Waardecreatie

Om de grote uitdagingen in Nederland op klimaat, wonen, zorg en internationale afhankelijkheid aan te gaan moet de overheid aan de bak. Marktinvesteringen alleen zijn niet genoeg. Hoe doe je dat op een verstandige manier?

DNB (2025) constateert dat de recente Nederlandse productiviteitsgroei redelijk aansluit op het Europees gemiddelde. Dit klinkt geruststellend, ware het niet dat het Europees gemiddelde intussen wel erg laag is. En dit is wel degelijk een probleem: met deze lage groeicijfers is er niet alleen weinig te verdelen tussen arbeid en kapitaal, maar wordt ook de speelruimte van de overheid beperkt, wat bezuinigingen afdwingt die het populisme kunnen voeden.

In de internationale literatuur is veel aandacht voor de markt­concentratie in de Verenigde Staten, waar een stijgende concentratie de welvaart lijkt te schaden via een lage productiviteitsgroei en afnemende bedrijfsdynamiek. Maar die inzichten gaan mogelijk niet op voor Nederland en de rest van Europa: hier is marktconcentratie wellicht deel van de oplossing.

De Europese productiviteitswinst door kunstmatige intelligentie (AI) zal naar verwachting op de middellange termijn gering zijn. Dit blijkt uit onderzoek van Misch et al.

Het recente pleidooi van Gaastra (2025), secretaris-generaal van het Ministerie van Economische Zaken, voor het aanjagen van productiviteitsgroei verdient waardering. Wat wel opvalt is dat de voorgestelde beleidsopties allen generiek van aard zijn, terwijl steeds meer studies juist wijzen op het belang van strategische keuzes.

Bedrijven worden steeds meer geacht te sturen op het creëren van maatschappelijke waarde in plaats van enkel op financieel resultaat. Toch is de zeggenschap nog grotendeels in handen van aandeelhouders. Dat kan anders.

De ontwikkeling van hoogwaardige technologie gaat in China en de VS harder dan in Europa, en het vermogen van overheden om bedrijven te belasten komt daarbij toenemend onder druk te staan. Wat kunnen we doen om onze economische positie te ­versterken en bedrijven in de toekomst effectief te blijven ­belasten?

Al ruim een decennium daalt de productiviteitsgroei in veel landen. De ESB van vorige maand bevatte verschillende macro-­economische verklaringen. Deze ESB gaat in op verklaringen op bedrijfsniveau, en in het bijzonder op de rol van immaterieel kapitaal. Kan immaterieel kapitaal verklaren waarom in veel landen de marktmacht toeneemt, de bedrijfsdynamiek afneemt en de groei van de productiviteit vertraagt?