f. 98
f. 3.930
f. nihil
5.640
222
4.890
124
6.600
358
5.760
,, 238
NASCHRIFT
Met betrekking tot de gedachten en suggesties van de
heer A. A. Goud merk ik allereerst op, dat de grondslagen
van de kinderbijslag door mij niet aan de orde zijn gesteld.
Derhalve volsta ik met te dien aanzien als mijn mening
mede te delen, dat de door hém voorgestane uniformiteit
juist
geen
neutraliteit betekent. Immers, in ‘dat geval
worden de mogelijkheden voor kinderen uit grote gezin-
nen ten opziente van we voor Kinaeren
Uit
Kleine gezinnen
juist belangrijk slechter.
Theoretisch is het mogelijk
bij
de bepaling van de draag-
kracht van een gezin rekening te houden met de leeftijd
van de kinderen. Praktisch stuit dit echter op zeer grote
bezwaren. Het werken met een gemiddelde leeftijd van de
kinderen was niet alleen praktisch doch ook theoretisch
gemotiveerd door de omstandigheid dat op elk kind -.
afgezien van de mogelijkheid van overlijden – successieve-
lijk het volledige behoefteschema van 1116, 2116 enz. tot
16/16 consumptie-eenheid van toepassing wordt. Overigens
heb ik zelf een middel aangegeven om tot differentiatie te
komen, t.w. verdubbeling van kinderbijslag en kinder-
aftrek voor kinderenvan 12 tot 16 jaar.
Het vraagstuk van de verlichting van de moeilijkheden
voor de grote gezinnen met lage inkomens, waarover geen
of weinig belasting is verschuldigd, ligt eveneens buiten
het door mij aan de orde gestelde probleem. Ik onder:
schrijf echter gaarne de veronderstelling, dat huurbijsiagen
hiervoor een oplossing kunnen bieden.
Van de verschillende oplossingen om een einde te maken
aan de fiscale discriminatie ten aanzien van de grote ge-
zinnen, was de onbelastbaarheid van kinderbijslag er een.
De daarbij nog als nevenoplossing vermelde mogelijkheid
dit te beperken tot de bijslag vanaf het derde kind, was
ingegeven door de gedachte dat hulp in de eerste plaats
moet worden verleend waar deze het meest nodig is. Dat
een algemene vrijstelling van belasting van de kinder-
bijslag ook voor kleine gezinnen en gezinnen met lage.
inkomens een verlichting van betekenis kan opleveren, is
stellig juist. De urgentie daarvan is echter belangrijk min-
der dan ten aanzien van de grote gezinnen.
Utrecht.
C. P. A. BAKKER.
–
KONINKLIJKE
PAPIERFABRIEKEN
VAN
GELDER
ZONEN
N.V.
gevestigd te Amsterdam,
UITGIFTE van
f 35.000.0009-
434
pCt. in gewone aandelen
converteerbare obligaties
waarvan maximaal f 33.200.000,- uitsluitend voor houders van claims
in stukken aan toonder, elk groot f1.000,-,
TOT DE KQERS VAN 100 pCt.
De ondergetekenden berichten, dat zij de inschrijving op bovenvermelde f33.200.000,- obligaties,
op de voorwaarden van het heden verschenen prospectus, openstellen op
VRIJDAG 6 JULI 1962
–
van des voormiddags 9 uur tot des namiddags 4 uur
bij hun kantoren te
Amsterdam, Rotterdam
en
‘s-Gravenhage.
Prospectussen en inschrijvingsformulieren zijn bij de kantoren van inschrijving verkrijgbaar.
DE TWENTSCHE BANK N.V.
NEDERLANDSCHE HANDEL-MAATSCHAPPIJ, N.V.
AMSTERDAMSCHE BANK N.V.
Amsterdam, 25 juni 1962.
E.-S.B. 27-6-1962
625
GEL11-. EN. KAPITAALMARKT
teldmarkt.
