Het mag duidelijk zijn dat de toenemende toestroom van vluchtelingen door veel Nederlanders als een probleem wordt gezien. We zien al snel een groep schreeuwende Steenbergernaren voor ons, of een bestorming van het AZC in Woerden. Het is tijd om even een stapje terug te doen en onszelf de vraag te stellen wat de mogelijke effecten zijn die vluchtelingen hebben op onze woon- en werkomgeving. Alleen dan kunnen we bepalen of de angst die veel mensen hebben gegrond is.
De opname van vluchtelingen heeft allereerst een effect op de arbeidsmarkt. Uiteraard verwachten we niet dat mensen die in Nederland komen wonen werk(e)loos toezien, maar hun handen uit de mouwen steken. Dit betekent een toenemende concurrentie voor banen en een druk op inkomens. Met andere woorden: veel mensen zijn bang hun baan te verliezen. Het tweede effect van vluchtelingen gaat via de woningmarkt. Een nieuwe etnische groep in de wijk kan leiden tot vervreemding, een gevoel van onveiligheid en onbegrip over de (culturele) waarden van de ander.
De vraag is of de economische literatuur over dit thema iets zinnigs te melden heeft. Allereerst is er literatuur over verdringingseffecten en een toename van concurrentie in de arbeidsmarkt, maar deze effecten zijn op langere termijn waarschijnlijk klein. Andere studies analyseren de effecten van culturele diversiteit: wanneer grote groepen vluchtelingen in ons land neerstrijken betekent dit een onvermijdelijke toename van culturele diversiteit. Een Amerikaanse studie becijferde dat voor Amerikaanse steden culturele diversiteit leidt tot hogere inkomens en hogere huizenprijzen. Het positieve effect op inkomen lijkt misschien verbazend, maar er zijn veel economische en sociologische studies die suggereren dat (culturele) diversiteit kan leiden tot nieuwe ideeën, innovaties en uitgebreidere sociale netwerken, wat allemaal een toename in inkomens impliceert. Hogere huizenprijzen kunnen worden geïnterpreteerd als een toename van de aantrekkelijkheid van een stad, bijvoorbeeld deels door de aanwezigheid van een divers palet aan restaurants.
De Verenigde Staten is natuurlijk lastig te vergelijken met Nederland. Maar ook in Nederland lijken cultureel diverse steden het niet slechter te doen. Jessie Bakens en co-auteurs laten zien dat, corrigerend voor andere factoren, inkomens over het algemeen hoger zijn in cultureel diverse steden. Hoewel dit nog niet meteen wat zegt over werkloosheid, lijkt de lange termijn invloed van vluchtelingen op de arbeidsmarkt dus gering of zelfs positief. Het effect op huizenprijzen lijkt over het algemeen klein, maar negatief; mensen waarderen culturele diversiteit dus niet altijd. Het is aannemelijk dat dit vooral geldt in de directe woonomgeving. Uit een andere Amerikaanse studie blijkt dat de ‘waardering’ van een migrant erg kan afhangen van het tolerantieniveau in een buurt en stad. Tolerantieniveau kan worden bespoedigd door ‘exposure’: als vluchtelingen terechtkomen in volledig gesegregeerde buurten kan dat het wederzijds onbegrip bespoedigen en bewoners leren dan niet dat samenleven met mensen van andere etniciteiten helemaal niet zo problematisch is.
Natuurlijk is de economische waardering maar één kant van het verhaal. Ook als vluchtelingen tot hoge maatschappelijke kosten zouden leiden en weinig baten genereren kunnen we nog steeds vinden dat opvang en opname van vluchtelingen een kernwaarde is van de Nederlandse samenleving.
* Met dank aan Jessie Bakens.
Auteur
Categorieën