Henry George
Aute ur(s ):
Duindam, S. (auteur)
Verb onden aan de Open Universiteit, Heerlen.
Ve rs che ne n in:
ESB, 85e jaargang, nr. 4256, pagina 412, 19 mei 2000 (datum)
Rubrie k :
Tre fw oord(e n):
erflaters
Henry George (1839-1897) was een bijzondere econoom. Hij is met name bekend om zijn beroemde voorstel voor een ‘single tax on
land’.
Drie jaar geleden vonden in vele plaatsen op de wereld conferenties plaats naar aanleiding van de honderdste sterfdag van Henry
George. George was een probleemfiguur voor economen van zijn tijd. Zijn zonden waren menig: hij was autodidact; bij belangrijke
sociale problemen stelde hij altijd de status quo ter discussie. Het ergste was echter dat hij een solide economische theorie
presenteerde, in een vorm die gewone mensen konden begrijpen en waarderen.
Door zijn heldere wijze van verwoorden werd George door velen ook als journalist gezien. Hij bleef niet neutraal op de achtergrond
toekijken of zijn ideeën in de praktijk werden uitgevoerd. Hij participeerde actief in het maatschappelijk leven, was steun en toeverlaat aan
de ‘single tax movement’ en is zelfs twee keer kandidaat geweest voor het burgemeesterschap van New York. De tweede keer was dit
echter niet de bedoeling. George was 1897 voornemens te blijven schrijven aan zijn boek The science of political economy, maar de
opstelling van de nationale partijen bracht hem terug in de politiek. George consulteerde dokters, die hem vertelden dat een politieke
campagne zijn dood zou betekenen. Drie weken voor de verkiezingen tot burgemeester van New York zond hij hoofdstukken weg voor
kritiek en suggesties. Hij wilde zijn carrière dramatiseren in een oproep aan de kiezers, in plaats van door te gaan met schrijven. Het boek
werd nooit beëindigd, omdat George drie dagen voor de verkiezingen overleed als gevolg van totale uitputting.
De belasting van George
Bij het zoeken naar een geschikte plek zal een projectontwikkelaar land dat nog niet ontwikkeld is prefereren 1. Dit zal marginaal land zijn
met lage opbrengsten. Bij het voortzetten van het project zal de waarde van de grond stijgen. In het plan van George blijven deze
verbeteringen onbelast.
Als gevolg van de waardestijging zal het land dat gelegen is in de buurt van het project ook in waarde stijgen. Deze toename is
afhankelijk van de wijze waarop het project wordt geëxploiteerd, en kan worden aangewend door andere investeerders. De huur van het
land reflecteert de landrente. De waardestijging van het omliggende land, had George voor ogen, zou weg worden belast. De belasting is
altijd inbaar door de koppeling aan het eigendomsrecht van het land. Het wordt daardoor zeer duur om dit land op de initiële wijze te
gebruiken. De Georgiaanse belasting drijft dit herallocatieproces voort.
Overigens hoeven we bij land niet alleen te denken aan fysieke grond; wind, lucht, radiogolven en andere gebruiken van het spectrum
(zie de veilingen voor de frequenties voor mobiele telefonie), cultureel erfgoed, rechtsregels, vrede, enzovoort, behoren daar ook toe.
De ‘single tax’ in de praktijk
Velen gaven George gelijk met betrekking tot het mogelijke succes van zijn belasting, maar tot een daadwerkelijke introductie in de VS is
het niet gekomen. Toch zijn er ook voorbeelden waar het wel is gebeurd, zoals in het Duitse protectoraat Kiau Tchau (Tsingtao) 2. Als
gevolg van een verdrag tussen het Duitse Rijk en de Chinese Keizer uit 1898 nam Duitsland bezit van de haven van Tsingtao en Kiau
Tchau in het noorden van China, met de bedoeling deze natuurlijke haven te ontwikkelen voor industrie, handel en kolenwinning.
Omdat het land was gehuurd en niet gekocht, werd onderscheid gemaakt ten aanzien van verbeteringen op het land en het land zelf. Het
Georgiaanse onderscheid tussen de grondwaarde en de verbeteringen op de grond hadden een natuurlijke tegenhanger in deze
specifieke huurovereenkomst. De implementatie van de Georgiaanse belasting hield in dat 331/3 procent van de verkoopwaarde van ieder
stuk eigendom zou moeten worden betaald aan de overheid op het moment van verkoop, onder aftrek van de gedocumenteerde waarde
van sommige verbeteringen. Verder moest iedere 25 jaar een derde van de waardestijging van het land betaald worden, voor zover zij nog
niet was verkocht. Deze verplichtingen werden niet afgehandeld als reguliere belastingen, maar door de overheid in de vorm van
hypotheken aangehouden, gebaseerd op de waarde van de eigendomstitel.
Nu kunnen we ook zien hoe dit systeem werkt als ontwikkelingsstrategie. Vanaf het begin houdt de ontwikkelingsautoriteit hypotheken
aan, waarvan de waarde af-hangt van het succes van de projecten. De hypotheken dienen als onderpand voor aan te trekken krediet,
waardoor fondsen vanaf het begin van de ontwikkelingsactiviteiten aanwezig zijn. De ‘single tax’ zorgt voor snelle liquiditeit en is zo
aanjager van investeringen
1 J.G. Backhaus, Henry George’s ingenious tax: a contemporary restatement, American Journal of Economics and Sociology, vol. 56,
oktober 1997, blz. 453-479.
2 J.G. Backhaus, Tsingtau 1997, paper Henry George conferentie, Maastricht, 29 oktober 1997.
Copyright © 2000 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)