Even grillig als het weer kunnen de verhoudingen op
de geidmarkt zich wijzigen. Geldmarktdisponenten dienen
dan ook een snel aanpassingsvermogen te bezitten. Nog
verleden week kon van een ruime geldmarkt worden ge-
sproken. Bij de Agent werd nog voor een bedraj van
f. 15,6 mln, aan viermaands schatkistpromessen tegen een
disconto van 2
3,
pCt. afgenomen en voor een zelfde be-
drag aan schatkistbiljetten. Dit was echter aanzienlijk
minder dan in de voorgaande week. Waren hiervoor de
weer wat aantrekkelijker geworden uitzettingsmogelijk-
heden in het buitenland aansprakelijk of begon zich reeds
de naderende ommekeer van ruimte naar krapte af te
tekenen? De ommekeer zelf voltrok zi
ç
h intussën Vrij
plotseling. Op de weekstaat per 18 juni beschikten de
banken nog over saldi
bij
de centrale bank adf. 762 mln.,
welk bedrag vrijwel overeenkomt met de thans verplichte
saldi uit hoofde van de kasreserve en wegens de ,,straf-
deposito’s” die moeten worden aangehouden door die
banken die de vastgestelde norm voor de toelaatbare
kredietexpansie hebben overschreden. Op 2 juli zal ca.
f.
150
mln. schatkistpapier vervallen en medio juli nog
ca.. f. 75 mln., doch de te verwachten grote belasting-
betalingen aan de Staat alsmede de sterke uitzetting der
bankbiljettencirculatie eind juni – te schatten op wellicht
f. 350 â f. 400 mln. -, waarvan doorde vakanties een zeer
groot deel slechts uiterst traag zal terugvloeien, zullen hun
eisen stellen.
Met ingang van 22 juni werd de callgeldnotering die
op 6 juni van 1
1
tot 1
+
pCt. was verlaagd, gebracht op
2 pCt. Met ingang van dezelfde datum verklaarde De
Nederlandsche Bank zich bereid tijdelijk schatkistpapier
– uiterlijk 1 augustus 1962 vervallende – te kopen tegen
een disconto van 2 pCt. Evenals bij vorige gelegen-
heden wil De Nederlandsche Bank waarschijnlijk zoveel
mogelijk voorkomen, dat de markt wordt verruimd door
middel van valutverkopen door de banken aan de cen-
trale bank.
Voor de per 22 juni ingegane nieuwe kasreserveperiode
is het verplichte percentage ongewijzigd gehandhaafd op
8, waarmee een bedrag van ca. f. 580 mln, gemoeid is.
Daarbij komen de ,,strafdeposito’s, waarvan het bedrag
voor de periode,l5 juni – 15juli is verhoogd tot f. 180 mln.
De vastgste1de norm voor de toelaatbare kredietverlening
– per ultimo april 117 pCt. van het gemiddelde bedrag
ad f. 3.900 mln, over het laatste kwartaal 1960 – wordt
kennelijk steeds verder overschreden.
Kapitaalmarkt.
,,Plus ça change plus ça reste la même chose” zou de
argeloze lezer kunnen concluderen aan de hand van onder-
staande aandelenkoersen en indexcijfers van de Amster
–
damse beurs. Dat in de verslagweek flinke koersstijgingen
en even zo forse koersdalingen elkaar hebben afgewisseld
blijkt uit de cijfers niet. Bewijst dit het gevaar of juist het
voordeel als men het koersverloop slechts bij tussenpozen
registreert? Wat er aan wetenswaardigs over beurs en
kapitaalmarkt de laatste dagen beschikbaar is gekomen
‘zoU de lieden die in economie en financiën slechts een
,,dismal science” zagen in hun opinie sterken. Behalve de
koersdalingen op de aandelenmarkt zag men ook nog
enkele obligatie-emissies mislukken: na de Wereidbank
was dit in de verslagweek de 4
1
2
pCt. lening â pari Neder-
landse Antillen, wegens volledige garantie vân hôofdsom
en rente door de Staat der Nederlanden meteen lening
van deze laatste gelijk te stellen. De voorwaarden waren
in een markt, waarin de rentestand snel stijgt, duidelijk
te krap. Een uiterst vlot onthaal vond de
5
pCt. obligatie-
lening â pari van de Verenigde Machine Fabrieken.
De enige beleggingssector waarin de hausse nog voort-
duurt is die van onroerend goed, doch deze categorie is
voor de middelgrote en kleinere beleggers alleen be-
reikbaar via de collectieve vorm van een exploitatie-
maatschappij voor onroerend goed. Daarvan
zijn
er na
de vele overnemingen van de laatste maanden niet veel
meer ter beurze genoteerd. Een interessante nieuwigheid
heeft zich hierbij echter ontwikkeld: een beleggingsjirnds
in onroerend goed, dat zijn participatiehouders twee fiscale
attracties biedt: winst op verkochte huizen is als kapitaal-
winst belastingvrij en kan als zodanig hetzij door her-
belegging hetzij door uitkering de participanten ten goede
komen. Voorts mogen de participatiehouders 15 pCt. van
de huurinkomsten wegens afschrijving van hun belastbaar
inkomen aftrekken. Reeds de onsterfelijke La Fontaine
wist: ,,Il nous faut du nouveau, n’en fût ii plus au monde”.
