Elke week neem ik mij voor iets positiefs over ons kabinet te zeggen, maar het wordt me niet makkelijk gemaakt met al die dwaze ballonnen. Nu lukt het dan eindelijk. Bij monde van aanvoerder Samsom heeft regeringspartij PvdA een plan gelanceerd om de economie op gang te brengen.
Dat is niet gemakkelijk voor de overheid. Vaak is het verstandiger om goed voorwaardenscheppend beleid voor te stellen dan interventionistische plannen te lanceren die weinig soelaas bieden. Maar socialisten zijn dol op goed bekkende malligheid: Melkertbanen, Vogelaarwijken en nivelleringsfeesten.
Samsoms plan om de private schuld aan te pakken past niet in die categorie, omdat het een maatschappelijk probleem bij de wortel aanpakt. In plaats van eufemistische namen voor slechte plannen te bedenken, is het daarom thematisch verantwoord dit plan ‘De schuld van Samsom’ te munten.
Machtsrelatie
Het aanpakken van vraaguitval door private schuld betekent niet, zoals Paul Krugman bij elke gelegenheid roeptoetert, dat de overheid maar moet gaan investeren. Ten eerste stijgt daardoor de staatsschuld en ten tweede is onze overheid helemaal niet zo bekwaam in het bedenken van maatschappelijk rendabele investeringsprojecten.
Door een combinatie van hypotheekverdwazing en de psychologie van rupsje-nooit-genoeg hebben burgers zich zodanig in de schulden gestoken dat ze nu de hand op de knip houden. Het helpt daarbij niet om zoals premier Rutte op te roepen ‘het CPB te verslaan’, want daar is even geen geld voor.
Schuld is een ingewikkeld fenomeen. Als je niet op tijd terugbetaalt, ontstaat er ook een morele schuld, met een blijvende asymmetrie en machtsrelatie tussen de partijen tot gevolg. Het verminderen van schuld door aflossing of kwijtschelding verkleint die machtsrelatie, maar het is niet altijd duidelijk welke van deze twee oplossingen de beste is.
Optische schuldillusies
Adam Smith vond dat schuld alleen te rechtvaardigen is als er economische waarden tegenover staan en de baten rechtvaardig verdeeld worden over schuldenaar en schuldeiser. De huidige crisis is veroorzaakt door het op ingewikkelde manieren verhandelbaar maken van schuld en het creëren van optische schuldillusies. Hierdoor lijkt niemand zich meer te realiseren wat de morele dimensie van schuld is en wie er verantwoordelijk is, waardoor oplossingen uitblijven.
De fanatiekste scribent over private schuld, Robin Fransman van Holland Financial Center, heeft hierover al zeker 1000 tweets en talloze columns geschreven. Tot voor kort zonder succes. Nu lijkt er eindelijk een kentering te ontstaan. De plannen van Samsom moeten nog worden uitgewerkt, maar het verminderen van schulden door het ontsluiten van verborgen vermogens is een goede eerste stap. Samsom verdient nu al een compliment.
Auteur
Categorieën