Dat je met één beleidsinstrument niet te veel doelen moet nastreven, is sinds Tinbergen bekend. Dat het pensioen zich niet daaraan houdt, is ook bekend. Ons pensioen dient als oudedagsvoorziening, maar kan ook gebruikt worden als beleggingsobject en om risico’s te delen binnen beroepsgroepen, binnen generaties en tussen generaties. Dat is één doel te veel, aldus Lans Bovenberg in zijn oratie in Tilburg.
Moddergevecht
De financiële crisis heeft ertoe geleid dat de pensioendiscussie in Nederland is ontaard in een potje moddervechten tussen generaties. De jongeren worden bestolen door de babyboomers en de ouderen zouden op hun beurt gepiepeld worden door jongeren. Omdat niemand de argumenten nog goed uit elkaar kan houden, kan zelfs een fabulant als Henk Krol met zijn 50+ partij garen spinnen bij deze discussie.
Illusie
Jarenlang hebben pensioenfondsen en sociale partners de illusie in stand gehouden dat we een absoluut recht hadden op een bepaalde uitkering. Het tornen aan dat recht werd gezien als uitholling van de solidariteit. Pensioenfondsen zijn natuurlijk niet immuun voor externe factoren. Ze ontvangen premies, beleggen die meer of minder prudent en keren bedragen in de vorm van pensioenen uit. Onderweg kan er van alles misgaan. Een claim op risicovrij en inflatievast pensioen betekent dat de premies tot ongekende hoogtes zouden stijgen.
Ontvlechten
Naast een broodnodige transparantie bepleit Bovenberg het radicaal ontvlechten van ons pensioen. De collectiviteit moet gekoesterd worden daar waar die nuttig is, maar losgelaten waar het knelt. Ieder individu mag zelf bepalen welk beleggingsrisico hij of zij loopt, aangezien er geen publiek doel gediend is bij het delen van beleggingsrisico’s en het systeem er instabiel van wordt. De pensioenrekening wordt zo strikt persoonlijk, maar het delen van het langlevenrisico blijft collectief.
Collectief vs individu
Sociale partners onderhandelen over de basisinleg, maar daarnaast is maatwerk mogelijk op basis van het gewenste risicoprofiel. De individualisering maakt het tevens mogelijk een deel van de pensioenopbouw te gebruiken voor het aflossen van hypotheken, geen overbodige luxe in deze tijd. Het voordeel van dit systeem is dat het eenvoudiger is dan de troebele soep van variabele annuïteiten en dat het collectiviteit benut daar waar nuttig. Het sluit ook aan bij Nederlandse tradities waarbij sociale partners en pensioenfondsen een belangrijke rol kunnen blijven vervullen. Zo kunnen pensioenfondsen voor klanten die zich niet met kleine lettertjes bezig willen houden eenvoudige op maat gesneden alternatieven bieden.
Radicalen
Bovenberg noemt zijn innovatie PPR (Persoonlijke PensioenRekening) en lijkt zo te flirten met de radicale partij uit het verleden. Die partij ontstond ook uit een ontvlechting (van de KVP). Hopelijk eindigt dit pensioenproduct niet met een fusie met communisten.
Auteur
Categorieën