Indexcjfers aandelen.
27 dec.
H. & L.
15 juni
22 juni
(1953 = 100)
1961
1962
1962
3962
Algemeen
……………….
410
431 —318
319
318
Intern, concerns
………….
566
594 – 422
422
422
Industrie
………………
366
396 – 305
307
305
Scheepvaart
…………….
184
186-137
142
137
Banken
…………………
253
270-221
223
223
Handel enz . …………….
160
171 – 134
135
134
Bron:
ANP-CBS., Prijscourant.
Aandelenkoersen.
Kon. Petroleum
………….
f. 126.70
f. 123,80 f. 124,50
Philips G.B
………………
9844 .
580
562
Unilever
……………….
f. 189,70
f. 129
f. 130,80
Robeco
…………………
f. 252,50
f. 194
f. 192
Hoogovens, n.r.c . …………
776
549
548
A.K.0
………………
:
404’1
329
331
Kon. Zout-Ketjen, n.r.c
…….
1.070
722
725
Zwanenberg-Organon
……..
1.024
767
758
Interunie
……………….
f. 228
f. 172
f. 169
Amsterd. Bank
…………..
396
357
356
New York.’
Dow Jones Industrials
……..
731
726 –
539
578
539
Rentestand.
Langl. staatsobl. a)
……….
4,12
4,39
4,51
Aand. internationalen a)
2,83 b)
3,44
lokalen a)
………..
3.55 b)
3,91.
Disconto driemaands schatkist-
papier
……………….
l’/
4
2
1
I
2
1
1,
Bron:
veertiendaags beursoverzicht Amsterdamsche Bank.
19 december.
R. L. BOISSEVÂIN.
Voor een grote researchinstelling met vele internationale
relaties wordt gezocht een
economisch medewerker(ster)
voor economisch onderzoek en documentatie.
Gegadigden dienen zowel economische als technische feeling
te hebben,
terwijl
gedeeltelijke gespecialiseerde opleiding
(b.v. ec. cand.,
cc.
bacc. of H.T.S.) gewenst is.
Geboden wordt een werkkring waarin zelfstandigheid van
oordeel, brede belangstelling en doorzettingskracht op hoge prijs worden gesield. Gunstige arbeidsvoorwaarden.
Biieven, met pasfoto, onder no. E.-S.B. 43.6 aan het bureau
van dit blad.
626
E.S.B. 27-6-1962
.i i Mvl ilil III .l -i ii
alra
ii KUW NO
r
IM 1 Um iiiIII k’1 II PI 1 k
1
r10
iii:
w
iFriesianC]
KI1vt 11
Doilwel
IL
.._. Inlichtineen: de Industrialisatie-raad der Friese Kernen, Sophialaan
1
, Leeuwarden, tel. (05100) 28144-28
Groothandelsbedrijf
te
Amsterdam
met een
‘
relatiekring zowel in de industriële als in de
groothondelssector zoekt een
VERKOOPLEIDER
Deze functionaris zal naast de coördinatie van het vertegenwoordigerskorps (15 â 20 man) de taak
krijgen de verkoopresultaten te analyseren en de markt te verkennen, teneinde op grond van aldus
verkregen gegevens het te voeren verkoopbeleid mede te kunnen bepalen. Hij zal rechtstreeks onder
de Directeur ressorteren.
Deze functie kan aantrekkelijk zijn voor iemand met academische opleiding of tenminste H.B.S.-
diploma en voortgezette zelfstudie op commercieel/economisch gebied, terwijl persoonlijke ver
–
koopervaring als vereiste wordt gezien.
Leeftijd omstreeks 35 jaar.
Als honorering voor deze functie denken wij in de orde van grootte von f20.000,—, al naar gelang
van leeftijd en ervaring. Voor diegenen wier huidig inkomen daar belangrijk beneden ligt zal het
in het algemeen weinig zin hebben te solliciteren. Goede secundaire arbeidsvoorwaarden, o.a. een
weduwe- en wezen- alsmede oudedagspensioenvoorziening.
