De crisis is niet alleen veroorzaakt door de berg van private schuld maar duurt ook zo lang omdat we aan dat probleem niets doen. Een kortere samenvatting kan ik niet geven voor het boek ‘House of Debt’ van de Amerikaanse hoogleraren Mian en Sufi. Wat geldt voor de VS, geldt nog sterker voor ons.
Spiraal
Private schuld leidt tot een verraderlijke spiraal. Huizenprijzen dalen, mensen belanden in de problemen en besteden minder. Huizen worden voor dumpprijzen verkocht, wat de prijzen verder drukt. Bedrijven kunnen hun producten niet goed meer afzetten. De werkloosheid stijgt, waardoor mensen nog minder te besteden hebben. Banken raken in de problemen. Mensen met schulden belanden in de stress en vaak onnodig ook nog in de naargeestige wereld van de schuldsanering.
Sanering
Schuldsanering is nuttig voor een kleine groep mensen die veelal kampen met psychische aandoeningen, maar is een bizarre mix van paternalisme en vernedering voor mensen die door pech met hun huis onder water staan. Niet alleen is het surrealistisch om deze mensen met verplichte cursussen budgettering op te zadelen, ook is het contraproductief om mensen die onder normale omstandigheden prima voor zichzelf kunnen zorgen elke prikkel te ontnemen dat ook nu te doen.
Bouwwerk
Geheel in Nederlandse stijl is daarnaast een imposant en peperduur bouwwerk opgetuigd van hulpverleners, bewindvoerders en incassobureaus die met elkaar, door elkaar en tegen elkaar werken. Het is als een patiënt die met een betrekkelijk onschuldige aandoening bij een arts komt en vervolgens door zes verschillende chirurgen zonder coördinatie opengesneden wordt zonder te vragen wat de patiënt nu zelf wil of kan.
Oplossingen
Er zijn genoeg andere oplossingen voor het schuldprobleem. De oplossing van Mian en Sufi is om een ‘shared responsibility mortgage’ te introduceren. Het idee is om huizenbezitter de mogelijkheid te bieden zich te verzekeren tegen huizenprijsdalingen, te betalen met een premie uit huizenprijsstijgingen. Gemiddeld wint de bank daarbij, maar dat is altijd zo bij verzekeringen. De financiële schoorstenen moeten ook roken. Voor huiseigenaren en de samenleving is het weldadig.
Goede gieren
Creatieve oplossingen kwam ik tegen op een recent congres met de titel ‘Schuldhulpverlening anders’. Zo is er een initiatief met de curieuze naam ‘Goede Gieren’, waarbij een stichting schuld opkoopt en samen met banken via social impact bonds prestatieafspraken met gemeenten maakt. De toekomst vereist een radicaal andere manier van denken. Wat kan de schuldenaar zelf en hoe zorgen we ervoor dat we weer vooruit kunnen kijken tegen de laagste maatschappelijke kosten? Die benadering is een verademing in vergelijking met het huidige eigen-schuld-dikke-bult denken.
Auteur
Categorieën