Dit jaar stond natuurlijk volledig in het teken van de chaos van de coronacrisis. We leven van persconferentie naar persconferentie, en durven nauwelijks nog voorspellingen te doen voor volgend jaar. We zouden haast vergeten dat 2020 een belangrijk ijkjaar is geweest, waar tal van langetermijnvoorspellingen en beleidsdoelen op zijn geënt. Wat is er van al die vooruitblikken en goede voornemens eigenlijk terecht gekomen? Wat kunnen we er van leren? Gelukkig is er ook her en der teruggeblikt.
Energie en klimaat
Wie kan zich de historische Europese top van maart 2007 nog herinneren? Daar werden de ‘Europa2020’-doelstellingen afgesproken: 20 procent minder CO2 uitstoot, 20 procent minder energieverbruik en 20 procent hernieuwbare energie. De voorzitter van de Europese Commissie destijds, José Manuel Barroso, sprak van “de belangrijkste top” uit zijn voorzitterschap. Nu, terugkijkend, kunnen we zien dat deze doelen grosso modo gehaald zijn. Er zijn belangrijke stappen voorwaarts gezet.
Nederland is door de jaren heen achter gaan lopen. Pieter Boot (2020) zette het Nederlands klimaat- en energiebeleid van de afgelopen decennia op een rij en constateert dat grofweg de helft van de doelen die we onszelf stellen, van o.a. het eerste CO2-doel uit het Nationaal Milieubeleidsplan uit 1989 tot het hernieuwbare energiedoel voor 2020, niet gehaald worden. Terugkijkend kun je zien dat Nederland vooral de laatste vijftien jaar ten opzichte van vergelijkbare Europese landen achterop is geraakt. Boot pepert ons in dat de veel ambitieuzere doelen die we ons in 2030 en 2050 stellen in vergelijking met het laaghangende fruit dat we tot nog toe hebben geplukt “een enorme opgave” vergen.
De grilligheid zit ook in het vaak ontbreken van een integrale, vruchtbare samenhang tussen energiedoelen en het overkoepelende klimaatdoel. Ook is de beleidsinzet met de jaren nationaler geworden, zonder goede reden. De aanpak voor klimaat en energiebeleid zou Europeser moeten, zo volgt uit de analyse van Boot. Aviel Verbruggen (2020) is het daar weer mee oneens, althans wat betreft de Europese emissiehandel: hij evalueerde de eerste drie fasen (2005-2020) en komt tot de constatering dat het systeem de klimaattransitie vooral in de weg zit.
Armoede
De voorloper van ‘Europa2020’ was de Lissabonagenda, waarmee onder andere het lange(re)termijnarmoedebeleid voor het eerst echt op de Europese agenda gezet. Koen Caminada en Kees Goudswaard (2020) bekeken wat het effect is geweest van de sociale uitgaven in de EU-lidstaten in de periode 2001-2018. Het gemiddelde armoedepercentage blijkt, ondanks een stijging van de inspanningen, helaas te zijn gestegen. Armoede kent uiteraard een waaier aan oorzaken, maar vast staat dat de effectiviteit van de sociale uitgaven voor de laagste inkomens tegenvalt.
Arbeid en zorg
Vrolijker wordt je van de terugblik Den Butter en Hazeu (2020): zij keken terug naar het mede door hen geschreven WRR-rapport Doorgroei van arbeidsparticipatie uit 2000. Destijds werd er in het positiefste scenario uitgegaan van een stijging van de bruto participatiegraad van 10%-procentpunt in 2020. Wat bleek: door de nog hogere participatie van ouderen en vrouwen werd dit overtroffen.
Ook de evaluatie van de zorg van Marc Pomp (2020) valt gunstig uit. De zorgen die hij als een van de auteurs van het CPB-rapport ‘Zorg voor Concurrentie’ uit 2003 had over het toen op handen zijnde nieuwe zorgstelsel, bleken achteraf meet te vallen. Het uitblijven van meer concurrentie tussen zorgaanbieders en meer transparantie voor patiënten lijkt de prijs en kwaliteit de van de zorg toch niet te veel te schaden.
Lessen over voorspellingen
Wat kunnen we van voorspellingen leren behalve dat ze wel of niet uitgekomen zijn? Hoe zit het met het voorspellen zelf? David Hollanders (2020) ziet dat ramingen, op basis van achterhaalde aannames, vaak ‘strategisch’ worden ingezet, bijvoorbeeld door het IMF om bezuinigingen door te drukken. Den Butter en Hazeu stellen dat het bij toekomstscenario’s in ieder geval niet hoeft te gaan over de vraag of de voorspelde cijfers kloppen, maar of ze beleidsmakers nu helpen om richting te geven aan hun beleid en knopen door te hakken. En dat doen ze in in ieder geval.
Nog een meta-niveau, dat Den Butter en Hazeu aanstippen: de afgelopen twintig jaar is de discussie over de vraag op welke economische indicatoren we ons beleid nu eigenlijk ijken, in een versnelling gekomen. Tegenwoordig wordt ‘brede welvaart’ – welzijn, duurzaamheid – steeds belangrijker en zien we steeds vaker waaiers (‘dashboards’) aan indicatoren voorbij komen die het aloude bbp moeten aanvullen. Rutger Hoekstra schreef een boek over deze problematiek (2019; zie ook Teule, 2020) en stelt dat als we echt willen dat we op brede welvaart kunnen sturen, er vóór 2030 een alternatief systeem van nationale rekeningen moeten komen, met onderliggende modellen, zodat beleidsmakers er echt wat mee kunnen.
Enfin, de afrekening van 2020 gaat verder dan simpelweg tellen en turven. Voor het jaar 2030 wordt het alleen maar lastiger.
De geciteerde artikelen zijn terug te lezen in het themanummer ‘Met de kennis van nu’ van TPEDigitaal.
Literatuur
Boot, P., 2020. De vijfentwintig jaar klimaatbeleid in Nederland: ‘Ambitieus, maar verstandig’, TPEdigitaal
Caminada, K. en Goudswaard, K. 2020, De bestrijding van inkomensarmoede in de Europese Unie, TPEdigitaal
Den Butter, F. en Hazeu, C., 2020, Het concretiseren van beleidsdoelen in een verder weg gelegen toekomst; is dat nuttig?, TPEdigitaal
Hoekstra, R., 2019. Replacing GDP by 2030. Towards a Common Language for the Well-being and Sustainability Community (Cambridge University Press, 2019).
Hollanders, D., 2020, Niet óf ze uitkomen, maar wát ze legitimeren, TPEdigitaal
Pomp, M., 2020, Terugblik op het CPB-rapport ‘Zorg voor Concurrentie’ (2003): in hoeverre was onze analyse correct?, TPEdigitaal
Teule, P., 2020, Voorbij het bbp in 2030? Een interview met Rutger Hoekstra, TPEdigitaal
Verbruggen, A., 2020, Een politieke economie van het Europees emissiehandelsysteem: instituties en discursieve macht, TPEdigitaal
Auteur
Categorieën