Brieven met uitvoerige inlichtingen te richten aan het LABORATORIUM VOOR TOEGEPASTE
PSYCHOLOGIE, Vossiusstraat 54-55, Amsterdom-Z., tav. Drs. P. H. Lammerts van Bueren.
Desgewenst worden sollicitaties niet aan onze opdrachtgever doorgezonden dan na overlg met
betrokkene.
Het nog al maar snel toene-
•
,
•
‘
men van het aantal abon-
nees van het weekblad
–
!I.
EFFICIËNCY EN ORGANISATIE
Voor ons bureau
(adviseurs op het terrein der wetenschappelijke
bedrijfsorganisatie)
vragen
wij
voor
spoedige
indiensttreding
in
verband
met
gestadige
uitbreiding
van
onze
relatie-kring,
voor
de
administratief economische sectie
welke
speciaal
wordt
belast
wijst er wel op hoezeer dit
met
opdrachten
voor
rendements onderzoekingen
kostprijs be
beleggingsadvies orgaan
dat
rekeningen
kostentarieven
resultaten overzichten
financierings
onderzoekingen, administratieve mechanisaties, enz., een
specifiek
de belangen van
•
de particuliere belegger be-
administratief
hartigt
in
een
behoefte
economisch medewerker
Voorziet.
–
.
Te verwonderen behoeft dit
die na inwerking en verdere ontplooiing als
eigenlijk niet
want Bel-Bel
tracht
STAFFUNCTIONARIS
volledig objectief te
aangesteld kan worden en als teamleider kan optreden.
zijn; het is in
begrijpelijke
Voor deze functie komen in aanmerking:
taal
geschreven
en
zeer
Economisch doctorand:
(bedrijfseconomische richting, resultaten-
overzichtelijk van
indeling.
en kostprijsberekening en interne organisatie op uitgebreid peil)
*
Accountancy krachten
met opleiding N 1 v A
minstens
tot en
Vraagt toezending van gratis
met het onderdeel A.
(bedrijfseconomie).
proef nummer.
Gezien de zwaarte van de functie is ervaring op bovengenoemde
gebieden vereist.
*
Leeftijd minstens 30 jaar.
:
Abonnementen
(jer
jaar
Nl
f
19,—; p. kwartaal
f
5,50)
Sollicitatiebrieven
in eigen handschrift (niet met balipoint)
met volledige
beschrijving
van
opleiding, ervaring en overige antecedenten worden inge-
g.,
1
kunnen elk kwartaal ingaan
wacht v66r 5 juli a. s. onder letters E. M. aan ons adres:
N
en dienen te worden opge-
SORBER
EFFICIËNCY EN ORGANISATIE
.
FRANS HALSLAAN 107
–
BILTFIOVEN (N.)
geven bij de Administratie
van ,,Bel-Bel”, Postbus 42,
Schiedam.
628
E.-S.B. 27-6-1962
r
Nederlands hoogOvencernent voor een der grootste hetonwerken ooît uitgevoerd:
Op de foto links ziet u een van de 22 moten, die
tussen twee eindschotten, door middel van voor-
spanning, tezamen de z.g. Nabla-liggers vormen.
waaraan de stalen segmentschuiven van de sluizen,
worden opgehangen. Elke moot is 2 m dik en weegt
250 ton; een complete ligger is 60 m lang en weegt
8700 ton. Voor de afsluiting van het Haringvliet zal
bijna 500000 m3 beton nodig zijn. De uitwaterings-
sluizen (inclusief de Nabla-liggers e.d.) wbrden
—
gebouwd door de N.V. Nestum, te Hellevoetsluis.
E.-S.B. 27-6-1962
629
ç
r
7
UL EN
HOLLE
–
r
–
DIRECTIE VAN DE WATERSTAAT
Ter standplaats ‘s-Gravenhage kan, afhankelijk van leeftijd
en ervaring, in de rang van wetenschappelijk ambtenaar of
wetenschappelijk ambtenaar le ki. worden geplaatst een
ECONOOM
met belangstelling voor economisch onderzoekwerk t.b.v.
het te voeren beleid. Hij zal o.m.’worden belast met het maken
van berekeningen m.b.t. de verbijzondering van kosten en rentabiliteitsberekeningen. Leeftijd tot ca. 40 jaar. Salaris-grenzen van f. 693,— tot
f.
