Th.M. Schollen
De financiele
sector:
toonbeeld van
progressiviteit
Door politieke ontwikkelingen in Nederland zijn de claims op progressiviteit van
deze en gene politieke partij wat gedevalueerd. Progressiviteit vandaag blijkt nog
geen garantie voor veranderingsdrang
morgen. Ook het omgekeerde geldt wel
eens: lang werd de financiele wereld aangezien voor een bolwerk van conservatisme
(niet geheel ten onrechte en niet alleen vanwege de donkere driedelige pakken). De
financiele wereld van vandaag, zeker als
men het woord ,,wereld” letterlijk neemt,
toont echter een dynamiek waarvoor geen
enkele bedrijfstak zich zou behoeven te
schamen. Nieuwe produkten, nieuwe instituten, nieuwe technieken zijn de merktekens van een hier en daar zelfs stormachtige ontwikkeling. Zoals meestal bij zulke
processen is er naast groei ook afsterven.
De nieuwe financiele produkten van de
laatste jaren zijn legio. Hoe jong is nog
maar het massale gebruik van cheques en
creditcards? Spectaculair is de opkomst
van optics en futures, rechten (opties) respectievelijk verplichtingen (futures) om te
kopen of te verkopen, betrekking hebbend
op aandelen en obligaties, individueel (opties KLM bij voorbeeld) of groepsgewijs
(futures Standard and Poor’s 500). In het
jaar 1983 verdienden verschillende grote
effectenmakelaars in de VS meer aan deze
nieuwe produkten dan aan de traditionele
aandelen en obligaties. Niet minder komeetachtig was de groei in de ,,moneymarket-accounts”: een liquide beleggingsrekening, veelal uitgerust met de mogelijkheid via cheques betalingen ten laste van
zo’n rekening te doen. Tussen 1978 en 1983
groeide het bedrag dat op zulke rekeningen
werd belegd van $ 10 mrd. naar $ 180 mrd.
Een rage – in de VS – uit 1984 zijn de
CATS (Certificates of Accrual on Treasury Securities). Basis is de splitsing en afzonderlijke verhandeling van mantels en
coupons. Maar we hoeven niet zo ver van
huis te gaan. Ook in ons land zijn de laatste
jaren tal van nieuwe financiele produkten
ge’introduceeerd. Denk aan de nieuwe verzekeringsprodukten en hypotheekvormen,
waarmee de markt haast overwoekerd lijkt
te worden, alle mengvormen van sparen,
verzekeren, beleggen, soms ingenieus inhakend op de fiscale wetgeving.
ESB 26-9-1984
De introductie van nieuwe produkten is
in een aantal gevallen gekoppeld aan het
ontstaan van nieuwe instituten. Dat geldt
voor de optiebeurzen evenzeer als voor de
, .money-market-funds”. Verbazingwekkend is de snelheid waarmee deze instellingen een grote betekenis kregen. Illustratief
is ook het voorbeeld van de NASDAQ. De
VS kent twee grote effectenbeurzen: de
New York Stock Exchange (NYSE) en de
American Stock Exchange (AMEX). In
korte tijd heeft zich een nieuw effectenverhandelingsinstituut ontwikkeld, zonder
beursvloer, dat in feite een netwerk van
computers en telefonen is. De omzetgroei
van dit instituut – de NASDAQ (National
Association of Securities Dealers Automated Quotations System) — was de laatste
vier jaar bijna 340%, tegen die van de NYSE 165
al 2,5 maal zo groot als dat op de NYSE.
Ook hier zijn er voorbeelden in ons eigen
land. De introductie van nieuwe, simpele,
hoogrentende spaarprodukten is verbonden met het ontstaan van Roparco en de
Directbank. En na minder dan 3 jaar is er
bij Roparco al meer spaargeld gestort dan
bij menige spaarbank van eerbiedwaardige
leeftijd. De nieuwe produkten en instellingen vinden hun pendant in de teruggang
van oude. De bankdeposito’s in de VS
smolten weg toen de ,,money-marketfunds” de miljarden zagen binnenstromen. Honderden banken – vooral in de
categoric van de Savings and Loan Associations (SL’s) – moesten reeds hun activiteiten staken. En er zullen nog meer volgen. En opnieuw: in Nederland zagen we
hetzelfde proces. De belangrijkste hypotheekbanken – instellingen met een reputatie van tientallen jaren – konden alleen
met hulp van buiten overeind blijven . . .
of niet.
Er is niet een oorzaak voor deze ontwikkeling. Er zijn er verschillende. Ontwikkelingen in de informatietechnologie spelen
een grote rol. De deregulering die in de financiele sector over de gehele wereld optreedt – de VS, Japan, Australie, ook Nederland — is misschien nog belangrijker.
De rente-ontwikkeling en de inflatie heb-
ben mensen attent gemaakt op risico’s van
oude en kansen van nieuwe vormen. En zoals altijd en overal waar mensen in het geding zijn: persoonlijke initiatieven. Regan,
de Amerikaanse minister van Financien,
zei onlangs dat naar zijn mening de „financial industry” de creatiefste bedrijfstak was.
Veranderingen als hiervoor aangeduid
hebben implicaties op allerlei plaatsen.
Processen van specialisatie en parallellisatie op het terrein van de financiele diensten
worden bevorderd. Warenhuizen en verzekeraars nemen effectenmakelaars over.
Makelaars op hun beurt fuseren of gaan
samenwerkingen aan met bedrijven die
voorheen golden als branchevreemd. Er
ontstaan financiele supermarkten en financiele speciaalzaken. Er zijn ook gevolgen op een heel ander terrein. Innovaties
kunnen het monetaire beleid frustreren.
Indicatoren (Ml, M2, M3) verliezen door
verschuivingen in het karakter van statistische grootheden hun relevantie voor de
meting van bewegingen. Velen worden
door nieuwe produkten geholpen. Risico’s
van grote beleggers kunnen door nieuwe
,,hedge”-instrumenten gemakkelijker en
goedkoper worden afgedekt. Een hogere
spaarrente is een welkome inkomstenvermeerdering voor de gewone man. Mensen
krijgen brood, kansen, levensvervulling.
Er is ook verdriet, baanverlies, inkomstenachteruitgang. Groei, laat staarf dynamische groei, doet van au.
Niemand kan berekenen of het ,,saldo”
van dergelijke ontwikkelingen voor de
maatschappij en voor het individu positief
of negatief is. Progressiviteit is een houding, een geloof, gebaseerd op optimisme.
Wat individuele mensen en ook wat organisaties betreft leert de ervaring dat progressiviteit dikwijls over gaat.
Th.M. Scholten
883