‘Belastingontwijking bedraagt paar honderd miljard’

• Ernst (2020) 105 4782 096 Download [253,73 kb]

Vrijdag 7 februari hield Arjan Lejour zijn inaugurele rede aan Tilburg University. Hij doet onderzoek naar belastingontwijking. Wij spraken hem voorafgaand aan zijn oratie.

Hoe is je interesse voor belastingontwijking ontstaan?

“Voordat ik me bezighield met belastingen deed ik veel onderzoek naar internationale economie en investeringen. Het viel me op dat tachtig procent van de investeringen die Nederland in komen ook direct het land weer uit gaan via brievenbusmaatschappijen. Ik vroeg me af waarom al die internationale bedrijven dat via Nederland lieten lopen.”

Waarom gebeurt dat?

“Voor multinationals zijn belastingen kosten en die proberen ze logischerwijs te minimaliseren. Ze buiten de verschillen tussen nationale belastingsystemen uit. In Nederland is het belastingstelsel gunstig ingericht voor multinationals; daar profiteren buitenlandse bedrijven ook van.”

Toch verdient de Nederlandse staat niet aan de belastingontwijking, stel je.

“Dat klopt. Er is een verschil tussen belastingparadijzen zoals Bermuda en de Kaaiman­eilanden en doorsluislanden zoals Nederland en ­Singapore. Bij belastingparadijzen is de financiële sector een soort verdienmodel waar ze rijk van worden. In Nederland is het vooral een bijkomstigheid van de afspraken voor multinationals.”

Wat is het probleem?

“In de eerste plaats krijgen de nationale ­overheden minder belastingen binnen dan bedoeld. In tegenstelling tot belastingont­duiking is belasting­ontwijking op zich niet illegaal. Iedereen die in het buitenland iets koopt omdat het daar vanwege de lagere belasting goedkoper is, doet eigenlijk aan belastingontwijking. Het is de mate waarin de grote multinationals dat doen, agressieve belastingontwijking, die problematisch is. De omvang is gigantisch, via Nederland tot wel 25 miljard. Wereldwijd loopt dat op tot een paar honderd miljard euro.

Ten tweede halen met name grote bedrijven en vooral de allergrootste bedrijven met de slimste fiscale constructies de grootste voordelen uit belastingontwijking. De belastingdruk van grote bedrijven is lager dan voor kleinere bedrijven. Dat grote multinationals bijna helemaal geen belasting betalen is niet de bedoeling van wetgeving.”

Hoe kan belastingontwijking worden ­aan­gepakt?

“Als we weten dat geldstromen naar andere doorsluislanden gaan en eigenlijk niet belast worden, kan Nederland een bronbelasting invoeren. Dat gebeurt in 2021 voor royalty’s die doorstromen naar belastingparadijzen, maar in mindere mate voor rente en helemaal niet voor dividenden. Een bronbelasting voor dat laatste missen we nog steeds.

Een betere oplossing is dan ook om internationaal samen te werken. De OESO is bezig beleid te formuleren om dit op internationaal niveau aan te pakken. De grote vraag is natuurlijk of voldoende landen daaraan meedoen. De prikkel om lagere belastingtarieven te hanteren om bedrijven aan te trekken blijft er natuurlijk altijd.”

Valt er nog wat te onderzoeken?

“We begonnen zes of zeven jaar geleden belastingontwijking in Nederland te kwantificeren. Door geanonimiseerde data van brievenbusmaatschappijen wisten we waar de stromen vandaan kwamen en waar ze naartoe gaan. Zo hebben we kunnen uitrekenen wat dat voor voordeel voor bedrijven oplevert. Frustrerend is alleen dat het geld naar Luxemburg, Zwitserland of Singa­pore gaat en dat blijken dus ook doorsluis­landen te zijn. Van daaruit gaat het dan weer verder, maar dat effect kunnen we niet berekenen. Als ik de cijfers uit die landen zou hebben, zou ik ze graag aan elkaar ­koppelen.”