1.216,— p.m. excl. ‘huurcomp.
(f. 17,40 tot f. 30,41 p.m.), 4% vakantietoeslag en event.
kindertoelage. Eigenh. geschr. soli, onder no. 2-1074/7188
(in linker bovenhoek van brief en env.) binnen 14 dagen
na verschijnen van dit blad te zenden aan het bureau Per-
soneelsvoorziening v. d. Rijksoverheid, Pr. Mauritslaan 1,
Den Haag.
DE HOGE AUTORITEIT VAN DE EUROPESE
GEMEENSCHAP VOOR KOLEN EN STAAL
(E.G.K.S.)
werft voor haar diensten te Luxemburg door middel van
een vergelijkend onderzoek aân:
ZES AMBTENAREN
voor de Directie ,,Inspectie” (accountants of specialisten op het gebied van de vraagstukken met betrekking tot de
commerciele aspecten van de kolen- en staalmarkt).
Een personeelsreserve zal eveneens worden voorzien.
Bijkomstige inlichtingen, toelatingsvoorwaarden en sollici-
tatieformulier zijn bekendgemaakt in het Publikatieblad der
Gemeenschappen no. 47 van 18 juni 1962, hetweik te koop is in Nederland bij het Staatsdrukkerj- en Uitgeverijbedrijf,
Fluwelen Burgwal, 18 ‘s-Gravenhage (toezending na over-
making van f. 0,40 op Giro Uitgeverij 42 53 00). Betaling
in postzegels kan niet worden aangenômen.
Uiterste datum voor de ontvangst der sollicitaties:
18 juli
1962.
N.V. NEDERLANDSCHE
SPOORWEGEN ZOEKT
ong Academici
clie zich aangetroicken voelen tot een carrière
–
in het dyna-
rnische railvervoerbedrijf dat, ‘als actieve factor in de
Europese ontwikkeling, zijn beleid gericht houdt op de
steeds sterkere toeneming van goederentransport en reizi-
gersvervoer. Op de NS-hoofdadministratie te Utrecht zijn
bij de Dienst van Economische Zaken enkele interessante
functies vacant voor academici, die zich op hun plaats ge-
voelen in de dynamiek van het verkoopbeleid ten behoeve
van het reizigers- en goederentransport.
Na een oriënterende opleiding, waarbij intensief keni
wordt gemaakt met het gehele bedrijfsgebeuren, vo
aanstelling bij de Acquisitie-, Tarief- of Marktonderzot
afdelingen van de Dienst van Economische Zaken.
Reeds ‘tijdens deze opleiding wordt een zeer behoori
salaris geboden. Voorts goede sociale voorzieningen
ruime vervoersfaciliteiten.
Sollicitatiebrieven worden gaarne ingewacht bij de Diei
van Personeelzaken, 2e Afdeling, Moreelsepark, Utrec,
630
‘
E.-S.B. 27-6-1962
Vat betekent
bewind
voer
door de
Kas-Asi
Deskundig beheer van efféc.
ten, onroerende goederen,
enz. Zorgvuldige, objéc.
tieve afweging van even-
tueel regenscrijdige belan.
gen der verschillende bij
een vermogen betrokken
persoüen. Accurate adini-
nisttatie.
s-ASSOCIATIE
spui.riraat 172 arwterda,,,
bestellen bil Uw boekhandelaar dan
wel rechtstreeks bij de uitgever N.V.
Koninklijke N.eeriar,dae Boekdrukkerlj
H. A. M. Roelanta Ald 8 tt Schiedan,.
Op ons hoofdkantoor te Amsterdam vaceert in
de staf van
de
verkooplelcling
de
functie van
dékundige
‘
S
op het gebied. van de organisatie
Deze
functionaris
zal
speciaal
belast
worden
met
de
ontwikkelingsprojecten op hét gebied. van:’
‘
=
•
de verkooporganisatie
•
H
‘
.”.
dé verkoopmethöden en’
=
•
de efficiéncy van het verkoopapparaat
Voorkeur’ gaat
uit
naar
iemand
met
een
gevarieerde
H
over
ervaring
In een adviesbureau voor organisatie, die beschikt
een practische instelling en bijzondere
belangstelling
voor
commerciële problematiek.
H
.
De. snelle
groei
van,
het
bedrijf
biedt
goede
verdere
perspectieven. Pensioenvoorziening ‘aanwezig.’
Sollicitaties kunt U richtenaan de afdeling Personeetzaken
der N.V. HEMA, Ruysdaetstraat 49, Amsterdam-Zuid.
H
Op
brief s.v.p.’ vermelden: Organisatie-deskundige.
S
—j
E.-S.B’27-6-162
‘
•
631′.
GEMEENTE SCHIEDAM
Bij bo’venstaande gemeente vaceertde functie van
HOOFD van de op te richten
bedrijfseconomische dienst
De hierbedoelde dienst zal zich bezig meten: houden met
de bedrijfseconomische aspecten van de andere technische
diensten der gemeente, zoals de dienst voor Openbare
Werken en de Openbare Nutsbedrijven.
Daarbij zal de verantwoordelijkheid, moeten worden ge
;
dragen voor de administraties van die diensten, terwijl tevens
de dienst Marktwezen, en het Algemeen Handels-Entrepot.
daarbij zal worden ondergebrâcht.
Voor deze functie is een academische opleiding vereist
(doctoraal economie; bedrijfseconomische richting). Prak-
tische ervaring op het gebied van de organisatie van over-
heidsbedrijven zal tot aanbeveling strekken.
Jaarwedde, met inbegrip van de compensatie voor ingevoge de Algemene Ouderdomswet te betalen premidn, f. 15.894,-
in minimum en f. 19.590,— in maximum, te bereiken na
8 dienstjaren, benevens 2% huurcompensatie en 4%
vakantietoeslag per jaar.
Kinderbijslag volgens rijksregeling.
Aanstelling boven het minimum is niet uitgesloten. Al naar gelang van ervaring en bekwaamheid kan boven genoemde
bezâldiging nog eed persoonlijke töelage worden toegekend.
Medewerking tot verkrijging van een woning zal worden
verkend.
Gegadigden moeten bereid zijn zich aan een psychotechnisch
ondrzoek te onderwerpen.
Eigenhandig geschreven sofficitaties te richten aan het
College van Burgemeester en Wethouders binnen 14 dagen
na verschijning van dit blad.
GEMEE1TE ‘S-GRAVENHAGE.
Bil de Gomoentolijke Dienst voor Sociale Werkvoorzientng bestaat gelegenheid tot
plaatsing van een
•
STAF
–
FuNCTWNARgS
in do rang van hoofdcommies A.
Solarisgrenzen
f
676,-
–
f
933,- per
maand (excl. huurcompensetle 1960).
De dienst Is belatt met de uitvoering van
een aantal rljksregellngen op het terrein
van de sociale bijstand en complementaire
arbeidsvoorzleningen, en beheert In dit
kader ender meer een camplex van sociale
werkplaatsen.
De te benoemen ambtenaar zal worden
belast met de behandeling van zaken die
– het beleid van de directie nauw roken.
Van hem zullen belangstelling voor organi
satorische vraagstukken en een uitstekende
rodactionele vaardigheid worden verwacht.
Do functie draagt geen specifiek sociaal
karakter. Zij vereist het vermogen tot
soepel overleg met calI.ga-.afdelingschefs.
Gevraagd wordt een kracht van acade-Misch niveau (ecâfloom met juridische
belangstelling, of jurist met econainische
interesse),. In do leeftijd van 25-40 jaar.
Uitvoerige, eigenhandig geschreven sollici-
taties met vermelding van volledige voor.
namen, geboarteda?um en .plaats binnen
14 dagen ONDER No. Ii 156 te zenden
aan do Directeur von het Gemeentelijk
Bureau voer Personeelsvoerziening, Burg.
do Monchypleln 10, ‘s-Gravenhoge.
Sluit uw yerzekeriig bij de
Algemeene Friesche Levensverzekering-Maatschappij
VEREENIGING VAN LEVENSVERZEKERING EN LIJFRENTE
,,De Grôot-No’ordiiollandsche van 1845″
Algemeene Friesche andrzekeri1!g-Maatschappij N.V.
LEI
LEEUWARDEN, BURMANTAHUIS .•
•. •,..
AMSTERIAM, VAN
BRIENENHUIS
ROTTERDAM – DEN HAAG – UTRECHT – GRONINGEN – HENGELO – HAARLEM
632
.
…
.
E.-S.B. 27-6-1962